انتقال جنازه به نجف و کربلا!!

 

دیدارنیوز ـ حسن امین*:آیت الله لطف‌الله صافی گلپایگانی  از مراجع تقلید مقیم قم در روز سه شنبه دوازدهم بهمن ۱۴۰۰ در اقامتگاه دایمی خود در شهر قم از دنیا رفت. مرا با او و خاندانش مناسباتی بود که پیش از انقلاب مدتی در قم به خدمت قضا اشتغال داشتم و هم شوهر خواهرم شادروان سیدجواد نایب الصدری همشهری او بود و با او مراوده خانوادگی داشت. هم پس از انقلاب، این آیت الله صافی گلپایگانی اولین دبیر شورای نگهبان بود و همکلاسی دوره کارشناسی حقوق قضایی من خسرو بیژنی که از خوبان روزگار و قضات خوب کشور است، قایم مقام او می بود و از او خاطرات بسیار دارد. من به هیچ کدام از آن خاطرات و مباحث ورود نمی کنم و  برای این شخصیت بزرگ حوزه علمیه قم که درست صد سال پیش به اهتمام حاج شیخ عبدالکریم حایری یزدی تاسیس شد، علو درجات می‌طلبم.

 

اما به قول قدما باعث بر تحریر این وجیزه و به قول نسل نو انگیزه نوشتن این یادداشت وصیت ایشان است که جنازه شان از ایران به  کشور عراق منتقل شود تا در کربلا به خاک سپرده شود و من با این وصیت مشکل دارم، آن هم به این دلایل:

 اول، برابر احکام شرع دستور موکد آن است که جنازه معطل نماند و مستحب است که در خاکسپاری عجله شود. مفهوم مخالف این حکم آن است که تأخیر در خاکسپاری و انتقال جنازه از شهری و کشوری به شهر و کشور دیگر در احکام اسلام مکروه است.

 دوم، از جهت عواطف ملی و میهنی، ایشان در ایران در شهر گلپایگان متولد شد و عمرش را در این کشور گذراند و هیچ تعلقی خاص به کشور عراق  نداشت. اگر جنازه استاد فلسفه ما مرحوم آیت الله آقا رضی شیرازی را به نجف بردند، شاید وجهی داشت که وی متولد نجف بود و او را در جوار جد امجدش میرزای شیرازی صاحب فتوای تنباکو در حرم حضرت امیر به خاک سپردند

سوم،  دیگر مراجع شیعه از جمله آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی موسس حوزه علمیه قم و آیات ثلاث جانشین وی یعنی: آیت الله سید صدرالدین صدر . آیت الله سید محمدتقی خوانساری و آیت الله سید محمد حجت کوه کمره ای و بعد مرجع عالیقدر بلا منازع آیت الله بروجردی همه در  قم به حاک سپرده شدند .

چهارم، پیش فرض وصیت افرادی  که وصیت می‌کنند تا در کربلا و نجف به خاک سپرده شوند، این است که مدفونان این شهرها  بیشتر مشمول عفو و رحمت الهی قرار می گیرند یا از عذاب اخروی مصون و محفوظ می مانند.، در صورتی که برابر نصوص  دینی و قرآنی، ملاک و معیار  ثواب و عقاب، اعمال انسان در زمان حیاتشان است و خاک و محل دفن میزان نیک و بد عاقبت انسان در عوالم پس از مرگ نیست و مدفن  نمی تواند در کاستن از عذاب قبر یا افزایش بخشش الهی  اثرگذار باشد.

این تصور که دفن شدن در عتبات عالیات عراق موجب رحمت الهی می شود، در دوره قاجار  فراگیر بود. جنازه امیرکبیر را از کاشان به کربلا بردند و در جایی در حجره ای در جنوب شرقی حرم امام حسین به خاک سپردند، اما پس از مشروطیت اندک اندک این رسم منسوخ شد.

مظفرالدین شاه قاجار که در بستر بیماری فرمان مشروطیت را امضا کرد، وصیت کرده بود که جنازه اش را به کربلا ببرند. او و پسرش محمدعلیشاه و نوه‌اش احمد شاه هر سه کنار هم در کربلا مدفون‌اند. اما عارف قزوینی در زندگینامه خودنوشت خویش می‌گوید که عامدانه به وصیت پدرش عمل نکرده است و شیخ محمدتقی بهلول در شعری نه چندان فصیح این رسم انتقال جنازه به عتبات را تقبیح می کند.

من این یادداشت را به این امید نوشتم که دیگری از ایرانیان از این پس محل دفن خود را خارج از کشور انتخاب نکنند و به فرض که کسی دلش بخواهد در کنار امامان شیعه یا خاندان پیامبر دفن شود به بقاع متبرکه داخل ایران مانند مشهد، قم، شاهچراغ و ... رضا دهد.

   
*استاد دانشگاه و پژوهشگر فرهنگی