احمد مسعود فرزند قهرمان ملی افغانستان این روزها به امید تمام مخالفان طالبان در افغانستان و حتی جهان بدل شده است. اما آیا این دانش آموخته همزمان جنگ و سیاست، میتواند راه پدر را ادامه دهد؟
دیدارنیوز ـ سرویس بینالملل: این روزها و پس از پیشروی سریع طالبان در افغانستان و سقوط کابل در ۲۴ مرداد، پنجشیر تنها منجی افغانستان مطرح میشود. احمد مسعود، پسر احمدشاه مسعود (فرمانده نظامی و وزیر دفاع پیشین افغانستان) نیز رهبری مقاومت در برابر طالبان را به عهده گرفته است.
احمد شاه مسعود که قهرمان ملی افغانستان نامیده میشود، در سال ۲۰۰۱ و دو روز پیش از حملات یازدهم سپتامبر به دست عوامل القاعده ترور شد. او بهدلیل مقاومت در برابر مداخله نظامی شوروی و مبارزه با طالبان در افغانستان شهرت جهانی داشت. امروز نیز فرزند او حالا سعی میکند از نظر سیاسی راه پدرش را دنبال کند و در نقش منجی افغانستان ظاهر شود.
ولایت پنجشیر بهدلیل حضور احمد مسعود و همچنین امرالله صالح، معاون رئیسجمهوری پیشین افغانستان به مرکزه مبارزه با طالبان تبدیل شده است و بسیاری از جوانان افغانستانی برای ملحق شدن به این مبارزه به آنجا رفته اند. امرالله صالح در همان موقع تصرف کابل توسط طالبان اعلام کرد که تسلیم نمیشود و به دره پنجشیر رفت.
احمد مسعود متولد سال ۱۳۶۸ در پنجشیر است. او که در نوامبر ۲۰۱۶ به عنوان مدیر بنیاد مسعود منصوب شد دوران ابتدایی و متوسطه تحصیلات خود را در ایران گذرانده و بعد برای ادامه تحصیل به بریتانیا رفته است. احمد مسعود یک دوره نظامی یک ساله را در آکادمی نظامی سلطنتی سندهرست گذراند.
احمد مسعود در سال ۲۰۱۵ مدرک کارشناسی خود را در مطالعات جنگ از دانشگاه کینگز لندن و در سال ۲۰۱۶ کارشناسی ارشد در سیاست بینالمللی را از دانشگاه لندن سیتی دریافت کرد. او از ماه مارس ۲۰۱۹، رسماً وارد سیاست شدهاست. او ایده پدرش را که مبتنی بر «مدل سوئیس» برای قدرت در افغانستان است تأیید و بیان کرده که تمرکززدایی دولت و غلظتزدایی قدرت از کابل به ولایتهای کشور راه حلی برای تخصیص منابع و تمرکز قدرت ارائه میکند و نتیجهٔ آن رفاه و ثبات برای تمام کشور است.
احمد مسعود در ۲۰۱۹ به روند صلح افغانستان اعتراض کرده، چون آن را مناسب برای افغانستانیها نمیدانسته است. از این رو در سپتامبر همان سال یک ائتلاف جدید از رهبران مجاهدین برپایهٔ ائتلاف شمال ایجاد کرد. این ائتلاف به نام جبهه مقاومت در برابر طالبان یا مقاومت دوم شکل گرفته است. با خروج آمریکاییها از افغانستان و قدرت گرفتن طالبان این جبهه فعالتر شده است و از نفوذ طالبان به دره پنجشیر جلوگیری کرده است.
ولایت پنجشیر در شمالشرقی افغانستان قرار دارد و مرکز این ولایت، شهر بازارک است. ساکنان پنجشیر فارسیزبان و اکثراً از قوم تاجیک هستند. پنجشیر تنها ولایت افغانستان است که بعد از سقوط کابل به کنترل طالبان در نیامده است.
پنجشیر دارای کوههای بلند و برخی یخچالهای طبیعی است. این ولایت در بین دو شاخه جنوبی هندوکش، از شمال شرق به جنوب غرب، موازی به امتداد هندوکش واقع است و درههای فرعی آن از شمال به جنوب و از جنوب به شمال امتداد داشته و به دره عمومی پنجشیر وصل میشود. پنجشیر بیشتر از ۱۲۶ دره بزرگ و دهها دره کوچک دارد و هر دره به چندین دره فرعی تقسیم میشوند. بر همین اساس این ولایت از لحاظ استراتژیکی اهمیت فراوانی دارد. وجود چشمههای فراوان، علفزارهای سرسبز، آبشارهای زیبا و دوامدار در ارتفاعات این ولایت امکان زندگی چریکی را در این منطقه مهیا کرده است.
