شفافیت به صحن خواهد رسید؟

دیدارنیوز: نمایندگان مجلس یازدهم با شعار «شفافیت آرا» روی کار آمدند؛ اما در عمل تمایلی برای به نتیجه رساندن طرح شفافیت نداشته‌اند و بعد از یک بار رأی منفی به آن، آمدن و رفتن‌های پیاپی در نوبت صحن، حداکثر دستاورد نمایندگان انقلابی در موضوع طرح شفافیت بوده است.

طبق دستور جلسه مجلس، در هفته جاری برای چندمین بار طرح شفافیت در نوبت رسیدگی قرار گرفته است، هرچند مشخص نیست اراده‌ای جدی برای بررسی مجدد آن وجود دارد یا خیر!.

طرح شفافیت آرای نمایندگان در ماه‌های گذشته بار‌ها و بار‌ها به‌عنوان دستور کار هفته مطرح شده؛ اما هفته به انتها رسیده و خبری نشده است. یک بار هم که بررسی طرح شفافیت رنگ‌و‌بوی جدی به خود گرفته بود، هیئت‌رئیسه تصمیم گرفت به‌صورت غیرعلنی مواضع نمایندگان را استعماع کند تا نتیجه عدم رأی به طرح مانند سال گذشته سبب به‌سخره‌گرفتن شعار شفافیت نمایندگان انقلابی نشود.

نتیجه آن جلسه غیر‌علنی هم کاملا قابل پیش‌بینی بود و طرح به صحن علنی نیامد. هرچند نظام‌الدین موسوی، عضو هیئت‌رئیسه مجلس، در بیان دستاورد جلسه غیر‌علنی ۱۶ آذر گفت: «نتیجه‌گیری جلسه غیر‌علنی مجلس این بود که اولا مجلس کاملا موافق و پیگیر موضوع شفافیت است و خود را پرچمدار موضوع شفافیت می‌داند و قطعا این موضوع در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد. موضوع دیگر این است که شفافیت باید جامع باشد و طرح جامعی در دستور کار قرار بگیرد.

بر‌اساس‌این کمیسیون آیین‌نامه به‌عنوان محور این موضوع در این زمینه کار خواهد کرد و نظر و پیشنهاد‌های بخش‌ها و کمیسیون‌های دیگر نیز گرفته می‌شود. بعد از اینکه کلیات طرح به مجلس بیاید جزئیات طرح نیز بررسی خواهد شد و بررسی آن دو‌شوری خواهد بود». از آن زمان چندین بار بحث نهایی‌شدن طرح خبری شده و حتی در نوبت رسیدگی در صحن هم قرار گرفته است؛ اما در‌نهایت با بهانه «نوبت رسیدگی» نبود، به کناری گذاشته شده است.

طرح شفافیت داستانی طولانی دارد و از ۹۶ تاکنون به در بسته بهارستان خورده و تا مدت‌ها اصولگرایان که شعار شفافیت می‌دادند، اصلاح‌طلبان مجلس را در به نتیجه نرسیدن این طرح نکوهش می‌کردند. این در حالی بود که طرح شفافیت آرای نمایندگان نخستین بار از سوی محمد‌جواد فتحی، نماینده اصلاح‌طلب شهر تهران و عضو فراکسیون امید، در هشتم آذر سال ۱۳۹۶ مطرح شد. در آن زمان هیئت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی با بیان این موضوع که طرح‌های متعددی در دستور کار مجلس است، اعلام وصول این طرح را به تعویق انداخت. سال ۹۷ این حاجی‌دلیگانی بود که طرح شفافیت را با امضای ۲۹ نماینده مجلس تقدیم هیئت‌رئیسه مجلس کرد.

او در دفاع از طرح خود گفته بود «یکی از بهترین معیار‌های ارزیابی مردم از نمایندگان خود در مجلس این است که مردم بدانند نمایندگان آن‌ها درخصوص طرح‌ها و لوایح چه نظراتی داشته‌اند، در خیلی از کشور‌های دنیا از همین روش برای شفافیت استفاده می‌شود و این می‌تواند برای کشور مفید باشد». سرانجام در توافق فی‌مابین حاجی‌دلیگانی و فتحی، طرح فتحی در کنار تلاش حاجی‌دلیگانی برای جلب حمایت نمایندگان، به هیئت‌رئیسه مجلس تحویل داده شده و در تاریخ ۱۴ شهریور ۱۳۹۷ اعلام وصول شد.

