ایالات متحده در حال خارج کردن نیروهایش از افغانستان است، همزمان خبر از پیشرفت طالبان در مناطق بیشتری از خاک افغانستان می‌رسد. آن‌ها در غیاب نیروهای خارجی خود را پیروز میدان می‌بینند. اما جنگ در افغانستان برای آمریکا چقدر هزینه داشت؟
دیدارنیوز: جنگ ۲۰ ساله امریکا در افغانستان که پس از حملات یازده سپتامبر آغاز شد، ده‌ها هزار غیرنظامی را به کشتن داد، چهار رییس‌جمهوری ایالات متحده امریکا را درگیر خودش کرد و در نهایت با همه هزینه‌های مالی و جانی خود، بی‌نتیجه و بدون پیروزی باقی ماند. حالا جو بایدن، رییس‌جمهوری امریکا فصل آخر این کتاب خونین را ورق زده و تصمیم گرفته در بیستمین سالگرد آغاز این جنگ، نیروهای امریکایی را از این کشور خارج کند. این تصمیم نشان می‌دهد که امریکایی‌ها در نهایت پس از گذشت ۲۰ سال به هزینه‌های گزاف این جنگ واقف شدند و تصمیم گرفتند پای‌شان را از این باتلاق بیرون بکشند.
برای اینکه بدانیم این جنگ تا چه اندازه هزینه‌بردار بوده است باید فاکتور‌های متعددی را مورد مداقه قرار دهیم. جنگ‌ها صرفا هزینه‌های جانی سربازان و نیروهای نظامی و تجهیزات‌شان را به دنبال ندارند. هزینه‌های جانبی جنگ به لحاظ تدارک، مالیات، آسیب‌های وارد آمده به جامعه، اقتصاد، فرهنگ و جان و مال کشور محل جنگ نیز باید محاسبه شوند.
خبرگزاری آسوشیتدپرس در بررسی هزینه‌های جنگ افغانستان اعلام کرده که افغانستان در خصوص هزینه‌های جانی، بیشترین هزینه را پرداخت کرده است. از سال ۲۰۰۱، دست‌کم ۴۷ هزار و ۲۴۵ غیرنظامی افغان در این جنگ کشته شده‌اند. این آماری است که دانشگاه براون در پروژه‌ای برای تخمین هزینه‌های جنگ افغانستان منتشر کرده است. علاوه بر این ۷۲ روزنامه‌نگار و ۴۴۴ امدادگر گروه‌های بشردوستانه نیز در جریان این جنگ کشته شده‌اند. دولت افغانستان آمار تلفات جنگ را با هدف ممانعت از اثرات منفی آن، منتشر نمی‌کند، اما برآورد‌ها نشان می‌دهد که بین ۶۶ تا ۶۹ هزار سرباز افغان در این جنگ جان خود را از دست داده‌اند. این جنگ همچنین موجب شده ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تبعه افغان خانه و کاشانه‌شان را ترک کرده و از کشور خارج شوند که بیشترشان راهی کشور‌های ایران، پاکستان و کشور‌های اروپایی شده‌اند. علاوه بر این تعداد، چهار میلیون افغانستانی نیز در داخل کشور خودشان آواره شده‌اند. این آمار زمانی دردناک می‌شود که بدانید جمعیت کل افغانستان ۳۶ میلیون نفر است.
و، اما در مورد تلفات نیروهای امریکایی، آنچنانکه گزارش‌ها نشان می‌دهد حدود ۲ هزارو ۴۴۲ تفنگدار امریکایی در افغانستان کشته شده و تعداد ۲۰ هزار و ۶۶۶ نفر نیز مجروح شده‌اند. این آمار از سوی وزارت دفاع امریکا اعلام شده است. در گزارش پنتاگون درج شده که ۳ هزار و ۸۰۰ نفر از نیروهای شرکت‌های امنیتی خصوصی که از سوی ارتش امریکا در افغانستان به خدمت گرفته شده بودند نیز کشته شده‌اند.
کشور‌های عضو ناتو نیز در این جنگ تلفات داشته‌اند و در طول ۲۰ سال گذشته، تعداد یک هزارو ۱۴۴ نیروی نظامی از ۴۰ کشور عضو ناتو در افغانستان جان خود را از دست داده‌اند. قرار است ۷ هزار نیروی ناتو نیز به همراه باقیمانده سربازان امریکایی ماه سپتامبر آینده، افغانستان را ترک کنند.
