اینکه بدانیم بعد یا قبل از واکسن زدن باید چه کنیم، چه چیزهایی را بخوریم، درصد ایمنی واکسن‌ها چقدر است و در نهایت بهترین واکسن کدام است از مهمترین دغدغه‌های این روز‌های مردم است؛ در این گزارش نگاهی انداخته‌ایم به پاسخ‌های این سوالات.
دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: به گفته مسئولان وزارت بهداشت روند واکسیناسیون در ایران سرعت گرفته و واردات بیش از ۲۰ میلیون دز به کشور هم در این روند تاثیر داشته است، اما روند دریافت واکسن راهکار‌ها و عملکرد‌هایی دارد که بهتر است بیشتر درباره آن بدانید.
با اینکه میلیون‌ها نفر در سراسر دنیا از واکسن‌های مختلف تولیدی کرونا در دنیا استفاده کرده اند، اما برخی از افراد هنوز ترس و نگرانی از دریافت واکسن دارند و همواره این پرسش را دارند که اصلا واکسن بزنیم؟ پاسخ به این سوال آری است، زیرا ایمنی از راه واکسیناسیون کمک می‌کند در صورت مواجهه با ویروس کرونا، بدن فرد بتواند با ویروس مبارزه کند؛ البته درباره اینکه کدام یک از واکسن‌های موجود در بازار مقاومت بیشتری در برابر کرونا دارد، صحبت خواهیم کرد. این گزارش مخصوص افرادی است که یا قرار است واکسن دریافت کنند یا واکسن دریافت کرده اند.
گر چه تزریق واکسن کرونا به رژیم غذایی خاص ارتباط ندارد و نیاز نیست حتما برای خود از این نظر محدودیت در نظر بگیریم، اما در نهایت بهتر است نکاتی را در این باره رعایت کنیم تا اگر عارضه‌ای به سراغمان آمد راه مواجهه با آن را بدانیم؛ در قدم اول توصیه می‌شود هر گونه نگرانی و استرس را شب قبل از تزریق از خود دور کنید و خوابی همراه با آرامش را تجربه و سعی کنید قبل از خواب از هیچ گونه وسیله اکترونیکی مانند تلفن همراه و کامیپوتر استفاده نکنید، زیرا این کار آرامش بیشتری به شما می‌دهد و کمک می‌کند تا صبح خواب آرامی داشته باشید.
هر چند که رژیم یکسانی برای اینکه چه چیزی بخوریم و نخوریم وجود ندارد، اما توصیه اکثر پزشکان این است که یک رژیم غذایی سالم که در طولانی مدت رعایت شود پاسخ ایمنی بدن را بهبود می‌بخشد و به ما کمک کند تا بهتر با عفونت‌ها مبارزه کنیم و پاسخ ایمنی به واکسیناسیون را تقویت کنیم. مصرف بیشتر غذا‌های تازه و طبیعی مانند میوه ها، سبزیجات، ماهی‌های چرب، آجیل و مغز دانه‌ها به کارکرد بهتر سیستم ایمنی بدن شما کمک می‌کند، زیرا التهاب کمتری در بدن ایجاد می‌کنند.
توصیه اول به افرادی که واکسن می‌زنند این است که حتی اگر پس از تزریق دز اول علائمی داشتید، لازم است دوز دوم را نیز دریافت کنید و در صورت بروز علائمی مانند سرماخوردگی، استراحت کنید اگر بعد از یک هفته بهتر نشدید به پزشک مراجعه کنید اگر به هر دلیلی دسترسی به پزشک نداشتید استامینوفن بخورید. اگر قرمزی شدید، آبسه در محل تزریق و یا حساسیت شدید در بازو بیش از یک روز ادامه داشت با پزشک تماس بگیرید.
یک: اگر بعد از تزریق، محل تزریق درد دارد با گذاشتن پارچه تمیز و خنک بر روی محل درد می‌توانید از مقدار درد آن بکاهید. واکسیناسیون کرونا در کشور همچنان در کشور ادامه دارد و بر همین اساس هم باید اطلاعات کافی درباره علائم احتمالی و اقدامات لازم بعد از تزریق واکسن اطلاعات کافی وجود داشته باشد.
