مشکل صنعت داروی ما، بحران مدیریت است (گفت‌وگو با عباس کبریایی‌زاده، نایب‌رییس سندیکای صاحبان صنایع دارو‌های انسانی ایران)

دیدارنیوز ـ هفته آخر شهريور، عباس كبريايي‌زاده؛ نايب‌رييس سنديكاي صاحبان صنايع داروهاي انساني ايران، به غلامرضا اصغري؛ رييس سازمان غذا و دارو نامه نوشت و نسبت به بحران پيش روي صنعت داروسازي در كشور هشدار داد. كبريايي‌زاده اين نامه را در زماني نوشت كه «اعتماد» در مراجعه به برخي داروخانه‌هاي پايتخت، شاهد بحران قريب‌الوقوع كمبود داروهاي نه‌چندان حياتي همچون داروهاي تقويتي و ويتامين‌ها بود و هفته‌هاي پيش از اين هم، اخبار و شواهدي درباره كمبود جدي داروهاي حياتي همچون داروي بيماران قلبي عروقي، مبتلايان اعصاب و روان، فشار خون و نوزادان مبتلا به نارسايي‌هاي تنفسي دريافت كرده بود. برگزاري چهارمين نمايشگاه بين‌المللي دارويي ايران فارما و حضور همزمان 500 توليد‌كننده و وارد‌كننده مواد اوليه، دارو و تجهيزات توليد داروي داخلي و خارجي، فرصت مناسبي بود براي طرح اين پرسش كه «آيا در ماه‌هاي آينده، ايران با بحران كمبود دارو مواجه خواهد شد؟»

پاسخ‌هايي كه نمايندگان برخي شركت‌هاي خارجي و توليد‌كنندگان داخلي به «اعتماد» دادند چندان اميدواركننده نبود گرچه فعالان صنعت داروسازي كشور به «اعتماد» مي‌گفتند كه مشروط بر حمايت دولت از تمام فعالان اين صنعت ديرينه و تسهيل دسترسي به تمام اقلام مورد نياز توليد دارو، بحران آتي بر اثر تشديد تحريم‌ها هم با موفقيت از سر گذرانده خواهد شد. كبريايي‌زاده هم در گفت‌وگو با «اعتماد» همين پيش‌بيني را داشت ضمن آنكه اين مدير قديمي، دلايل متفاوتي را در بروز بحران توليد و تامين دارو در كشور مد نظر قرار داد.

من با مسوولان بعضي شركت‌هاي خارجي حاضر در نمايشگاه، از جمله شركت‌هاي آلماني و ايتاليايي و هندي كه صحبت كردم، برخي حاضر به اعلام نوع ادامه همكاري بعد از نوامبر نبودند و برخي هم حتي حاضر نشدند به اين سوال جواب بدهند كه بعد از تشديد تحريم‌هاي يك‌جانبه آيا همكاري دارويي خود را با ايران ادامه خواهند داد يا خير. وارد‌كنندگان دارو هم از نحوه تخصيص ارز 4 هزار و 200 توماني گلايه داشتند. پيش‌بيني شما درباره بازار دارويي ايران بعد از ماه نوامبر چيست؟ فروشندگان خارجي دارو و شركت‌هايي كه در ايران خط توليد راه‌اندازي كردند، پس از ماه نوامبر به چه شكل در ايران حضور و همكاري خواهند داشت؟

مسوولان غرفه‌هاي حاضر در نمايشگاه، البته كارشناسان و مديران مياني شركت‌هاي خارجي هستند و سياستگذار شركت‌ها نيستند كه به شما بگويند رفتارشان بعد از تشديد تحريم‌ها چه خواهد بود و طبيعي است كه در اين باره به شما پاسخ ندادند. اما برآورد من درباره ماه‌هاي آتي اين است كه اگر مشكلات داخلي مثل فرآيند تخصيص ارز، مشكلات مالي و چالش نقدينگي امروز صنايع داروسازي، تاخير شركت‌هاي دولتي در پرداخت به توليد‌كنندگان و همچنين مشكل ترخيص كالاها در گمرك برطرف شود، شركت‌هاي ايراني توان اين را دارند كه مشكلات‌شان با شركت‌هاي خارجي را از طريق شركت‌هاي واسطه حل كنند. بنابراين من به هيچ‌وجه نگران وضعيت تبادل خارج از ايران، بعد از ماه آبان نيستم اما همواره نگران عملكرد مديران ناكارآمد داخل كشورم.

يكي از شركت‌كنندگان در نمايشگاه، سامانه آزمايشي براي پيش‌بيني بحران دارو طراحي كرده و مي‌گفت كه بر اساس برآورد اين سامانه، كمبود امروزي 70 قلم دارو را در ابتداي تابستان پيش‌بيني كرده بود.

