آیین نوروز صیاد به عنوان جشن پیوند انسان و دریا اوایل مرداد هر سال در روستا‌های جنوب ایران برگزار می‌شود. این آیین مورد بررسی مردم شناسان قرار گرفت.
دیدارنیوز ـ آئین نوروز صیاد این روز‌ها در سواحل جنوبی کشور به خصوص در استان هرمزگان که مردم آن توانسته‌اند یک همزیستی جالبی با دریا داشته باشند به همین دلیل یک روز در سال را به عنوان نوروز دریایی جشن می‌گیرند این آئین در میان اهالی دریا بسیار مهم است آنقدر که این روز‌ها برای آن خانه تکانی می‌کنند و جشن می‌گیرند. لباس‌های کهنه را دور می‌ریزند و تنی به آن می‌زنند.
در این باره نشست مجازی برگزار شد و مردم شناسانی که روی این آئین کار کرده‌اند، به توضیحی درباره آن پرداختند از جمله شبان میرشکرایی مردم شناس که در این نشست مجازی بیان کرد: این آئین یک جریان نو شدن را در خود دارد، اما ارتباط موضوعی با مشاغل دارد چه آن‌ها که به عنوان صیادی با دریا کار دارند و یا آن‌ها که با کشتی و هدف تجارت فعالیت می‌کنند. موضوع دریا برای این افراد خیلی مهم است پس رفتار‌ها و تغییرات دریا نیز در شغل آن‌ها بسیار مهم بوده است.
وی گفت: در پایان تقویم دریایی یک دوره ۶۰ روزه طوفانی وجود دارد که نمی‌توانند برای صید و بادبانی به دریا بروند، اما پس از آن یک روز نو آغاز می‌شود و زمان تازه‌ای برای فصل جدید کار شروع می‌شود. این جریان تغییرات اقلیمی و نو شدن این اتفاق شامل قشر مرتبط با دریا نمی‌شود بلکه مرتبط با تمام افرادی است که در حاشیه دریا زندگی می‌کنند. از زمان کهن که زندگی با دریا شروع شد، مردم این اتفاق را جشن می‌گرفته‌اند بنابراین نمی‌توان گفت مبدا آن چه زمانی بوده است. از نظر موضوعی همان اتفاقاتی که در نوروز باستانی و تحویل سال داریم با اتفاقاتی که در جریان زندگی در نوروز دریایی هم می‌افتد، به هم شبیه است مثل خانه تکانی. پیش از نوروز صیاد مردم محیط کار یعنی قایق و لنج و خانه‌های خود را تمیز می‌کنند. مانند آئین‌های مرتبط با نو شدن سال جدید.
میرشکرایی بیان کرد: مردم برگ‌های سبز نخل را به در خانه‌ها و خاک سرخ می‌زنند. این نشان از سبز و نو شدن است. در روز نوروز دریایی گوشت می‌خورند نه غذای دریایی. لباس نو می‌پوشند و شب هنگام خودشان و دامشان را به دریا می‌برند با این اعتقاد که خودشان و دامشان پاک می‌شود. حتی ابزارآلات یا کف پوش شان را به آب می‌زنند. این آداب و رسوم شبیه به مراسم شوشی در قشم است. موجودی که از پلیدی به نیکی می‌آید و در جریان آن داد و ستد‌هایی اتفاق می‌افتد.
این پژوهشگر میراث ناملموس افزود: این آئین در بسیاری از روستا‌های ساحل نشین واقعاً اتفاقاً می‌افتد و لازم نیست بازسازی شود. عمده‌ترین آئین از این روز خانه تکانی و آذین بندی و به آب زدن هست. این را می‌توان از سواحل غربی خلیج فارس یعنی حوزه فرهنگی عراق و کویت ببینیم تا ساحل غربی هند. بسیاری از دریانوردان ایرانی که از جنوب هرمزگان کار تجارت انجام می‌دادند با این کشور‌ها داد و ستد داشتند و حتی این فرهنگ را انتقال داده‌اند. حتی زنگبار هم نوروز دریایی را داریم به همین دلیل موجب شد که برای تهیه پرونده ثبت جهانی نوروز صیاد به این کشور‌ها مکاتبه کنیم تا بتوانیم مثل پرونده نوروز، با نگاه ارتباط نزدیک مشاغل با اقلیم و هم زیستی انسان و طبیعت به جهان نشان داده شود و بگوییم که چقدر این اثر ارزشمند می‌تواند در دنیا مورد توجه باشد.
میرشکرایی درباره تاریخ برگزاری این مراسم نیز گفت: معمولاً از روز نهم تا یازدهم مرداد این آئین جشن گرفته می‌شود و بیشترین تنوع را دارد. به خصوص در سواحل غربی استان هرمزگان که توجه بیشتری به آن شده است. اما در روستا‌های قشم، کنگ و غرب استان تا پارسیان و روستا‌هایی که بافت سنتی دارند هنوز این آئین برگزار می‌شود. مثل آئین شوشی که البته، چون سلخی‌ها به آن بیشتر پرداخته‌اند از آنجا به دیگران بیشتر معرفی شده است.
در ادامه این نشست، عبدالرضا دشتی زاده باستان شناس و مردم شناس گفت: مردم قدیمی در سواحل جنوبی ایران از لفظ نوروز دریا استفاده می‌کنند، اما امروزه مردم از عنوان نوروز صیاد در کلام بهره می‌گیرند. آنچه که امروزه در روستای سلخ اجرا می‌شود، نوروز دریا ماهیتش با آنچه که الان برگزار می‌شود، متفاوت است به این دلیل که جامعه محلی سلخ برای بالابردن جذابیت بصری مراسم، یک سری مسابقات را به آن اضافه کردند، اما در نوروز دریایی واقعی و اصیل این مسابقات نبود.
رئیس اداره میراث فرهنگی سازمان منطقه آزاد قشم گفت: مردم در روزی که دریا خواهر است، یعنی دریا آرام باشد، این مراسم را برگزار می‌کنند. در نوروز دریا چند اتفاق می‌افتد در چند سال اخیر بیشتر در روستای سلخ برگزار می‌شود، اما در روستا‌های رمچاه یا روستا‌های دیگر هم برگزار می‌شده است. وقتی به منطقه آزاد قشم آمدم متوجه شدم که اهالی روستای سلخ بیشتر به آن پرداخته است و حالا از روستای سلخ به دیگران معرفی شده است در حالی که این یک آئین دریایی است و در روستا‌هایی که میان دشتی هم هستند برگزار می‌شود.
وی گفت: در این روز مردم می‌گویند که آب دریا پاک است و پس همه چیز را با آن می‌شویند، چون آب دریا روشن می‌شود. همچنین خوردن غذای دریایی ممنوع است. مردم می‌گویند که در این روز، نباید صیادی کرد و روز استراحت دریا و ماهیان آن است.
دشتی زاده ادامه داد: شوشی یعنی همان شپشی یا شیشی و یک نمایش طنز است. معمولاً قدیمی‌ها در عروسی نیز این مراسم را برگزار می‌کردند. این آئین به نوروز دریا هم اضافه شده است.
