اعتراضات مردم اصفهان به بحران زیست محیطی و کمبود آب، به لحاظ نوع اعتراضات، هماهنگی معترضان، واکنش حکومت و واکنش رسانه ملی رخدادی کم نظیر بود. رسول شکوهی نگاهی انداخته است به متن و حاشیه این رخداد...
دیدارنیوز – رسول شکوهی: شهر‌های زیادی در دنیا هستند که رودخانه‌ای از آن شهر می‌گذرد و با پل‌ها و نورپردازی‌های مختلف تلاش می‌کنند از این پدیده نهایت استفاده را ببرند و همچنین تمام تلاش خود را می‌کنند تا این رودخانه که نماد شهرشان هم شاید باشد را حفظ کنند، چون علاوه بر تاثیرات زیست محیطی، از منظر اقتصادی و امنیتی هم آن رودخانه برایشان اهمیت دارد.
اصفهان هم جزو آن دسته از شهر‌ها است زاینده رود از میان آن می‌گذرد و نه تنها زندگی در این شهر بدون آب رودخانه با زمانی که رودخانه پر آب است متفاوت است بلکه زندگی بسیاری از مردم این شهر و استان وابسته به آب این رودخانه است. پدیده‌ای که با جان و مال و زندگی و امنیت مردمان چند استان مخصوصا استان اصفهان پیوند دارد.
چند سالی می‌شود که فعالین محیط زیستی و صاحب نظران حوزه آب در رابطه با بحران آب در کشور هشدار داده اند. آنقدر گفته اند و ما نوشته ایم که دیگر همه چیز تکراری به نظر می‌رسد. این بار، اما کار از گفتن و نوشتن فراتر رفت و مردم به جمع کشاورزان معترض پیوستند و اعتراض خود را نسبت به این بحران و بی تدبیری‌های مسئولین در چند دهه گذشته اعلام کردند.
در چند هفته گذشته کشاورزان اصفهانی در حرکتی نمادین در زاینده رود چادر زده اند و اعتراض خود را به بحران آب اعلام می‌کنند و خواهان حق آبه برای کشت پاییزه خود شدند. کشاورزان و دامداران اصفهانی در گذشته نیز روش‌های مختلفی را برای اعتراض نشان داده بودند. احتمالا ویدیوی ورود گاو به اداره آب استان اصفهان را که چند ماه پیش دست به دست بین مردم می‌چرخید را دیده اید.
تجمع ۲۸ آبان بار اول نیست و هفته‌های قبل هم کشاورزان و برخی گروه‌های زیست محیطی این جنس از اعتراض را داشتند، ولی نکته‌ای که این تجمع را با تجمع هفته‌های قبل متمایز می‌کند حضور مردم است. مردم نیز به صف معترضین به بحران آب پیوستند و با شعار‌هایی مانند «کشاورز، کشاورز حمایتت می‌کنیم» موضع خود را در حمایت از کشاورزان به صراحت اعلام کردند.
در این اعتراضات به فرونشست زمین هم اشاره شد و شعار‌هایی مانند «فرونشست زمین، مشکل این سرزمین» شنیده می‌شد. نکته مهم و جدید که در گذشته آن را شاهد نبودیم پوشش این اعتراضات در صداوسیما بود. در گذشته در رابطه با اعتراضات مردم به موضوعات مختلف از جمله مشکلات اقتصادی و معیشتی و محیط زیستی رویکرد رسانه ملی این بود که گویی این اتفاق اصلا رخ نداده و در نهایت بخش خبری ۲۰ و سی دقیقه گزارشی نشان می‌داد و از نقش دست‌های خارجی و بیگانه در این اعتراضات حرف زده می‌شد.
اما این بار رویکرد متفاوتی در صداوسیما دیده شد و این اعتراضات پوشش داده شد و دیگر روایت اعتراضات داخلی به جایی دیگر سپرده نمی‌شد. این مساله در کنار رویکرد منطقی دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیتی باید دیده شود. در اعتراضات چند ماه پیش در خوزستان که آن هم به بحران آب و مسائل زیست محیطی ربط داشت شاهد برخورد‌های سخت و امنیتی انتظامی بودیم، ولی در رابطه با اصفهان این اتفاق رخ نداد. مسائل اجتماعی نیاز به فهم و نگاه اجتماعی دارد و نمی‌توان مسائل اجتماعی را با نگاه امنیتی و پلیسی دید و تحلیل کرد.