در جلسه علنی چهارشنبه ۱۴ شهریورماه ۱۳۹۷ مجلس شورای اسلامی یک فوریت طرح شفافیت آرای نمایندگان را به رأی گذاشت؛ اما فوریت رأی نیاورد، همین امر سبب حمله بی‌امان اصولگرایان به مجلس دهم و اصلاح‌طلبان شد که چه نشسته‌اید که نمایندگان مردم مخالف شفافیت هستند. این در حالی بود که فقط فوریت رأی نیاورده بود و طرح به کمیسیون داخلی مجلس رفت و هفتم آذر همان سال در کمیسیون تصویب شد. هرچند تغییرات در طرح بسیار بود و انتقاداتی به همراه داشت؛ بنابراین یک سال بعد دومین طرح مربوط به شفافیت آرای نمایندگان در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۹۸ از سوی هیئت‌رئیسه اعلام وصول شد.

این طرح به ابتکار سیدعلی ادیانی‌راد نماینده قائم‌شهر، سوادکوه و جویبار تنظیم شده و به امضای ۳۸ نفر از نمایندگان مجلس رسیده بود. به‌هر‌حال عمر مجلس دهم به بررسی طرح شفافیت قد نداد و مجلس یازدهمی‌ها با شعار شفافیت روی کار آمدند؛ اما نکنه جالب آن بود که آن همه هیاهو و شعار و فضا‌سازی و ارسال طرح با ۱۷۰ امضا به هیئت‌رئیسه، د‌رنهایت با رأی منفی نمایندگان انقلابی در صحن علنی مجلس رنگ باخت. این‌بار نه به فوریت بلکه به طرح جواب رد داده شد.

البته صدایی از اصولگرایانی که در دوران مجلس دهم فریاد وامصیبتا سر داده بودند، بلند نشد و همگی با سکوت نتیجه تناقض در شعار و عمل یاران خود در مجلس را نظاره کردند. تلاش مجدد برای بررسی طرح به تدوین و اصلاحی منجر شد که گریز‌گاه‌های بسیاری برای غیر‌شفاف‌شدن آرا و تصمیم‌های نمایندگان را در خود دارد، اما هنوز این طرح هم به سر‌منزل مقصود نرسیده است.

اکثریت مجلس برخلاف شعار‌هایی که داده‌اند، تمایلی به شفافیت ندارد و در بیان دلایل خود از نگرانی‌هایی سخن می‌گویند که تأمل‌برانگیز است.

محمد باقری، نماینده بناب، در مخالفت با کلیات طرح شفافیت آرای نمایندگان گفته که «این طرح برای عوام‌فریبی به مجلس آمده است. این طرح حاوی تبصره‌هایی است که عملا آن را از شفافیت خارج می‌کند و به یقین عقلانیت را از مجلس خواهد گرفت. به عبارت دیگر با تصویب این طرح منافع ملی را زیر سؤال خواهیم برد، این طرح با لابی‌گری به مجلس آمده است، افراد و گروه‌های فشار برای تصویب آن فشار می‌آورند. این در حالی است که همه حاکمیت باید در بحث‌های سیاسی، مالی، فرهنگی، اجتماعی و... شفاف باشد».

اینکه این طرح با چه لابی و فشاری راهی مجلس شده، هنوز مشخص نیست و ادعا‌های این‌چنینی بررسی دقیقی نشده‌اند؛ اما علی بابایی‌کارنامی، نماینده مردم ساری و میاندورود در مجلس گفته که «قطعا طرح شفافیت آرا در مجلس به سرانجام خواهد رسید؛ اما نمایندگان هم برخی دغدغه‌ها را دارند که باید در حین بررسی این طرح به آن‌ها توجه شود». اقبال شاکری، دیگر نماینده مجلس، هم معتقد است: «شفافیت آرا مانع بزرگی در مقابل حبس، احتکار و رانت‌خواری اطلاعاتی است و یکی دیگر از محاسن تصویب این طرح آن است که زمانی که نمایندگان بدانند آرای آنان اطلاع‌رسانی می‌شود، برای رأی‌دادن به طرح‌ها و لوایح بررسی دقیق انجام می‌دهند».

باز‌هم سخن از این است که طرح در نوبت رسیدگی در صحن قرار گرفته که شاید نشان از اندک تلاش‌ها برای به ثمر رساندن آن باشد. هرچند فضای حاکم بر مجلس و لابی‌ها و جلسه غیرعلنی قبل نشان از احتمال تصویب آن می‌دهد؛ اما این طرح جزء معدود طرح‌هایی است که تجربه نشان داده در زمان رأی‌گیری همه معادلات ممکن است به هم بخورد و باز‌هم رأی نیاورد. از‌این‌رو بسیار شنیده شده هیئت‌رئیسه زمانی آن را به رأی خواهد گذاشت که مطمئن شود رأی خواهد آورد؛ در غیر‌این‌صورت همچنان در رفت‌و‌برگشت در برنامه صحن باقی خواهد ماند.