در واقع از نظر نظامی دسترسی به دره پنجشیر دشوار است و این منطقه هرگز در طول جنگ داخلی افغانستان در دههٔ ۱۹۹۰ به دست طالبان نیفتاده و همچنین یک دهه قبل از آن نیز به اشغال نیروهای ارتش شوروی در نیامده است.
یک روز پس از تصرف کابل، تصاویری در شبکههای اجتماعی از امرالله صالح و احمد مسعود در دره پنجشیر منتشر شد که باعث قوت قلب افغانستان نگران از قدرت گرفتن طالبان بود. برخی احمد مسعود را منجی افغانستان معرفی میکنند و او نیز تمام مخالفین طالبان را به پنجشیر فراخوانده است و همچنین از قدرتهای جهانی و منطقهای درخواست کمک تسلیحاتی کرده است.
در داخل ایران برخی احمد مسعود را به دلیل کمک خواستن از غرب وابسته به غرب میخوانند، اما محمدحسین جعفریان، مستندساز و رایزن فرهنگی پیشین جمهوری اسلامی ایران در مزارشریف، خواستار حمایت جمهوری اسلامی از احمد مسعود شده و همچنین از مخالفان احمد مسعود در ایران که او را وابسته به غرب میدانند، انتقاد کرده است.
این روزها اخباری مبنی بر تلاش جبهه مقاومت و طالبان برای مذاکره با هم شنیده میشود. علی میثم نظری، سخنگوی جبهه ملی مقاومت غیرمستقیم از تمایل مسعود به مذاکره با طالبان خبر داد. همچنین خود مسعود روز یکشنبه ۳۱ مرداد گفت امیدوار است گفتگو با طالبان آغاز شود، اما در صورت لزوم از جنگ صرفنظر نمیکند. از سوی دیگر عبدالله عبدالله، معاون اشرف غنی که به احمد شاه مسعود نزدیک بود، عکسهایی را در صفحهٔ فیسبوک خود منتشر کرد که نشان میداد همراه با حامد کرزی، رئیسجمهوری پیشین افغانستان، در حال گفتگو با افراد برجسته پنجشیر است. علاوه بر عبدالله عبدالله که حافظ منافع پنجشیریها در کابل نام گرفته، برخی از بستگان مسعود نیز در پاکستان در حال مذاکره هستند.
از طرفی که طالبان در حساب توئیتری عربی خود اعزام صدها عضو این گروه برای تصرف پنجشیر را تایید کرده است. اما به تازگی ذبیحالله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان، درباره پنجشیر گفته، این یک مشکل کوچک است و تلاش جریان دارد تا با گفتگو این موضوع حل شود. طالبان تلاش کرد از راه گفتگو کنترل پنجشیر را به دست بگیرد، زیرا به دلیل شرایط جغرافیای پنجشیر میداند توانایی نفوذ به این ولایت را ندارد. بر همین اساس حمله به پنجشیر ممکن است پیامدهای سنگینی برای طالبان داشته باشد. بی شک شکست در پنجشیر برای طالبان باعث فراهم شدن امکان حمله به آنها در دیگر مناطق افغانستان میدهد و قدرت مبارزه را در مردم افغانستان ایجاد میکند.
مقاومت پنجشیر شرایط را برای طالبان سخت خواهد کرد، اما با شکل گیری مذاکرات بین الافغانی شرایط برای افغانستان بهتر خواهد شد. بسیاری از کارشناسان شرایط پیش آمده بهترین فرصت برای تشکیل حکومتی توسط تمام جناحهای افغانستانی میدانند، اما اگر طالبان در این شرایط از انحصار طلبی در قدرت خود دست کشیده باشد. امری که بسیاری از کارشناسان در مورد آن بسیار مشکوک هستند.
در هر حال روشن نیست که احمد مسعود در نهایت ناگزیر راه پدر را در پیش خواهد گرفت و شعله مقاومت نظامی در مقابل طالبان را افروخته نگاه خواهد داشت یا تلاشها در پشت میز مذاکره ثمر خواهد. هر چه هست او هم تحصیلات نظامی دارد و هم تحصیلات سیاسی و دیپلماتیک. اما این که مانند پدرش بتواند در هر دو عرصه چهرهای تاریخ ساز باشد امری است که تنها تاریخ مشخص خواهد کرد. تاریخی که این روزها خط به خط آن با خون مردم افغانستان نوشته میشود.