در وهله اول توجه داشته باشید که تا قبل از تماس مرکز بهداشت محل سکونت تان، هیچ مراجعه حضوری به مراکز نداشته باشید. سعی کنید که با سالمندان به صورت علمی و شفاف درباره واکسن کرونا صحبت کنید و با زبان قابل فهم فواید واکسن را برای آن ها توضیح دهید. کسی را برای واکسیناسیون مجبور نکنید، بلکه با رضایت و توصیه درست، او را راهنمایی کنید.
همچنین حین مراجعه به مراکز بهداشتی برای تزریق واکسن کرونا حتما اصول بهداشتی را جدی بگیرید؛ یعنی تجمع نکنید و فاصله گذاری اجتماعی را رعایت کنید. عجله نکنید و اجازه دهید تا فرایند واکسیناسیون به درستی انجام شود. لباس گشاد و مناسب بپوشید تا واکسیناسیون به راحتی انجام شود. قبل از تزریق واکسن کرونا تمام سابقه پزشکی، حساسیت، بیماری های همراه و… را به مراقب سلامت و پزشک مستقر در محل بازگو کنید.
دو: اگر توصیه کردند که واکسن نزنید، به حرف شان اعتماد کنید. در عین حال قبل و بعد از تزریق واکسن کرونا برای کاهش علائم نیاز به مصرف هیچ دارویی نیست. بنابراین هیچ دارویی را بدون توصیه پزشک یا مراقب سلامت مصرف نکنید. حتما فردی سالمندان را تا بعد از دریافت واکسن همراهی کند. بعد از تزریق حتما ۲۰ دقیقه در فضای مناسب تخصیص داده شده بمانید و اگر علائم زود هنگامی داشتید به نیروهای بهداشتی گزارش دهید. در مورد مراقبت های پس از تزریق هم اگر سوالی دارید از کارشناس محل واکسیناسیون بپرسید.
باید توجه کرد که بعد از تزریق واکسن کرونا دچار علائم شدید، به توصیه پزشک یا مراقب سلامت محل تزریق واکسن، می توانید از تب بُرها و مسکن های ساده استفاده کنید. علائم ممکن بعد از دریافت واکسن، شامل تب، درد محل تزریق، بدن درد، سردرد، لرز، درد چشم، تهوع و کوفتگی بدن است که البته طی ۴۸ ساعت رفع می شود. بنابراین نگران نباشید. در صورت بروز علائم حتما با پزشک خود تماس بگیرید.
باید بدانیم که فرد دریافت کننده واکسن کرونا بعد از تزریق واکسن، ناقل بیماری نبوده و نیازی به قرنطینه ندارد. با این حال به هیچ عنوان بعد از تزریق واکسن کرونا، رعایت شیوه نامه‌های بهداشتی، ماسک زدن و دوری از دورهمی‌ها را فراموش نکنید. باید توجه کرد که بعد از تزریق دوم واکسن، برای ایجاد ایمنی زمان نیاز است.
فعلا زمان مقایسه واکسن‌ها با یکدیگر نیست. همچنین واکسن‌های موجود مورد تایید است و فواید آن بسیار بیشتر از عوارض احتمالی نادر است. به اطلاعات غیر از نیروهای بهداشتی و پزشک توجه نکنید و اگر واجد شرایط تزریق واکسن هستید، سعی کنید حتما واکسن را دریافت کنید.
بیشتر بخوانید: قبل و بعد از زدن واکسن کرونا باید چه کار کنیم؟
نکته مهم برای کسانی که واکسن دریافت می‌کنند این است که بعد از تزریق چه چیزهایی می‌توانند بخورند و خوردن چه چیز‌های ممنوع است، پزشکان توصیه می‌کنند که از مصرف غذا‌های فرآوری شده نه فقط هنگام تزریق واکسن بلکه در تمام طول سال پرهیز کنید.
همچنین بهتر است از خوردن روغن‌های گیاهی مانند روغن ذرت، روغن سویا و سایر مواد غذایی فرآوری شده مانند فست فود، غذا‌های سرخ شده و غذا‌های کنسروی که معمولا در بدن ایجاد التهاب می‌کند هم دوری کنید.از طرف دیگر تامین آب بدن به میزان کافی قبل و بعد از تزریق واکسن کووید بسیار مهم است. مصرف مایعات کافی نه تنها سبب عملکرد بهتر بدن در شرایط جدید واکسیناسیون می‌شود، بلکه، سبب می‌شود از افت فشار افرادی که معمولا ترس از آمپول و یا واکسن دارند نیز جلوگیری کند بنابراین سعی کنید قبل از دریافت واکسن خوردن مایعات را جدی بگیرید.
