خانه علی خان فراشباشی، در کوچه هفت تن، هنوز هم نصفه و نیمه سر پا است. کوچه باریک و کم عرض هفت تن، پاساژی آنتیک را پیش چشم می‌گذارد که تفاوت مهمی با پاساژ‌های دیگر بازار تهران دارد؛ از معماری و ستون‌ها و پله‌های این پاساژ پیداست که روزگاری بخشی از عمارتی قدیمی بوده است.
دیدارنیوز ـ تنها بخش باقی مانده از خانه تاریخی کوچه هفت تن، عمارتی است که اندرونی آن به مدد ذوق و سلیقه صاحبان ملک هنوز باقی مانده است؛ این عمارت روزگاری خانه «علی خان فراشباشی» نسقچی قاجار و قاتل امیرکبیر بوده است. البته سند دقیقی برای اثبات این مالکیت وجود ندارد و حدس و گمان‌های دیگری هم درباره این خانه زده می‌شود.
اینجا سال‌ها پیش توسط دو نفر از تاجران بازار خریداری می‌شود که بر خلاف دیگر مالکان، اجازه تخریب بنای قدیمی را نمی‌دهند و آن را حفظ می‌کنند؛ درواقع این خانه تا چند سال پیش حجره بنکداری یکی از کسبه بازار بود که اخیرا درگذشته است.
برای رسیدن به این خانه باید از کوچه‌های باریک و راسته‌های بازار مسگران عبور کنید و خودتان را به کوچه هفت تن برسانید؛ کوچه‌ای که نامش روی این عمارت هم مانده است و اهالی بازار آن را به نام خانه هفت تن می‌شناسند. درست بعد از گذر از کوچه‌های باریک کوچه هفت تن، با ورود به پاساژ آنتیک، ستون‌ها و در‌های چوبی عمارت شاه‌نشین هر بیننده‌ای را متعجب و شگفت زده می‌کند.
جلوه‌های معماری
در و دیوار این خانه هنر معرق و منبت و آینه کاری و گچکاری و کاشیکاری و مقرنس و دیگر هنر‌های معماری ایرانی اسلامی را با هم دارد. شیشه‌های رنگی و در‌های چوبی قدیمی این عمارت هنوز سر جای خود قرار دارند و تخریب نشده اند. یکی از ویژگی‌های این عمارت یا حجره، ۴۰ کاشی‌ای است که روی هر کدام نقشی نشسته؛ نقش‌هایی که هر کدام آدابی از مراسم جشن عروسی در سنت ایرانی را نشان می‌دهد. گچبری، نقاشی پشت شیشه و نقاشی پشت آیینه به کار رفته در تالار اصلی این عمارت، از منحصربه فردترین بخش‌های این خانه قاجاری است.
۷ دری مهمانخانه، با پنجره‌های چوبی و شیشه‌های رنگی، و هنر معرق کاری زیبایی دوچندانی به عمارت داده است. در گوشواره‌های این بنا، مقرنس‌کاری و گچبری و آیینه‌کاری به کار رفته و گوشه گوشه این خانه می‌توان سنگ‌بری‌ها و کاشیکاری‌های زیبا را دید. همچنین بادگیر‌های ساده‌ای که روزگاری وظیفه خنک کردن عمارت را بر عهده داشت و راه به حوضخانه می‌برد.
تنها بخش باقی‌مانده از اندرونی خانه عمارت خانه هفت تن، ساختمانی ۳ طبقه است که شامل زیرزمین و حوضخانه، طبقه همکف که تالار اصلی است و طبقه دوم اندرونی خانه به شمار می‌رفت. از حجره‌های طبقه دوم پنجره‌هایی رو به مهمانخانه باز می‌شود. زنان خانه در دوره قاجار در این حجره‌ها می‌نشستند تا از چشم مردان دور باشند و در عین حال بتوانند در جریان صحبت‌های مهمانان در تالار اصلی باشند.
فراشباشی، نسقچی یا شکنجه‌گر دربار قاجار بود. تا سال‌های اخیر ابزار شکنجه او در زیرزمین این خانه وجود داشت؛ ابزار‌هایی برای به صلابه کشیدن و تنبیه‌ها و شکنجه‌های مختص آن دوره که در نوع خود، رفتار‌هایی وحشیانه به شمار می‌رفتند و در عین حال تنوع زیادی هم داشتند. کوچه دیگری در بازار تهران وجود دارد که به کوچه فراشباشی مشهور است. البته هنوز کسی به درستی نمی‌داند که انتصاب کدام یک از این خانه‌ها به فراشباشی درست است.
گزارش از فاطمه عسگری نیا
