گزارش اسفندیار عبدالهی نگاهی دارد به سه وزارتخانه مهم سیاسی در دولت پیشنهادی ابراهیم رئیسی. وزارتخانه‌های کشور، اطلاعات و فرهنگ و ارشاد اسلامی. ترکیبی که به نظر دربست اصولگرایانه است!
دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: سید ابراهیم رئیسی لیست کابینه پیشنهادی خود را در حالی به مجلس تحویل داده است که با توجه به خاستگاه سیاسی مشترک دولت رئیسی با مجلس یازدهم به نظر می‌رسید او کار دشواری برای اخذ رای اعتماد وزیرانش نداشته باشد. با این حال به نظر مخالفت‌ها در مجلس بیشتر از حد تصور است.
به عنوان مثال «علیرضا ورناصری» نماینده مردم مسجدسلیمان، لالی، هفتکل و اندیکا، در مجلس شورای اسلامی در خصوص شاخص‌های کابینه سیزدهم گفت: "شرایط کشور به گونه‌ای است که فرصت چندانی برای ریسک کردن نداریم. باید دولت سیزدهم وزرای کارکشته، باتجربه، قوی و با انگیزه معرفی کند. به نظر می‌رسد دولت برای معرفی وزرای قوی به فرصت بیشتری نیاز دارد".
وی تاکید کرد: با تأکید بر اینکه مجلس یازدهم با احدی تعارف ندارد و مجلس چشم‌بسته به کابینه سیزدهم رأی نمی‌دهد، گفت: "وضعیت کشور در شرایط حساسی قرار دارد، ما وکیل مردم هستیم و با حساسیت برنامه وزرا را بررسی می‌کنیم. وزرای پیشنهادی که در این مسیر نمره قبولی بگیرند می‌توانند رأی اعتماد مجلس را کسب کنند".
این جنس اظهار نظر نمایندگان مجلس طی هفته‌ای که گذشت کم نبود و همچنان مجلسی‌ها اصرار دارند که کارنامه و برنامه همه وزرای پیشنهادی باید با دقت در کمیسیون‌های تخصصی بررسی شود و این رویکرد نشان می‌دهد نمایندگان مجلس یازدهم چشم بسته به تمام اعضای پیشنهادی کابینه رای اعتماد نخواهند داد. پیش بینی‌ها حکایت از این دارد که حداقل سه نفر فهرست پیشنهادی رئیسی شانسی برای دریافت اعتماد نمایندگان را نخواهند داشت.
از میان وزرای پیشنهادی رئیسی به مجلس علی اکبر محرابیان، رستم قاسمی، سردار وحیدی، مسعود میرکاظمی، حمید سجادی، عیسی زارع پور، محمد مهدی اسماعیلی، سید جواد ساداتی‌نژاد، محمدعلی زلفی گل، امیر عبداللهیان و حجت الله عبدالملکی سابقه وزارت، معاونت و مدیریت در دولت محمود احمدی نژاد را دارند. ۸ نفر باقی مانده هم به نوعی در ارتباط و همکاری نزدیک با رئیس جمهوری در آستان قدس و از جمله همکاران او در قوه قضائیه بوده اند؛ بنابراین در این کابینه احتمالیِ کاملا اصولگرا، کادر همکار محمود احمدی نژاد حدود ۶۵ درصد را تشکیل می‌دهد.
گذشته از این ترکیب سیاسی گزارش پیش رو بر سه وزیر سیاسی‌تر کابینه تمرکز دارد. وزارت کشور، وزارت اطلاعات و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. سومین وزارتخانه البته ماهیتی فرهنگی دارد اما با توجه به این که متولی حوزه رسانه‌ها در کشور هم وزارت فرهنگ است، همواره مباحث سیاسی در این وزاتخانه اهمیت زیادی داشته است و برای فعالان سیاسی این که چه کسی سکاندار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شود اهمیت به سزایی دارد.
احمد وحیدی گزینه پیشنهادی سیدابراهیم رئیسی برای وزارت کشور متولد ۱۳۳۷ شیراز و دانش آموخته دکتری تخصصی مدیریت راهبردی و رئیس و عضو هیأت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی است. او عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو و رئیس کمیسیون سیاسی، دفاعی و امنیتی مجمع تشخیص مصلحت نظام، از مسئولین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوران دفاع مقدس، وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح در دولت دهم، جانشین وزیر دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح، فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، عضو هیأت نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام، عضو شورای راهبردی روابط خارجی و ریاست مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی است.
با نگاهی به سوابق اجرایی وحیدی متوجه جنبه امنیتی مسئولیت‌هایی می‌شویم که او تا کنون در آن‌ها مشغول به کار بوده است. جز در مواردی معدود معمولا در دولت‌های گذشته هم وزرای کشور خاستگاه نظامی و امنیتی داشتند که سردار وحیدی به طریق اولی و با تمام وجود از خاستگاه نظامی و امنیتی می‌آید.