بیشتر بخوانید: چه واکسنی برای کودکان مناسب است؟ سینوفار، پاستوکووک، نورا یا ...
اما پزشکان به افرادی که ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی، فشار خون بالا یا بیماری‌های ریوی دارند درباره میزان مصرف مایعات توصیه‌های متفاوتی دارند، این افراد باید از مواد غذایی آبدار مانند میوه ها، سبزیجات، انواع سوپ و آبگوشت استفاده کنند که علاوه بر کمک به تامین آب بدن، سیستم ایمنی بدن را نیز تقویت می‌کند. اگر تب کردید مایعات زیاد بخورید.
مصرف روزانه ۵-۳واحد از گروه سبزی‌ها و ۴-۲ واحد از گروه میوه ها، آنتی اکسیدان‌های مورد نیاز بدن مانند سلنیم، ویتامین A و ویتامین سی را تامین می‌کند و مصرف کافی سبزی، سالاد و میوه قبل و پس از واکسیناسیون در وعده‌های غذایی و میان وعده‌ها هم توصیه می‌شود.
یکی از توصیه‌های مهم بعد از دریافت واکسن این است که تا ۲۴ حتی ۴۸ ساعت بعد حمام نکنید، پزشکان روی این موضوع نظرات متفاوتی دارند، عده‌ای این فرضیه را رد می‌کنند و عده‌ای روی آن تاکید دارند؛ اما نکته‌ای که همه روی آن اجماع دارند این است که در زمان‌های اشاره شده نباید روی محل تزریق را با صابون شست که شاید علت این توصیه هم بخاطر ملتهب نشدن محل تزریق باشد.
کسانی که بیمار هستند و دارو‌های خاصی مصرف می‌کنند باید برای ادامه روند درمان از پزشکان متخصص کمک بگیرند، اما در کل توصیه همه پزشکان این است که مصرف اکثر دارو‌ها با دریافت واکسن منافاتی ندارد، در نهایت در فرد واکسینه شده مصرف دارو‌هایی که از قبل توسط پزشک معالج وی تجویز شده ممنوعیتی وجود ندارد و به غیر از برخی دارو‌هایی که باعث سرکوب سیستم ایمنی و در نتیجه عدم پاسخگویی واکسن می‌شوند.
دارو‌هایی مانند متوتروکسات و یا دوز‌های بالای کورتون از جمله دارو‌هایی است که باعث عدم پاسخگویی مناسب واکسن می‌شود و افرادی که این دارو‌ها را مصرف می‌کنند با مشورت و هماهنگی پزشک معالج خود می‌توانند مدتی قبل و بعد از تزریق واکسن این دارو‌ها را قطع کنند تا واکسن اثربخشی لازم را داشته باشد.
پس از آغاز واکسیناسیون عمومی در ایران بسیاری این سوال را مطرح می‌کنند که اگر کسی قبلا کرونا گرفته لازم واکسن این بیماری را هم بزند یا لزومی ندارد و دو پاسخ هم برای آن وجود دارد. یک عده می‌گویند زدن واکسن به همه واجب است، حتی کسانی که قبلا به کرونا مبتلا شده اند یک عده دیگر می‌گویند زدن واکسن برای کسانی که کرونا گرفته اند واجب نیست و افراد دیگری باید در اولویت دریافت واکسن باشند.
اما اگر بخواهیم علمی‌تر و دقیق‌تر بگوییم، اینکه اگر مدت زمان بسیار کمی از زمان ابتلای شما به کرونا گذشته باشد نیازی نیست واکسن بزنید چرا که آنتی بادی‌های این ویروس در بدن شما تولید شد است و بدن شما به اندازه کافی قدرت توانایی با عفونت احتمالی و جدید را دارد؛ البته در پیک‌های قبلی مدت زمانی که بدن آنتی بادی دارد را بین ۶ تا ۹ ماه اعلام می‌کردند، اما با جهش بیشتر کرونا و خطرناک‌تر شدن آن، پزشکان مدت زمانی را که ممکن است بدن آنتی بادی داشته باشد را فقط دو ماه اعلام کرده اند.
اما اگر از زمان ابتلای شما به کرونا مدتی طولانی گذشته حتما واکسن را تزریق کنید چرا که دیگر بدن شما آنتی بادی کافی ندارد و در صورتی که در معرض ویروس قرار بگیرد دوباره مبتلا بشوید. هم اکنون افراد زیادی در سراسر جهان وجود دارند که بیش از یک بار مبتلا به کرونا شده اند و این نشان می‌دهد آنتی بادی‌های حاصل از این بیماری در بدن قدمتی طولانی ندارند و بعد از مدتی از بین می‌روند.
