از «سعدآباد تا توپکاپی» عنوان ستون رضا قنبری روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه در دیدار است؛ که به سیاست و جامعه ترکیه، مشترکات فرهنگی ایران و ترکیه و روابط پر پیچ و خم آن‌ها می‌پردازد.
دیدارنیوز _ رضا قنبری*: استانبول در بهار ۲۰۱۱ میزبان وزرای خارجه اتحادیه اروپا بود. چهل و هفت کشور اروپایی برای دفاع از زنان دربرابر خشونت‌های روانی، فیزیکی و جنسی، مبارزه با تبعیض براساس گرایش‌های جنسی و ازدواج اجباری به توافق رسیدند. اسلامگرایان میانه رو با میزبانی اجلاس با یک تیر به دو هدف می‌زدند. آن‌ها با کم کردن فشار رسانه‌های غربی در مورد رعایت حقوق زنان در ترکیه به انتخابات پارلمانی ماه بعد هم نیم نگاهی داشتند. بهرحال چه وعده‌ای، چون پیوستن به یک پیمان اروپایی می‌توانست آرای طبقه متوسط را به صندوق اردوغان بریزد؟
فایل صوتی این یادداشت را بشنوید
نتایج خیره کننده بود!
عدالت و توسعه پس از چند دهه نخستین دولت تک حزبی جمهوری ترکیه را تشکیل داد و مجلس کبیر بعنوان اولین پارلمان زیر معاهده استانبول istanbul sözleşmesi مهر تایید زد؟! اما حالا درست ده سال پس از آن بهار خاطره انگیز، اردوغان با دور برگردانی دیگر فرمان خروج از معاهده استانبول را صادر کرده است.
-بنظر می‌آید اردوغان از پیوستن به اتحادیه اروپا ناامید است. سیاستمداری که در دو دهه اخیر در مسئولیت‌های مختلف بار‌ها تلاش کرده با اصلاحات دامنه دار قضایی-اجرایی استاندار‌دهای الحاق به اتحادیه را بدست بیاورد و هر بار جز سرخوردگی چیزی به دست نیاورده است! در واقع اگر چه غرب همواره ترکیه را به عنوان الگوی توسعه یافتگی اسلامی تمجید کرده، اما در عمل هیچگاه، قصد کشیدن مرز‌های قاره سبز تا همسایگی عراق، ایران و سوریه را نداشته است. سیاستی که حالا اردوغان از ایستادن در برابرش ابایی ندارد.
ببینید: تظاهرات مخالفان خروج ترکیه از معاهده استانبول
-شکست در انتخابات ۲۰۱۸ و از دست دادن شهرداری استانبول پس از ۲۳ سال زنگ خطر را برای حزب عدالت و توسعه به صدا درآورد. بخشی از پایگاه سنتی عدالت و توسعه در همراهی با اردوغان دچار تردید شده اند و او با تبدیل موزه آیاصوفیه به مسجد، افتتاح مسجد تکسیم در خیابان ایستیکلال و حالا خروج از معاهده حمایت از حقوق زنان در پی بازگرداندن آب رفته به جوی است. هرچند نباید از یاد برد که همه اسلامگرایان مخالف معاهده استابول نیستند. آنچنان که احمد داووداغلو Ahmet Davutoğlu وزیر سابق امور خارجه یا علی باباجان Ali Babacan از موسسان حزب عدالت و توسعه بعنوان دو سیاست مدار پرنفوذ اسلامگرا از مدافعان معاهده استانبول هستند.
جرقه خروج از معاهده استانبول پارسال همین وقت‌ها با قتل فجیع پینار گولتکین Pınar Gültekin به دست دوست پسرش زده شد. موج بزرگی در حمایت از حقوق زنان در کشور به راه افتاد. نام پنیار گولتکین ۴۸ ساعت هشتگ اول توییتر بود و سلیبریتی‌ها با انتشار عکس‌های سیاه و سفید خود در اینستاگرام به خشونت دامنه دار علیه زنان اعتراض کردند. زنان و دختران در شهر‌های مختلف با شعار «ساکت نخواهیم ماند» در اعتراض به اجرای ناقص معاهده استانبول به خیابان‌ها آمدند! اما این همه ماجرا نبود. گروه‌های مذهبی، نهاد‌های مدنی نزدیک به اسلامگرایان و رسانه‌های پرقدرت حامیشان هم بیکار نماندند. آن‌ها با اعتراض به انتشار تابو‌های جنسی در فضای مجازی، بند عدالت جنسی معاهده استانبول را عامل ترویج همجنسگرایی در میان جوانان می‌دانستند. دولت از هردو سو متهم به انفعال و جانبداری بود و پاک کردن صورت مسئله اولین چاره چنین دو قطبی‌های است. اردوغان اسفند پارسال خبر خروج کشور از معاهده را اعلام و هفته پیش به صورت عملی از آن خارج شد. حالا ترکیه در کنار آذربایجان و روسیه سه کشور بیرون از معاهده دفاع از حقوق زنان اتحادیه اروپا هستند. هرچند برخی از پارلمان‌های اروپایی، چون انگلستان هنوز از تایید این معاهده سر باز می‌زنند.
اینجا در ترکیه مسئله حقوق زنان نقطه ضعف سیاستمداران است. همان اندازه که اسلام گرایان نسبت به آداب و رسوم مذهبی حساسند که سکولار‌ها به حریم شخصی و آزاد‌های فردی و اجتماعی! والبته سیاستمداران به جلب نظر دوطرف؟!
تعادلی که اردوغان یکبار در بهار ۲۰۱۱ بخوبی برقرار کرد و با توجه به شکاف‌های امروز ترکیه تکرار آن گاو نر میخواهد و مرد کهن؟!
* روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه
