زنگ خطر «جنگ جهانی»

دیدارنیوز: خوش‌بینی نسبت به دستیابی به توافقی در نشست چهارجانبه برلین با پایان بی‌نتیجه مذاکرات آلمان، فرانسه، اوکراین و روسیه در برلین از میان رفت و هم‌زمان، تحرکات روسیه در نزدیکی مرز با اوکراین، ایالات متحده و کشور‌های اروپایی را نگران اقدام نظامی قریب‌الوقوع مسکو در این کشور کرده است.

روز گذشته مسکو و کی‌یف اعلام کردند که تلاش‌های دیپلماتیک در برلین برای یافتن راه‌حل بحران اوکراین دستاوردی به همراه نداشت. این مواضع پس از یک روز مذاکره میان نمایندگان روسیه و اوکراین با مقامات فرانسوی و آلمانی در برلین با هدف پایان‌دادن به مناقشه هشت‌ساله کی‌یف با جدایی‌طلبان تحت حمایت مسکو در شرق اوکراین اعلام شد.

دست‌نیافتن به پیشرفت‌های مد نظر در این مذاکرات سبب شکست تلاش‌ها برای خنثی‌کردن بحران گسترده‌ای شده که با اقدام جنجال‌برانگیز مسکو در گردآوردن بیش از ۱۳۰ هزار نظامی در مرز‌های غربی خود با اوکراین شدت گرفته است. این بحران اکنون نه‌تن‌ها نگرانی‌ها از وقوع جنگی تازه در اوکراین را افزایش داده بلکه بسیاری از کشور‌های بزرگ غربی و اعضای ناتو را نیز درگیر خود کرده است.

«دیمیتری کوزاک» فرستاده روسیه در مذاکرات برلین پس از یک روز مذاکرات فشرده بر سر بحران اوکراین گفت که در‌حال‌حاضر امکان نزدیک‌کردن دیدگاه‌های متفاوت موجود میان مسکو و کی‌یف نسبت به مفاد توافق‌نامه سال ۲۰۱۵ با هدف پایان‌دادن به مناقشه و درگیری میان جدایی‌طلبان تحت حمایت روسیه و نیرو‌های دولتی در شرق اوکراین وجود ندارد. او به روشنی تأکید کرد که در جریان مذاکرات پیشرفتی در زمینه نزدیک‌کردن مواضع دو طرف بر سر این پیمان به دست نیامد.

از سوی دیگر، «آندری یرماک» فرستاده اوکراین در این مذاکرات نیز تأیید کرد که هیچ پیشرفتی در مذاکرات حاصل نشد، اما بر تمایل دو طرف برای ادامه گفتگو‌ها تأکید کرد. «امیدوارم خیلی زود دوباره با یکدیگر ملاقات کنیم و این مذاکرات را ادامه دهیم. همه مصمم هستند به نتیجه برسیم».

مذاکرات میان مسکو و کی‌یف با میانجی‌گری قدرت‌های اروپایی در حالی همچنان در بن‌بست قرار دارد که درگیری‌ها همچنان در مناطق جدایی‌طلب دونتسک و لوهانسک در شرق اوکراین ادامه دارد و روسیه و بلاروس هم مانور مشترک خود را در نزدیکی مرز با اوکراین آغاز کردند. این مانور ۱۰ روزه در پنج منطقه نظامی، چهار پایگاه هوایی و مناطق دیگر در خاک بلاروس از جمله منطقه برست در نزدیکی مرز با اوکراین برگزار می‌شود.

در بیانیه وزارت دفاع روسیه آمده است: «تمرینات با هدف آمادگی برای توقف و عقب‌راندن تهاجم خارجی در چارچوب یک عملیات دفاعی انجام می‌شود». مقامات روسیه و بلاروس شمار نظامیانی را که در این مانور مشترک شرکت دارند، اعلام نکرده‌اند. تعداد تجهیزاتی که از آن‌ها در این رزمایش استفاده خواهد شد نیز اعلام نشده است. «ژان ایو لودریان» وزیر خارجه فرانسه در واکنش به مانور مشترک روسیه با بلاروس از آن با عنوان «حرکتی با درجه خشونت بالا» یاد کرد. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین هم این مانور در نزدیکی مرز‌های کشورش را ابزاری برای «فشار روانی» دانست.

نخست‌وزیر بریتانیا هم هشدار داد که غرب احتمالا شاهد «خطرناک‌ترین لحظه» رویارویی خود با مسکو در چند‌روز آینده خواهد بود. بوریس جانسون در ملاقات با دبیر کل ناتو در بروکسل وضعیت فعلی را «بزرگ‌ترین بحران امنیتی اروپا» در دهه‌های گذشته توصیف کرد. نخست‌وزیر بریتانیا در نشست خبری مشترک با ینس استولتنبرگ گفت که به باور او، مسکو هنوز درمورد حمله به اوکراین تصمیم نگرفته است، اما معنایش این نیست که احتمال وقوع حادثه‌ای فاجعه‌بار در آینده‌ای نزدیک منتفی است.

از طرف دیگر، ناظران سازمان امنیت و همکاری اروپا تاکنون موارد متعددی از نقض آتش‌بس را که گاهی روزانه با صد‌ها حادثه و درگیری مختلف همراه می‌شود، گزارش و ثبت کرده‌اند. به گفته مقامات دولت اوکراین درگیری‌های یاد‌شده از سال ۲۰۱۴ تاکنون دست‌کم ۱۵ هزار کشته بر جای گذاشته است. در‌همین‌حال، «لیز تراس» وزیر خارجه بریتانیا هم که برای دیدار با سرگی لاوروف همتای روس خود به مسکو سفر کرده است، پس از دیدار با لاوروف از سوی او به «بزرگ‌نمایی» و «خودداری از شنیدن» متهم شد.

با‌این‌حال، تراس هشدار داد که در صورت حمله نظامی به اوکراین، دولت‌های غربی تحریم‌های شدیدی علیه روسیه وضع خواهند کرد. وزیر خارجه بریتانیا تأکید کرد که تنها هدف روسیه از استقرار ۱۰۰ هزار نیرو در نزدیکی مرز‌های اوکراین، حمله نظامی به این کشور است. او گفت که اگر مسکو واقعا خواستار کاهش تنش است «باید نیرو‌های خود را از این مناطق خارج کرده و از تهدید کشور‌های همسایه دست بردارد». سرگئی لاوروف، اما نگرانی‌های غرب درمورد افزایش نیرو‌های روسیه را «تبلیغات محض» خواند و بار دیگر اتهام «برنامه‌ریزی مسکو» برای تهاجم نظامی به خاک اوکراین را رد کرد.

هشدار بایدن و بلینکن
در‌همین‌حال جو بایدن، رئیس‌جمهور ایالات متحده دوباره از شهروندان آمریکایی که در اوکراین به‌سرمی‌برند خواست بلافاصله این کشور را ترک کنند و هشدار داد که اوضاع می‌تواند به‌سرعت آشفته شود. بایدن با اشاره به روسیه که شمار بسیاری سرباز اطراف مرز اوکراین مستقر کرده است، گفت: «اینجا دیگر با یک سازمان تروریستی مواجه نیستیم. بلکه با یکی از بزرگ‌ترین ارتش‌های جهان طرف هستیم. شرایط بسیار متفاوت است و اوضاع می‌تواند خیلی سریع آشفته شود».

بایدن در این مصاحبه یادآور شد شرایط به‌گونه‌ای نیست که او بتواند نیرو‌های ایالات متحده را به منطقه اعزام کند تا آمریکایی‌هایی را نجات بدهند که سعی می‌کنند از اوکراین خارج شوند. او افزود: «لحظه‌ای که آمریکایی‌ها و روسیه به روی هم شلیک کنند، یک جنگ جهانی در خواهد گرفت».

رئیس‌جمهور ایالات متحده گفت که حتی اگر ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، «آن‌قدر احمق باشد که وارد این مخاصمه بشود، باز آن‌قدر باهوش هست که کاری علیه شهروندان آمریکایی نکند». آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا هم که پیش از این گفته بود بعید می‌داند تا قبل از پایان المپیک زمستانی پکن در ۲۰ فوریه، پوتین که متحد شی جین‌پینگ رئیس‌جمهور چین به‌شمار می‌آید، عملیات نظامی علیه اوکراین آغاز کند، روز گذشته موضع خود را تغییر و هشدار داد که «حمله روسیه به اوکراین حتی قبل از پایان این بازی‌ها ابدا دور از ذهن نیست».

در‌همین‌حال، سی‌ان‌ان به نقل از دو مقام مطلع در دولت بایدن گزارش داده که کاخ سفید طرح اعزام حدود دو هزار نیروی نظامی به لهستان را تأیید کرده تا به آمریکایی‌هایی که می‌خواهند در صورت حمله روسیه به اوکراین از این کشور خارج شوند، کمک کند. پیش از این و به دستور جو بایدن، آمریکا در مجموع حدود سه هزار نفر از نظامیان خود را برای احتمال حمایت از اوکراین، به اروپا و از جمله به لهستان و رومانی منتقل کرده است.

مقامات آمریکا می‌گویند روسیه هم‌اکنون ۱۳۰ هزار نیروی نظامی خود را در مرز‌های اوکراین مستقر کرده و برای حمله همه‌جانبه نیاز به ۱۵۰ هزار نیروی نظامی دارد. روسیه با تکذیب گزارش‌های مقامات آمریکایی در مورد نزدیک‌بودن یک حمله نظامی به اوکراین، گفته که از آغاز چنین قصدی نداشته، اما از خواسته‌های مسکو، از جمله این شرط که اوکراین به عضویت پیمان ناتو درنیاید، کوتاه نخواهد آمد. روسیه تأکید دارد که استقرار ناتو در شرق اروپا باید متوقف شود و بیش از این گسترش نیابد.