اگر پزشکان توصیه کردند که واکسن نزنید، به حرف شان اعتماد کنید. در عین حال قبل و بعد از تزریق واکسن کرونا برای کاهش علائم نیاز به مصرف هیچ دارویی نیست. بنابراین هیچ دارویی را بدون توصیه پزشک یا مراقب سلامت مصرف نکنید. حتما فردی سالمندان را تا بعد از دریافت واکسن همراهی کند. بعد از تزریق حتما ۲۰ دقیقه در فضای مناسب تخصیص داده شده بمانید و اگر علائم زود هنگامی داشتید به نیروهای بهداشتی گزارش دهید. در مورد مراقبت های پس از تزریق هم اگر سوالی دارید از کارشناس محل واکسیناسیون بپرسید.
وقتی شرکت‌های تولید کننده واکسن کرونا فرصت رقابت را پیدا کردند، شروع به تولید انواع واکسن کردند، اما چند وقت بعد حرف و حدیث‌ها شروع شد؛ برای همه این سوال مطرح شد که بهترین واکسن در جهان کدام است؟ عده‌ای واکسن روسی را قبول نداشتند و عده‌ای دیگر چینی و هندی را. اما در نهایت همه این واکسن‌ها در کشور‌ها استفاده شد که سهم آسیایی‌ها بیشتر سینوفارم و استرازنکا و سهم اروپا و آمریکا فایزر، مدرنا و جانسون اند جانسون بود.
فایزر معروف‌ترین واکسن دنیا است که شرکت آمریکایی فایزر و شرکت آلمانی بیو اِن تک در یک همکاری مشترک موفق به تولید واکسن فایزر بیو اِن تک شدند. این واکسن با تکنولوژی جدید ام آر ان‌ای (MRNA) ساخته شده است. در این روش RNA خبررسان ویروس، شبیه سازی و با تزریق وارد سلول انسان می‌شود. با تولید پادتن توسط سیستم ایمنی، بدن در برابر ویروس کرونا تامین می‌شود. البته نکته قابل توجه این است که واکسن فایرز تا ۹۵ درصد احتمال ابتلا به کووید ۱۹ را کاهش می‌دهد.
یکی دیگر از واکسن‌هایی که به وسیله فناوری ام آر ان‌ای (MRNA) ساخته شده واکسن پمدرنا است که بر اساس گفته‌های شرکت مدرنا و آزمایش‌های انسانی، ۳۰ هزار نفر این واکسن را امتحان کرده و طبق آخرین آزمایشات ۹۴ درصد اثربخشی داشته است. این واکسن باید در دمای منفی ۲۰ درجه سانتی گراد نگهداری و در ۲ نوبت با فاصله زمانی ۲۸ روز تزریق شود.
بعد از آمریکا این روسیه بود که وارد چرخه تولید واکسن کرونا شد. روسیه اولین واکس کرونا را با نام واکسن روسی اسپوتنیک-۵، با ۹۲ درصد مقابله در برابر ویروس کووید-۱۹ در جهان تولید کرد. در این واکسن، ویروس کرونا به همراه ۲ نوع آدنوویروس دستکاری شده وجود دارد که در این مدل از واکسن‌ها بعد از ورود به بدن پروتئین شاخی شکل ویروس در سلول‌ها کپی می‌شود تا سیستم ایمنی بدن، پادتن مبارزه با ویروس را بسازد.
اما ارزانترین مدل واکسن تولید شده استرازنکا است که حاصل همکاری شرکت سوئدی استرازنکا و دانشگاه آکسفورد است. این واکسن به دلیل اینکه مشکلی از لحاظ دمایی ندارد و می‌توان آن را در یخچال معمولی نگه داشت، با محدودیت‌هایی مانند حمل و جابجایی واکسن مدرنا روبرو نیست و جابه‌جایی آن آسان‌تر است. میزان اثربخشی آن در مقایسه با واکسن‌های فایزر و مدرنا کمتر و در حدود ۶۲ تا ۹۰ درصد تخمین زده شده. این واکسن نیز مانند واکسن روسی اسپوتینگ-۵ به روش سنتی و با اصلاح ژنتیکی یک ویروس سرماخوردگی ساخته شده است.