این وزیر دفاع محمود احمدی‌نژاد در دولت دهم، البته فارغ التحصیل دانشگاه‌های علم و صنعت و امام صادق هم هست. دانش آموختگان دانشگاه امام صادق (ع)، پای ثابت وزارت و مدیریت در جمهوری اسلامی هستند و او هم البته از این شانس برخوردار بوده و اکنون برای دومین بار است که در صورت گرفتن رای اعتماد نمایندگان مجلس قرار است وزارت را تجربه کند.
تجربه وزارت قبلی سردار وحیدی، وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح در دولت محمود احمدی‌نژاد بوده است و مانند ۱۰ وزیر دیگر که در ابتدا نام برده شد ریشه تجربه مدیریت کلان او در دولت‌های نهم و دهم بوده است. با این وجود با توجه به جنس وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح، تنها رییس جمهوری نیست که در معرفی و انتخاب وزیر این وزارت دخیل و موثر است. بلکه وزارت دفاع از آن دسته از نهاد‌هایی است که با نظر و تایید مستقیم مقام معظم رهبری معرفی می‌شود، بنابراین نمی‌توان وحیدی را منسوب و نزدیک به محمود احمدی‌نژاد دانست. اگر چنین باشد و این تحلیل و برداشت درست باشد احمد وحیدی را باید در دسته مسئولانی دانست که از خاستگاه اصولگرانی می‌آید که در میانه‌های طیف احمدی نژاد و پایداری از یکسو و بخش سیاسی سپاه پاسداران از سوی دیگر قرار دارد. ضمن اینکه اگر بپذیریم وزیر دفاع و کشور وزیر نظام است، وحیدی از نظر طیف سنتی، بازار و روحانی جناح اصولگرا هم مورد تایید است.
جمهوری اسلامی ایران طی بیش از ۴۲ سال گذشته ۱۸ وزیر کشور به خود دیده، که اولین آن "احمد صدر حاج سیدجوادی" وزیر کشور مهندس مهدی بازرگان در دولت موقت و آخرین آن عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور دولت حسن روحانی بودند. وزارت کشور، حساس‌ترین، مهمترین و گسترده‌ترین و از نظر تعداد نیرو بزرگترین وزارتخانه کشور است. این وزارتخانه به اداره امور درون‌مرزی جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد. استانداری‌ها و فرمانداری‌ها از زیرمجموعه‌های وزارت کشور محسوب می‌شوند و از مهمترین وظایف این وزارتخانه برگزاری انتخابات است. این وزارتخانه دارای ۵ معاونت است و تأمین و حفظ امنیت داخلی و استقرار نظم و آرامش در کشور و ایجاد هماهنگی بین دستگاه‌های اطلاعاتی، انتظامی و نظامی و حفاظت از مرزها از جمله وظایف این وزارتخانه است.
ایران در سال‌های اخیر با چالش‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی متعددی مواجه شده است. نمونه‌ای از این مشکلات و چالش‌های در سال‌های ۷۸، ۸۸، ۹۶، ۹۸ و ۱۴۰۰ خود را نشان داد و وزارت کشور را در این مقاطع حسابی به زحمت انداخت؛ لذا از نظر وظایف امنیتی و انتظامی، این وزرات خانه پیشانی نظام نه تنها در داخل مرزها که در منظر و نگاه بین المللی است.
با این اوصاف به نظر انتخاب وزیری با سابقه نظامی و از خاستگاه سپاه پاسداران در این شرایط یک انتخاب طبیعی برای دولت اصولگرای ابراهیم رئیسی به شمار می‌رود. اولا سپاه پاسداران تنها دستگاهی است که مانند وزارت کشور در همه نقاط کشور از نیرو برخوردار است و ثانیا نوع مواجهه اصولگرایان با چالش‌های امنیتی حضور فردی مانند او را در این وزارتخانه طبیعی جلوه می‌دهد.
تا قبل از اینکه سیدابراهیم رئیسی، اسماعیل خطیب را به عنوان وزیر پیشنهادی اطلاعات به مجلس شورای اسلامی معرفی کند، کمتر کسی نام او را شنیده بود و نمی‌توان مثل دیگر وزرا کارنامه و سابقه اجرایی او را مورد بررسی و تحلیل قرار داد. همینقدر می‌دانیم که او متولد سال ۱۳۴۰ است. درس خارج فقه را در محضر مقام معظم رهبری تلمذ کرده و شاگرد علمایی، چون فاضل لنکرانی، مکارم شیرازی و مرحوم آیت‌الله حاج آقا مجتبی تهرانی بوده است. از سال ۱۳۵۹در اطلاعات و عملیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، وزارت اطلاعات و دفتر مقام معظم رهبری، فعالیت کرده است. او البته در دوره‌ای هم ریاست مرکز حفاظت و اطلاعات قوه قضائیه و حراست آستان قدس رضوی را تجربه کرده است و می‌توان تنها این دو حوزه ریاستی را به حساب تجربه و سابقه اجرایی و مدیریتی او گذاشت؛ که از قضا هر دو هم خارج از قوه مجریه بوده است.