وزارت بهداشت هم با نرم‌افزار رولينگ سيستم اين پيش‌بيني را انجام مي‌دهد. مشكل امروز ما اين است كه وزارت صنعت و بانك مركزي و گمرك، مداخلات بيجايي در فرآيند زنجيره تامين دارو داشتند كه اين مداخلات به خلع يد وزارت بهداشت منجر شد. به اين معنا كه سابق بر اين، تخصيص ارز بر عهده وزارت بهداشت بود اما در ماه‌هاي اخير اعلام شد كه تخصيص ارز، مجوز وزارت صنعت و بانك مركزي و گمركات را هم لازم دارد و پس از اين اعلام بود كه فرآيند تخصيص ارز و تامين مواد اوليه دارو كه اتفاقا در گذشته، به سرعت انجام مي‌شد، با تاخير مواجه شد. از مديران بازرگاني سوال كنيد كه پيش از اين تصميم، فاصله دريافت پروفرما تا ورود كالا به كارخانه چقدر بود؟ بيش از 45 روز الي يك ماه نبود. امروز تعداد زيادي از مديران توليد به شما از انتظار 5ماهه براي تخصيص ارز خواهند گفت. جالب اينكه بعد از تخصيص ارز، شركت خارجي ظرف 5 روز كالا را تهران تحويل مي‌دهد. بنابراين مشكل ما، ادامه همكاري شركت‌هاي خارجي نيست و حتي بعد از آبان ماه هم با اين مشكل مواجه نخواهيم بود. به اعتقاد من، نحوه فعلي تامين ارز صنايع دارويي، مدل بسيار ناكارآمدي است كه موجب آسيب به مردم شده است.

در اين نمايشگاه با يكي از توليد‌كنندگان پوكه آمپول و كارپول صحبت كردم و اعلام كرد كه در تامين مواد اوليه‌اش هيچ مشكلي ندارد و از توليد داخل هم استفاده مي‌كند. اين هشدار بارها مطرح شده كه برخي توليد‌كنندگان صرفا به دنبال مواد اوليه خارجي به جاي استفاده از توليدات داخل هستند چون رانت واردات، بسيار قابل توجه است.

توليد‌كننده‌اي كه بر اثر نداشتن ماده اوليه، خط توليدش را متوقف كرده كه به دنبال واردات نيست او توليد‌كننده است و نه وارد‌كننده.

اما مواد اوليه توليد بايد وارد شود چون حدود 70درصد مواد اوليه دارو، وارداتي است.

حدود 50 درصد مواد اوليه دارو وارداتي است و شركت‌ها در حوزه تجارت، سعي مي‌كنند در تعامل با يكديگر كار كنند. من هم توليد‌كننده ماده اوليه هستم و شركتي كه در شرايط بحراني، براي خريد مواد اوليه سراغ من نمي‌آيد، مي‌داند كه من هم در شرايط ثبات اقتصادي به او ماده اوليه نخواهم داد. شايد برخي توليد‌كنندگان دارو به دنبال رانت واردات باشند اما اين فرض قابل تعميم نيست. ولي اين واقعيت وجود دارد كه متاسفانه كمبودهاي دارويي فعلي، به واردات داروي ساخته شده منجر خواهد شد و اعتقاد ما بر اين است كه بخشي از اين اقدامات، كاملا هدايت شده است. دليل هم اين است كه شاهديم انتظار شركت توليد‌كننده براي دريافت ارز دولتي به جهت واردات ماده اوليه دارو، 4‌ماهه مي‌شود اما 30 برابر ارزش ريالي همين ماده اوليه، ارز به وارد‌كننده فوريتي مي‌دهند تا مشابه خارجي همين دارو را وارد كند و چنين شرايطي مصداق فساد است. من با مدير توليد‌كننده‌اي صحبت مي‌كردم كه مي‌گفت 4 ماه براي دريافت 12 هزار و 500 يورو به جهت واردات ماده اوليه معطل مانده و كارگرانش بيكار شده‌اند اما شركت فوريتي، ارز گرفته كه داروي مشابه را از تركيه و ساير كشورها وارد كند. متاسفانه از اين دست موارد زياد است اما امتناع توليد‌كننده از خريد ماده اوليه ايراني و ترجيح استفاده از واردات بسيار اندك است.

دو هفته قبل در نامه‌اي به رييس سازمان غذا و دارو نسبت به بحران دارو هشدار داديد. با شرايط امروز قيمت ارز كه به نظر مي‌رسد ديگر قابل كنترل نيست، آيا وضعيت تامين دارو را بحراني مي‌بينيد؟

دولت در تمام اين سال‌ها و حتي در دوران جنگ، هميشه ارز حمايتي به دارو داده و امروز هم مي‌گويد كه ارز 4 هزار و 200 توماني به دارو مي‌دهد.

اما من در داروخانه‌ها شاهد خالي شدن قفسه‌هاي دارو هستم.

سوال ما هم از وزارت بهداشت اين است كه فهرست دريافت‌كنندگان ارز دولتي بايد منتشر شود چون توليد‌كنندگان مي‌گويند كه ارز دولتي نگرفته‌اند و اگر گرفته بودند، ارز بايد به دارو تبديل مي‌شد و به قفسه داروخانه‌ها مي‌رسيد.

در ماه‌هاي آينده با بحران دارو مواجه مي‌شويم؟

بيشتر، با بحران مديريت مواجهيم.

وزارت بهداشت و جمعيت هلال‌احمر براي پر كردن انبارهاي دارو و به منظور مقابله با بحران كمبود دارو اقدام كرده‌اند.

هرگز نمي‌توانند با واردات، نياز كشور را برطرف كنند. هرگز. مديري كه فكر مي‌كند با واردات دارو مي‌تواند نياز كشور را تامين كند آن هم در حالي كه خطوط توليد داخلي متوقف شده، فكر مي‌كنم اين مدير متاسفانه دانش كافي ندارد و در توهم به سر مي‌برد.

منبع: اعتماد/۵ مهر ۹۷