براساس گزارش موسسه Costs of War ایالات متحده امریکا طی بیست سال گذشته ۲ تریلیون و ۲۶۰ میلیارد دلار در افغانستان هزینه جنگ کرده است. آخرین گزارش وزارت دفاع امریکا در سال ۲۰۲۰ هم حاکی از آن است که این وزارتخانه به‌طور کلی ۸۱۵ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار در افغانستان هزینه جنگ کرده است. این مقدار پول در مصارفی نظیر عملیات نیروهای امریکا در افغانستان، پرداخت هزینه‌های سوخت، آذوقه و خرید و ساخت خودرو‌های زرهی، اسلحه، مهمات و همچنین هزینه خودرو‌های زرهی نظیر تانک و ناو‌های هواپیمابر هزینه شده است. اگرچه امریکا در ابتدا برای ریشه‌کن کردن القاعده و پاسخ به حملات این گروه به امریکا وارد افغانستان شد، اما در ادامه، جنگ تبدیل به رویارویی ناتو و امریکا با طالبان در جریان ملت‌سازی و استقرار حاکمیت مورد نظر خودشان در افغانستان شد که این روند هزینه‌های گزافی در پی داشت. واشنگتن از سال ۲۰۰۲، حدود ۱۴۳ میلیارد در این زمینه هزینه کرده است که بخشی از آن مربوط به هزینه‌های بازسازی و راهسازی در افغانستان می‌شود. از این مبلغ، ۸۸ میلیارد دلار صرف آموزش، تجهیز و کمک مالی به ارتش و نیروی پلیس افغانستان شده است. ۳۶ میلیارد دلار دیگر نیز صرف هزینه‌های بازسازی، آموزش و زیرساخت‌هایی نظیر سد‌سازی و ساخت بزرگراه شده است. ۴ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار دیگر نیز صرف امور بشردوستانه و آوارگان جنگ شده است. کمپین امریکا برای ممانعت از صادرات هروئین از افغانستان به دیگر نقاط جهان نیز هزینه‌ای ۹ میلیارد دلاری برای امریکا داشته است. در این جنگ، برخلاف همه جنگ‌های دیگر تاریخ امریکا، دولت این کشور مجبور شد برای تامین هزینه‌های جنگ زیر بار استقراض‌های بزرگ برود به گونه‌ای که تاکنون سودی برابر ۵۳۰ میلیارد دلار بابت استقراض‌ها پرداخت کرده است. امریکا همچنین مبلغ ۲۹۶ میلیارد دلار بابت هزینه‌های پزشکی و درمانی سربازان خود پرداخت کرده است و پیش‌بینی می‌شود که در دو مورد هزینه آخری برای سال‌ها همچنان باید پرداخت‌شان کند.
نهاد‌های نظارتی و بازرسی ایالات متحده امریکا دریافته‌اند که بیشتر پول‌هایی که در پروژه‌های زیرساختی افغانستان هزینه شده، به هدر رفته است. کانال‌ها، سد‌ها و بزرگراه‌های ساخته شده توسط منابع مالی امریکا به جهت عدم توانایی مالی دولت افغانستان برای پرداخت هزینه‌های تعمیر و نگهداری، فرسوده شده‌اند. بیمارستان‌های تازه‌ساخت و مدارس نیز خالی مانده‌اند. منابع مالی امریکا بدون هیچ گونه نظارتی در افغانستان هزینه و همین مساله موجب شد موجی از فساد مالی در افغانستان به راه بیفتد و مشروعیت دولت افغانستان به این دلیل بسیار آسیب ببیند.
از سوی دیگر به‌رغم همه تلاش‌های صورت گرفته، تجارت تریاک در افغانستان رکورد زد. به‌رغم اینکه امریکایی‌ها هزینه زیادی را صرف آموزش و تجهیز نیروی پلیس و ارتش افغانستان کردند، اما طالبان در آن سو بر وسعت سرزمین‌های تحت کنترلش افزود. به‌رغم اینکه امریکا هزینه زیادی در زمینه تولید شغل و افزایش رفاه در افغانستان صورت داد، اما نرخ بیکاری در این کشور به حدود ۲۵ درصد رسید. میزان فقر نیز در افغانستان طی سال‌های گذشته به‌شدت افزایش یافته و به ۴۷ درصد در سال ۲۰۲۰ رسیده است. بانک جهانی اعلام کرده که این میزان در سال ۲۰۰۷ برابر با ۳۶ درصد بوده است.
اگرچه بسیاری با طولانی‌تر شدن این جنگ مخالف هستند، اما از سوی دیگر از این بیم دارند که خروج ناگهانی نیروهای امریکایی از افغانستان همین دستاورد‌های اندک دولت افغانستان در زمینه‌های بهداشت، آموزش و حقوق زنان که طی سال‌های گذشته پس از سرنگونی دولت طالبان به تدریج به دست آمده، از میان بروند. از سال ۲۰۰۱ تاکنون، نرخ امید به زندگی در افغانستان از ۵۶ سال به ۶۴ سال رسیده است. میران مرگ و میر نوزادان در بدو تولد به‌شدت کاهش یافته است. فرصت‌های آموزشی در افغانستان به‌شدت افزایش یافته و میزان باسوادی در این کشور به ۴۳ درصد رسیده است. زندگی مردم افغانستان در شهر‌ها بهبودیافته و ۸۹ درصد شهروندان به آب لوله‌کشی و آشامیدنی تمیز دسترسی دارند. این در حالی است که این میزان در دوران قبل از جنگ تنها ۱۶ درصد بود. ازدواج کودکان در افغانستان براساس گزارش‌های منتشر شده از سوی سازمان ملل ۱۷ درصد کاهش یافته و تعداد دخترانی که در مدرسه حضور می‌یابند دوبرابر شده است. زنان بیشتری طی سال‌های گذشته به دانشگاه می‌روند و حتی برخی از آن‌ها وارد پارلمان افغانستان شده‌اند. البته این آمار همچنان در مقایسه با استاندارد‌های جهانی بسیار ناچیز هستند. با این اوصاف، شکست امریکا در پیگیری طرح‌هایش برای ساختن افغانستانی با‌ثبات و دموکراتیک موجب شد که این کشور در میانه بی‌ثباتی در بیم و هراس خروج نیروهای امریکایی گرفتار شود. تاریخ افغانستان می‌گوید که جنگ داخلی در این کشور بلافاصله پس از حمله کشور‌های دیگر و خروج نیروهای مهاجم، همواره شکل گرفته است.
به‌رغم اینکه امریکا هزینه زیادی در زمینه تولید شغل و افزایش رفاه در افغانستان صورت داد، اما نرخ بیکاری در این کشور به حدود ۲۵ درصد رسید. میزان فقر نیز در افغانستان طی سال‌های گذشته به‌شدت افزایش یافته و به ۴۷ درصد در سال ۲۰۲۰ رسیده است. بانک جهانی اعلام کرده که این میزان در سال ۲۰۰۷ برابر با ۳۶ درصد بوده است.
گزارش: آرمین منتظری
