دیدارنیوز _ وحید معتمدنژاد*: «میراث فرهنگی ما باید سر راه باشد؛ یعنی باید در دسترس باشد و باید به درستی معرفی شود». این بریدهای است از بین جملاتی که وزیر جدید میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در فضای سبز مجلس انقلابی بیان کرد و فصلالخطاب تمام دوستداران میراث عظیم تمدن ایرانی بود.
جناب وزیر!
میراث فرهنگی یا ملموس است یا غیرملموس، نوع نخست در دو طبقهبندی بنا یا شیء خلاصه میشود، اتفاقا اکثر بناها سر راه است، اما نه سر راهی که شما منظورتان است! در دسترس نیز هست، اما دستبرد هم به آن فراوان زدهاند و تا دلتان بخواهد، چه در رسانههای مکتوب و چه تصویری معرفی شدهاند و نیز اشیائی که در طول سالیان از انبارهای نمور در زیر تیغ آفتاب یا به حراج رفتهاند یا به خراج! و، اما نوع دوم که غیرملموس است و در کُنه هر ایرانی ریشه دارد؛ از میراث طبیعی گرفته تا میراث شهری و روستایی و آداب و رسومی که بر هر یک سایه انداخته است و هرکدام از ما فقط لباس آن را بر تن داریم که شوربختانه اینها هم، همه بر اثر بیتوجهی محیطی و رفتار غلط غیرفرهنگی و اجتماعی به تخریب، اضمحلال و انحطاط گراییده و از آن تنها نامی باقی مانده است.
فرمودهاید نبود دیدگاه نظری و ایدئولوژیک باعث عقبماندگی در این حوزه شده که این ظاهرا از نبود آگاهی جنابعالی یا مشاورانتان نشئت میگیرد؛ چهبسا در سالیان متمادی صاحبنظرانی متخصص در این رشته به نگاشتن استراتژیهای قابل اجرا مبادرت ورزیدهاند و با کمال تأسف در پیچوخمهای اداری و سیاسی از اوراق قطور آن کاسته و سپس در انتهای راه، تنها جلدی رنگورورفته از آن باقی مانده که آن هم صرفا برای گزارش عملکرد نگه داشته شده است تا مسئول یا وزیری تبختر کند.
همگرایی سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری زمانی مؤثر است که بر هرکدام بهطور اشتراکی، سیاستی واحد حاکم باشد نه اینکه ورود گردشگر با «سیاستِ گردشگرگریز» دو حوزه دیگر را تحتالشعاع قرار دهد. ارائه ارقامی که بیان فرمودید -چه درست چه نادرست- دیرزمانی است که هر وزیر پیشنهادی در هر دولتی ابتدا جهت رقمی است که هرچه بیشتر در صندوق رأی اعتماد برای او ریخته میشود وگرنه جدولضرب چنین ارقامی تاکنون هیچ حاصل مثبتی در معرفی و نگهداری میراث این مرز و بوم کهن نداشته است. از جذب گردشگر سخن به میان آوردهاید؛ کدام گردشگر و با کدام سیاست و به گفته جنابعالی کدام استراتژی؟!
مگر نه این است که میراث فرهنگی ما در گوشهو کنار این «فرهنگستان پهناور ایران» به خاک نشسته و خاک میخورد، هیچ گوشه چشمی به آن نینداختهاند و هر دولتی تنها و تنها از بارِ معنوی آن در هر گفتار و نوشتاری و در هر مجمعی، چه در خارج و چه در داخل رسمالمشق سیاسی به افتخار نگاشتهاند، بدون آنکه حتی بهظاهر جلدی زرین بر آن بکوبند! خسارت در بین سخنتان بیشتر از هر مقولهای نماسازی شده، نمای تمام آثار تاریخی را -چنانچه مسافر تاریخ باشید نه مسافر مریخ- به چشم خودتان میبینید که فراموششدگانِ غفلتاند و هر روز رُخ از طمطراق گذشته خویش برمیگردانند. درست فرمودید؛ میراث ما در دسترس است، اما در دسترس چه سیاستی و چه برنامهای؟! قطعا جسارت مرا خواهید پذیرفت که نگارنده خود هم دانشآموخته این حوزه است و هم پژوهشگری که حجم پژوهشهای پژوهشگاه میراث فرهنگی را بهخوبی میشناسد، پس شایسته است حداقل برای تدوین ایدئولوژی موردنظرتان به این مرکز غنی که زیر نظر خودتان اداره میشود، تورقی بر اوراق فراموششدهاش کنید شاید به ایدئولوژی مدنظرتان نائل آیید! ما هم نیک میدانیم حوزه میراث فرهنگی شناسنامه ما و هویت و تمدن ماست، اما آیا این تعریف باید فقط مصرف داخلی داشته باشد یا در دیدگان جهانیان بهنوعی که سایر تمدنهای کهن معرفی میشوند، رونمایی شود؟!
بخش خصوصی در این حوزه زمانی ورود میکند که به گفته شما همگرایی دولت را حس کند. از تجربه سالهای گذشته بهخوبی مشهود است هر زمانی پای دولت در هر پروژهای در این حوزه جانمایی شده، آن پروژه خصوصی پاگیر شده است. به دنبال ورود گردشگر هستید که ما هم سالیانی است خواب آن را در عمیقترین لحظههای شب میبینیم. ورود گردشگر با تعاریف و تقسیمبندیهای اخیر اعم از گردشگری حلال، سلامت، کسبوکار و ورزشی و... نیاز به ساختار همهجانبه و درست سیاسی و امکانسنجی دارد؛ وگرنه در حد شعار سالهاست بدون هیچگونه تأثیر مثبت از آنها رونمایی شده است.
در به روی گردشگر زمانی باز خواهد شد که پاشنهاش بر سیاست نچرخد در غیر این صورت شما هم مانند اسلاف خویش فقط «برنامهنویس بیپشتوانه» در این حوزه خواهید بود نه وزیر! در آخر شاید با جنابعالی در این حوزه به اشتراک سخن نرسیم، اما در حوزه رسانه به قول خودتان فهمالاشتراکیم و امید که بتوانیم میراث را با کمک رسانه در یک مسیر هدفگذاری کنیم. پس از جنابعالی که خود اهل رسانهاید، تمنا دارد فرهنگ را در آثار بهجامانده چراغافشان کنید.
* فعال فرهنگی و عضو شورای عالی موزهها (ایکوم)