نکته مهم دیگری که در رابطه با مسائل اصفهان باید به آن اشاره کرد حضور اصناف کشاورزی و سازمان‌های مردم نهاد محیط زیستی و میراث فرهنگی بود. اعتماد به اصناف و تشکل‌های مردمی همواره جواب داده و اگر این رویکرد ادامه پیدا کند می‌توان دستاورد‌های بزرگی به وجود آورد. مردم به دنبال خشونت و بهم ریختن زندگی روزمره خود نیستند و اگر اعتراضی داشته باشند آن را به صورت مشخص با هر شیوه‌ای که بتوانند مطرح می‌کنند. اینجا نقش مهم اصناف و تشکل‌ها و سازمان‌های مردم نهاد درک می‌شود، چون آن‌ها می‌توانند مطالبات مردم را تجمیع و ساماندهی کنند و از حواشی نیز جلوگیری کنند.
دیگر نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد البته حاشیه‌ای است که به اندازه متن مهم است. بخشی از اعتراض کشاورزان و مردم اصفهان در تجمع جمعه متوجه بخش صنعتی این استان است. اصفهان در کنار کشاورزی قطب صنعتی کشور نیز محسوب می‌شود و کشاورزان نسبت به صرف آب در صنایع فولاد و کاشی نیز اعتراض داشتند. سالیان سال است که فعالین محیط زیستی درباره صنایع و همچنین کشاورزی که آب زیادی مصرف می‌کنند هشدار داده اند و استان‌های مرکزی که آب کافی ندارند با صنایع و کشاورزی‌های حساب نشده محاصره شده اند.
حال که بحث این موضوع داغ شده باید فکری اساسی برای این مساله کرد. تا زمانی که صنایع پر مصرف در این استان قرار دارند و کشاورزی نیز غیر اصولی و سنتی ادامه پیدا می‌کند هدر رفتن آب به صورت غیر قابل کنترلی وجود دارد. بازنگری در الگوی کشاورزی این استان و بازنگری در صنایع آن می‌تواند راهگشا باشد وگرنه بحران آب همچنان ادامه دارد و با اقدامات کوتاه مدت نمی‌توان توقع اثرات بلند مدت بود.
در همین راستا محمد مخبر معاون اول رئیس جمهوری به وزیران نیرو و جهاد کشاورزی دستور ویژه داد و خواستار رسیدگی فوری برای زاینده رود شد. جناب مخبر به خوبی می‌دانند که بحرانی که در طول چند دهه به وجود آمده با یک دستور ویژه حل نخواهد شد و این مساله علاوه بر اینکه نیاز به پیگیری‌های مداوم دارد نیاز به تصمیمات جدی و کارشناسی دارد.
آخرین مساله‌ای که باید به آن اشاره کرد دعوای بین استان‌ها است. در ماجرای اعتراضات خوزستان چند نفر بر آتش اختلافات بین استان‌ها در بحران آب دمیده بودند، ولی در مجموع همه کشور با مردم خوزستان و اعتراضات آن‌ها همراهی داشت. در رابطه با ماجرای اصفهان نیز تقریبا همین اتفاق رخ داد و همه کشور نسبت به بحران آب در استان‌های مرکزی همراهی داشتند، چون بحران آب وابسته به یک استان خاص نیست و کل کشور با آن درگیر است.
در ماجرای اعتراضات اصفهان نیز برخی نسبت به این مساله کم آگاهی خود را نشان دادند و خواستار جمع آوری آب معدنی برای زاینده رود شدند و واکنش‌هایی از سوی مردمان اصفهان نسبت به این مساله شکل گرفت. بحران آب برای همه کشور است و به اندازه کافی با بی تدبیری مسئولان این بحران تشدید شده و شکاف‌هایی هم بین مردمان استان‌های مختلف شکل گرفته است. تشدید این شکاف‌ها و متمرکز شدن بر مسائل استانی و قومی و قبیله‌ای نتیجه‌ای جز بدتر شدن هر روزه بحران آب در کشور ندارد و راه حل آن هم جز مطالبه گری در سطح ملی و یک عزم ملی برای حل این مساله و بازنگری در ساختار‌های صنعتی و کشاورزی نیست.
