محمود صادقی: زمینه‌های احیای نخست وزیری فراهم نیست!

دیدارنیوز ـ سرویس سیاسی: محمدرضا باهنر دبیرکل جامعه اسلامی مهندسین و از نمایندگان پیشین مجلس شورای اسلامی اخیرا درباره اصلاح قانون اساسی، تغییر نظام سیاسی از ریاستی به پارلمانی، پیشنهاد اضافه شدن مجلس سنا به سیستم تقنینی کشور و همچنین پذیرش ساختار حزبی در انتخابات، مباحثی را مطرح کرده است که با واکنش‌هایی از سوی جامعه سیاسی ایران مواجه شد.

اگرچه مسئله تغییر نظام از ریاستی به پارلمانی در مصاحبه باهنر نیامده است اما چند روزی است که فعالان سیاسی اصلاح‌طلب با تمرکز روی این موضوع به بررسی تغییر سیستم سیاسی کشور از ریاستی به پارلمانی و جایگزینی رئیس جمهور با نخست وزیر پرداخته‌اند. بحث پارلمانی شدن انتخابات ایران برای اولین بار نیست که در کشور مطرح می‌شود و پیشتر هم در این باره به کرّات بحث و تبادل نظر شده است. ایران با سیستم پارلمانی غریبه نیست و از بعد از مشروطه تا پایان پهلوی و ۱۰ سال آغازین جمهوری اسلامی نظام پارلمانی را تجربه کرده‌ایم. با این تفاوت که قبل از انقلاب، بعد از پادشاه نخست وزیر بالاترین مقام سیاسی و اجرایی کشور بود، اما در جمهوری اسلامی ایران نظام نیمه پارلمانی نیمه ریاستی بود و ضمن اینکه رییس جمهور با رای مستقیم انتخاب می‌شد، نخست وزیر عملا سومین نفر حاکمیت بود نه دومین.

آخرین نخست وزیر ایران در جمهوری اسلامی ایران میرحسین موسوی بود که با تغییر قانون اساسی عنوان نخست وزیری حذف و از آن پس رییس جمهور  که با رای مستقیم مردم انتخاب می‌شد، رییس قوه مجریه شد.

یکی از مشکلات امروز ما در بعد جمهوریت نظام به رسمیت شناخته نشدن احزاب به عنوان یک رکن جمهوریت و انتخابات است. در کشور احزاب زیادی به ثبت رسیده، ولی تشکیل آن‌ها بیشتر تلاشی از سوی جامعه مدنی و سیاسی برای به رسمیت شناخته شدن از سوی حاکمیت است و البته سیستم حزبی امروز ایران موجودی ناشناخته و نا متعارف است که در پاورقی قوانین عادی ایران زیست می‌کنند.

باید به این مهم توجه کرد که اراده‌ای برای تغییر و اصلاح قانون اساسی در کشور وجود ندارد. اما به فرض محال نظام سیاسی ایران بپذیرد در قانون اساسی اصلاحاتی مطمئن! انجام دهد، نباید تردید کرد که باز هم احزاب به معنای متعارف جایگاهی پیدا نخواهند کرد و تصور نظام پارلمانی بدون حضور احزاب تقریبا تصور ناقصی است و بیشتر شبیه به نظام پارلمانی دوره پهلوی خواهد بود که این شاه بود که نخست وزیر را به مجلس معرفی می‌کرد نه حزب برنده و پیشتاز. مشکل دیگر ما بحران مشارکت مردم در انتخابات است که به نظر با تغییر سیستم از ریاستی به پارلمانی این بحران حل نخواهد شد.

به هر روی، چون این بحث در جامعه سیاسی ایران مطرح شده و حول آن مباحث و گفتگو‌هایی در جریان است، سرویس سیاسی دیدارنیوز به نیت بررسی آسیب شناسانه این موضوع نظر محمود صادقی دبیرکل انجمن مدرسین دانشگاه‌ها و نماینده سابق مجلس شورای اسلامی را جویا شد.

چندین مجلس سنا داریم

صادقی گفت: به نظر من امروز باید اصرار همه بر اجرای کامل قانون اساسی فعلی باشد. بخش زیادی از مشکلات ما ریشه در عدم اعتنا و اجرای تمام کمال همین قانون اساسی دارد.

نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات واسلام شهر در دوره دهم مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه مطرح کردن تغییر سیستم حکومتی از ریاستی به پارلمانی پشتوانه و طرفدار زیادی در نظام ندارد، اظهار کرد: این نظر شخصی آقای مهندس باهنر بوده است. البته نکات مثبتی هم در این اظهار نظر مطرح کرده است. از جمله اینکه درباره حزبی شدن انتخابات ومغفول ماندن از این رکن مهم نیز پیشنهاداتی داده است.

وی خاطرنشان کرد: ایشان بحث تشکیل مجلس سنا را هم مطرح کردند. ما همین امروز هم یک مجلس نداریم، بلکه چندین مجلس داریم. با توجه به اینکه ما چند سنا و شبه سنا مانند شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت و دیگر شورا‌ها را داریم، با وجود حضور این‌ها تشکیل یک سنای دیگر جای تامل وبحث دارد.

این فعال اصلاح‌طلب گفت: بعد از مشارکت پایینی که در انتخابات ۱۴۰۰ داشتیم، ضرورت دولت پارلمانی منتفی شد. اگر ما انتخابات آزاد داشتیم و امکان انتخاب رییس جمهوری با رای قابل ملاحظه داشتیم و در تراز قانون اساسی و بدون دخالت‌های غیر ضروری شورای نگهبان دولت تشکیل می‌دادیم، با هر سیستمی می‌شد کار کرد، چه ریاستی وچه پارلمانی.

صادقی یادآور شد: چگونه تشکیل شدن نظام پارلمانی خیلی مهم است. اگر قرار است نظام حزبی متعارف را بپذیزیم، حزب برنده و دارای بیشترین کرسی طبیعتا دولت تشکیل می‌دهد. این نوع از سیستم حکومتی و انتخاباتی خوب است، اما من بعید می‌دانم به سیستم و نظام انتخاباتی حزبی میدان و اصالت بدهند. تنها یک مدل دیگر در ایران داریم که شاه نخست وزیر را به مجلس معرفی می‌کرد. در تمام سیستم‌های انتخاباتی بازیگر اصلی انتخابات احزاب هستند و رییس دولت هم همین طریق مستقر می‌شود.

وی در این باره که می‌توان تصور کرد که در دور بعدی انتخابات یعنی در سال ۱۴۰۴ کاندیدای ریاست جمهوری نداشته باشیم، گفت: بسیار دور از ذهن است. کلا باید عرض کنم نظام انتخاباتی از هر نوعش ابزارها، پیش‌نیاز‌ها و سیاستگذاری‌ها و ملزوماتی می‌خواهد که باید تمهید شود. به نظر نمی‌رسد ما فعلا بتوانیم زمینه‌های تغییر رویه انتخاباتی و اصلاح سیستم از ریاستی به پارلمانی را مهیا کنیم.