طبق قانون این وزارتخانه مسئول گردآوری و پردازش اطلاعات امنیتی و برون‌مرزی، حفاظت اطلاعات، فعالیت‌های ضدجاسوسی و مبارزه با تروریسم است. جمهوری اسلامی ۷ وزیر اطلاعات به خود دیده است که اولین آن‌ها محمد ری شهری وزیر اطلاعات دولت میرحسین موسوی و آخرین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی محمود علوی وزیر در دولت روحانی بوده است. وزارت اطلاعات را هم می‌توان در زمره نهاد‌های سیاسی و البته کاملا امنیتی به حساب آورد که تا کنون سرنوشت فعالان سیاسی و رسانه‌ای به نوعی با این وزارت خانه گره خورده است. وزیر اطلاعات هم همیشه با نظر مقام معظم رهبری معرفی و انتخاب شده است.
به صراحت می‌توان گفت آقای خطیب در یک دولت کاملا اصولگرا خاستگاه اصولگرایانه دارد و طبیعتا با توجه به اینکه دو مسئولیت اجرایی و مدیریتی او در آستان قدس رضوی و قوه قضائیه بوده است، نمی‌توان قرابت‌های او با سیدابراهیم رئیسی را نادیده گرفت؛ لذا به نظر می‌رسد او از اصولگرایان نزدیک به رئیس جمهور است.
وی متولد سال ۱۳۵۴ در شهرستان کبودرآهنگ همدان و دانش آموخته دکتری علوم سیاسی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و عضو هیأت علمی دانشگاه تهران است، تحصیلات حوزوی را نیز تا پایان دوره سطح ادامه داده است.
معاون فرهنگی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری در دولت نهم، معاون پژوهشی مرکز اسناد انقلاب اسلامی و دارای تالیفاتی در حوزه تاریخ، معاون استاندار اصفهان، عضو کارگروه تحول فرهنگی وزارت ارشاد در دولت نهم، مشاور فرهنگی تولیت آستان قدس رضوی، مشاور فرهنگی و اجتماعی رئیس قوه قضائیه، مدیرکل نظارت سیمای صدا و سیما و مدیرکل برنامه ریزی مرکز تحقیقات صدا و سیما از جمله سوابق اجرایی و مدیریتی وی است.
اسماعیلی را از نزدیکان محمود احمدی‌نژاد در دولت‌های نهم و دهم معرفی می‌کنند. اما با توجه به فاصله گرفتن تعداد زیادی از منصوبان و منسوبان احمدی‌نژاد از او و اعلام برائت تعداد زیادی از مدیران دولت‌های احمدی نژاد، گرچه اسماعیلی رسما اعلام برائت نکرده و فاصله او با محمود احمدی نژاد نامعلوم و در هاله‌ای از ابهام است، اما او را هم مثل دیگر چهره‌هایی که توسط احمدی نژاد دارای رزومه و کارنامه اجرایی شدند، را یک احمدی نژادی معرفی می‌کنند. البته وزیر پیشنهادی فرهنگ و ارشاد اسلامی در نهاد‌های تحت مدیریت سید ابراهیم رئیسی هم در سطوح مشورتی و مدیریتی حضور داشته است و می‌توان او را در این دوره از افراد نزدیک و مورد اعتماد رییس جمهور قلمداد کرد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم جز وزرایی است که تمرکز ویژه‌ای از سوی هسته مرکزی قدر نسبت به او و وزارت متبوعش همواره وجود داشته است و بخصوص در دهه‌های اخیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از جایگاه ویژه‌ای از حیث مدیریت حوزه فرهنگ، کتاب، هنر و رسانه و کابران و فعالان این حوزه، برخوردار بوده است.
نگاهی به وزرای سیاسی کابینه نشان می‌دهد که کابینه رئیسی در عرصه سیاسی دربست اصولگرا خواهد بود. احمد وحیدی وزیر کشور که سکان اصلی اداره سیاست داخلی در دست او خواهد بود نیرویی مورد اجماع در میان اصولگرایان است که اگرچه به تندروهای این جریان نزدیک نیست اما تندروها با او مخالفتی هم ندارند. وزیری با خاستگاه نظامی و از سپاه پاسداران که به نظر تنها بدیل بوروکرات‌های وزارت کشور است.
در مورد حجت الاسلام خطیب و گرایش‌های سیاسی او اطلاعات چندانی در دست نیست اما از سمت‌هایی که در آن‌ها حضور داشته و سوابقش چنین بر می‌آید که اصولگرایی سفت و سخت باشد. هر چند برای شناختن رویکردهای او در اداره این حساس‌ترین کانون امنیتی نظام باید منتظر ماند.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم البته که چندان شناخته شده نیست و از میان ژنرال‌های اصولگرایان انتخاب نشده است اما خاستگاهی اصولگرایانه دارد و نه تنها اهالی فرهنگ که اهالی رسانه و سیاستمداران هم باید منتظر بمانند و ببینند که او برای این عرصه‌ها چه در سر دارد.
