حذف یارانه‌ها چگونه ممکن است؟

دیدارنیوز ـ شهرام معینی اقتصاددان در یادداشتی نوشت: از نظر قیمتی، یکی از ابزار‌ها و روش‌هایی که با استفاده از آن می‌توان به‌سمت نرخ‌های واقعی پیش رفت، متناسب‌سازی و برابری قیمت داخل با نرخ‌های جهانی در خصوص کالا‌های مبادله پذیر مانند انرژی است. در واقع دولت به‌عنوان نهادی که باید براساس صرف و صلاح کشور و مردم عمل کند، می‌بایست، کالا‌های تولید شده را به بالاترین قیمت ممکن به فروش برساند.

برهمین اساس باید دید که کالا‌هایی که هم اکنون به‌صورت یارانه‌ای در داخل عرضه می‌شود، در بازار منطقه و جهان با چه نرخی قابل فروش است. در همین راستا می‌توان از الگویی که برای تحویل خوراک به پالایشگاه‌ها استفاده می‌شود، پیروی کرد تا قیمت داخل بر مبنای فوب خلیج فارس و با درصدی تخفیف عرضه شود. با این حال درخصوص برخی از کالا‌ها مانند نفت خام، با وجود بالا بودن بهای جهانی، قیمت صادراتی آن به‌دلیل محدودیت‌های تحریم با تخفیف فروخته می‌شود.

اما مهم‌تر از روش‌هایی که می‌توان قیمت کالا‌ها را در داخل واقعی کرد، بستر و شرایطی است که فرایند حذف یارانه‌ها باید درآن انجام شود. واقعیت این است که بخصوص در دو سال گذشته در کنار مشکلات اقتصادی، شیوع کرونا بشدت باعث شده تا مردم تحت فشار اقتصادی قرار گیرند. بنابراین، زمان و شرایطی که درآن اقدام به حذف یارانه‌ها می‌کنیم، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

در واقع در ابتدا باید پیش شرط‌های اجتماعی، حذف یارانه‌ها و تعدیل قیمت‌ها را فراهم کرد. در دوره‌ای که فاز نخست هدفمندی یارانه‌ها در کشور اجرا شد، برای یک مدت طولانی، روش‌های حذف یارانه‌ها و نحوه بازپرداخت درآمد‌های حاصل از آن به گفتمان اصلی جامعه تبدیل شده بود و پس از ماه‌ها بحث و گفتگو، افکارعمومی برای اجرای این طرح آماده شد.

درصورتی که جامعه تحت فشاراقتصادی قرار نداشته و اقتصاد آرام باشد، با سهولت بیشتری می‌توان دست به چنین اقدامی زد، ولی اگر در جامعه با مشکلات اقتصادی و معیشتی مواجه باشیم، این کار نیازمند، یک گفتگو و مذاکره اجتماعی است که حداقل در یک فرایند شش ماهه ضرورت‌ها و آثار حذف یارانه‌ها را برای مردم توضیح دهد.

در مجموع می‌توان گفت، اجرای چنین طرح‌هایی که آثار گسترده اقتصادی و اجتماعی دارد، باید در دوره‌هایی انجام شود که اقتصاد در وضعیت باثباتی قرار داشته باشد. اما اجرای آن در شرایطی غیر از ثبات، نیازمند یک گفتمان اجتماعی و توضیح شفاف ضرورت‌های اجرا، فرایند اجرا، آثار آن و برنامه‌های دولت برای از بین بردن آثارمنفی آن است. برای مثال این که درآمد‌های حاصل از حذف یارانه‌ها، چگونه و براساس چه ملاک‌هایی بین خانوار‌ها توزیع خواهد شد.