طرح صیانت؛ جدال پیدا و پنهان قالیباف و جبهه پایداری

دیدارنیوز ـ علی صافی*: «طرح صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی» یا آن طور که به اختصار نامیده می‌شود، طرح صیانت احتمالا مهم‌ترین طرح مجلس یازدهم از منظر افکار عمومی است.

از مدت‌ها قبل مسئله فضای مجازی پیام رسان‌های مختلف و شبکه‌های اجتماعی در کانون منازعات سیاسی در ایران قرار داشته است. این مسئله به خصوص در دولت حسن روحانی و بعد از گسترش زیرساخت‌های اینترنت و رواج خارق العاده پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی بیشتر و بیشتر هم شد.

اصولگرایان و به خصوص طیف رادیکال آن‌ها همواره بر لزوم محدود کردن شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌های خارجی تاکید داشتند و معتقد بودند که این ابزار‌های مجازی نه تنها اطلاعات در اختیار بیگانگان قرار می‌دهند که ابزار اصلی برای ترویج سبک زندگی‌ای بر خلاف آن چیزی است که به صورت استاندارد توصیه می‌شود و ابزاری در اختیار مخالفان سیاسی قرار داده و حیات فکری و فرهنگی جامعه را هم از دسترس نظارت حکومت خارج می‌کند. آن‌ها دولت حسن روحانی را به کندی در توسعه طرح اینترنت ملی و عدم حمایت از پیام رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی داخلی متهم می‌کردند.

بسیاری از فعالان سیاسی به خصوص اصلاح‌طلبان در هنگامه انتخابات ۱۴۰۰ نسبت به اجرای طرح‌هایی برای محدود کردن اینترنت توسط اصولگرایان هشدار می‌دادند و این یکی از آخرین دستاویز‌های آنان برای دعوت بدنه اجتماعیشان به پای صندوق رای بود. این دعوت البته جواب نداد و با به قدرت رسیدن اصولگرایان در مجلس یازدهم و دولت سیزدهم به نظر تمام موانع برای اجرای طرحی مطابق نظر آن‌ها در فضای مجازی از میان برداشته شد. با این حال کار به نظر پیچیده‌تر از آن است که به نظر می‌رسد.

اصل ۸۵ قانون اساسی و طرح صیانت

بررسی طرح صیانت در مجلس شورای اسلامی با واکنش‌های بسیاری گسترده‌ای مواجه شد. کسب و کار‌های مرتبط با این فضا، فعالان صنفی و مدنی و متخصصان این حوزه با شدت زیادی به اظهارنظر و معمولا مخالفت با اجرای این طرح پرداختند.

در این فضا اصولگرایان رادیکال با محوریت جبهه پایداری موفق شدند که با گرفتن یک مصوبه این طرح را ذیل اصل ۸۵ قانون اساسی ببرند. بر این مبنا بررسی این طرح در کمیسیون فرهنگی مجلس انجام می‌شد و در صورت تصویب کمیسیون این طرح به صورت موقت به اجرا در می‌آمد تا بعد از آن در صحن علنی مجلس تصویب شود.

داستان آن مصوبه هم عجیب بود. طرح ابتدا با ۱۲۱ رای تصویب شد و بعد از مخالفت افکار عمومی در یک جلسه غیرعلنی و رای گیری استمزاجی ۱۴۴ نماینده خواهان لغو اصل هشتاد و پنجی شدن این طرح شدند، اما در جلسه علنی متعاقب آن ۱۳۰ نماینده دوباره به بررسی طرح ذیل ۱۸۵ رای مثبت دادند!

رفت و برگشت طرح به مرکز پژوهش‌های مجلس

بررسی طرح در کمیسیون فرهنگی، اما به آن سادگی که اصولگرایان رادیکال پیش بینی می‌کردند، نبود. در اقدامی جالب توجه کمیسیون فرهنگی رای به بازگشت این طرح به مرکز پژوهش‌های مجلس و بررسی بیشتر آن داد. امری که به نظر با رضایت و تلاش محمد باقر قالیباف صورت گرفته است. قالیباف بعد از ارجاع این طرح به مرکز پژوهش‌ها در توییتی نوشت: «طرح حمایت از کاربران در فضای مجازی به مرکز پژوهش‌های مجلس ارجاع شد تا ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیرساختی آن با بررسی‌های کارشناسی بیشتر اصلاح شود. قانون‌گذاری در حوزۀ فضای مجازی با در نظر گرفتن مطالبات مردم، منافع صاحبان کسب و کار و اجماع نخبگانی اثربخش خواهد بود.»

لحن توییت قالیباف به خوبی رضایت او را از این تصمیم بازتاب می‌دهد. کار، اما زمانی جالب‌تر شد که مرکز پژوهش‌های مجلس در نامه‌ای با کلیات این طرح مخالفت کرد و آن را به زیان کسب و کار‌ها و آزادی‌های مردم دانست.

جالب است که بعد از استعفای علیرضا زاکانی از ریاست مرکز پژوهش‌های مجلس بابک نگاهداری با حکم قالیباف به عنوان سرپرست این مرکز تعیین شده است. نگاهداری رئیس حوزه ریاست مجلس شورای اسلامی یا در واقع مسئول دفتر قالیباف به عنوان رئیس مجلس است و روشن است که به لحاظ سیاسی کاملا به او نزدیک محسوب می‌شود.

این نامه مرکز پژوهش‌ها واکنش علی خضریان از نمایندگان جبهه پایداری را به دنبال داشت و خضریان در یادداشتی نامه این مرکز را نشانه غلبه رادیکالیزم بر عقلانیت بداند و بر غلبه مولفه‌های سیاسی بر مولفه‌های علمی در این نامه تاکید کند.
به هر حال به نظر می‌رسد که طرح صیانت به آوردگاهی بین جبهه پایداری و محمد باقر قالیباف و حامیانش بدل شده است. رویارویی‌ای که برای بسیاری از ناظران قابل پیش بینی بود و روشن بود که اصولگرایان رادیکال بعد از کنار زدن تمام رقبا به سراغ سردارِ شهردار هم می‌روند. قالیباف هم احتمالا دریافته است که برای جلوگیری از حذف شدن چاره‌ای جز توسل به افکار عمومی و دوام آوردن در انتخابات بعدی ندارد و طرح صیانت شاید فرصتی خوب برای عرض اندام در افکار عمومی است. باید منتظر ماند و سرانجام این جدال را دید هر چند تجربه نشان داده است که در سیاست ایران اصولگرایان رادیکال معمولا و به هر قیمتی پیروز می‌شوند!

*تحلیلگر مسائل سیاسی