مذاکرات وین به سمت احیای برجام حرکت می‌کند، اما هنوز مشخص نیست که این روند چه راهی را طی خواهد کرد. هیات ایرانی خوشبینانه اخبار را منتقل می‌کند، اما طرف غربی کاملاً محتاطانه سخن می‌گوید.
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: آیا چراغ‌های احیای برجام در وین سبز شده است؟ از هر سمت خبر از احیای برجام می‌آید، با این حال هنوز روند رسیدن به احیای برجام به طور مشخص برای افکار عمومی ترسیم نشده است. در حین مذاکرات، ایران خواستار لغو تمام تحریم‌ها و آمریکا خواهان بازگشت ایران به تعهدات برجامی خود بوده است.
عباس عراقچی، رئیس تیم مذاکره کننده ایران در وین در مورد آخرین روند مذاکرات مربوط به احیای برجام گفته است: «با توجه به اینکه وارد مرحله نگارش متن در برخی حوزه‌ها شده‌ایم، طبیعتا کمی روند کند شده اما با این وجود روند رو به جلو است. تحریم‌هایی که موضوعی و بخشی هستند مثل تحریم بخش انرژی ایران، تحریم صنعت خودرو، مالی، بانکی، بیمه‌ای و بنادر، براساس توافقاتی که تا الان صورت گرفته است این تحریم‌ها باید برداشته شود و توافق در مورد آنها وجود دارد. در کنار این‌ها برخی از اشخاص، افراد و نهاد‌ها نیز به صورت خاص مورد تحریم واقع شده‌اند که لیست بلند بالایی است. مذاکرات در مورد این لیست هنوز ادامه دارد. اکثر آنها تا الان موافقت شده که از فهرست تحریم‌ها خارج شوند، ولی دیگرانی هستند که هنوز به دلایل مختلف در این فهرست حضور دارند و مذاکره برای این قسمت از کار هنوز ادامه دارد.»
چندی قبل آسوشیتدپرس به نقل از مقامات آمریکایی و منابع مطلع، گزارش کرده بود که دولت جو بایدن علیرغم ساختار پیچیده تحریم‌های اعمال شده در دولت دونالد ترامپ، در حال بررسی کاهش عمده تحریم‌های ایران است که ممکن است شامل تحریم‌های غیر هسته‌ای نیز باشند. همچنین ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز پنج‌شنبه در کنفرانس خبری خود اعلام کرده است که پیشرفت‌هایی در گفتگو‌های وین درخصوص احیای برجام حاصل شده است و هیات آمریکایی گفتگو‌های غیرمستقیم آموزنده و منظمی با ایران داشته‌اند، اما همچنان "راه طولانی برای پیمودن" باقی مانده است.
از سوی دیگر حسن روحانی گفته است که در مذاکرات برجام در وین، آمریکایی‌ها علی‌الظاهر در این مرحله جدی هستند و می‌گویند ما تحریم‌ها را برمی‌داریم. همچنین محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری گفته است: «با وجود اینکه مذاکرات روز‌های سرنوشت‌سازی را می‌گذراند و دارای دشواری‌هایی است، اما شاهد فضای مثبتی در وین هستیم و اگر روند با همین شکل پیش برود، شاهد پیشرفت‌هایی در این مذاکرات خواهیم بود.»
طبق بیانات دو طرف ایران و آمریکا به خوبی می‌توان روند مثبت مذاکرات برجام را دنبال کرد، اما هر دو طرف به طولانی بودن مذاکرات اشاره دارند و از اختلافاتی در بعضی حوزه‌ها صحبت می‌کنند.
برخی اخبار از احیای برجام تا آخر اردیبهشت خبر می‌دهند. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی واقع در وین نسبت به سرانجام رسیدن مذاکرات وین پیش از اتمام ماه مِه ابراز امیدواری کرده است. این اولین واکنش یک مقام رسمی در هیات‌های مذاکرات وین است. به گزارش بلومبرگ، به نقل از دو مقام اروپایی قدرت‌های جهانی تلاش می‌کنند مذاکرات احیای برجام تا اول خرداد به نتیجه برسد. با این حال مقامات ایران و آمریکا بار‌ها اعلام کرده‌اند که تا رسیدن به توافق نهایی راه درازی در پیش است.
بی شک تاکید بر سر به نتیجه رسیدن مذاکرات وین تا آخر اردیبهشت به توافق سه ماهه ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مربوط می‌شود که اول خرداد به پایان می‌رسد. طبق مصوبه مجلس شورای اسلامی قرار بود ایران از پنجم اسفند ماه در ادامه کاهش تعهدات برجامی خود، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند. اما چند روز قبل از این اقدام رافائل گروسی، مدیر کل آژانس به تهران آمد و توافق‌نامه‌ای امضا شد. در این توافق قرار شد که دوربین‌های مداربسته و تجهیزات نظارتی طی سه ماه به ضبط فعالیت‌ها در تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی ادامه می‌دهند، اما نوار آن فقط به شرطی در اختیار آژانس قرار می‌گیرد که بر سر لغو تحریم‌ها توافقی به دست آمده باشد.
حال آژانس انرژی هسته‌ای و کشور‌های عضو برجام به شدت نگران پایان یافتن این مهلت سه ماهه هستند. چون به نظر نمی‌رسد ایران بخواهد شرایط را با آژانس بار دیگر تمدید کند بر همین اساس این دور از مذاکرات وین با فشردگی بیشتری همراه است تا قبل از پایان مهلت سه ماهه، روند احیای برجام کلید خورده باشد.با این حال با قطعیت نمی‌توان پیش بینی کرد که به این دلیل احیای برجام در دور تند قرار گیرد، چون ممکن است غربی‌ها بار دیگر به مذاکرات تهران با گروسی برای تمدید شرایط امید بسته باشند.
یکی از موضوعات مهم و کلیدی مذاکرات وین رفع تحریم‌های ایران است. ایران بار‌ها خواستار لغو تمام تحریم‌ها شده است. البته مشخص نشده است که دقیقاً کدام تحریم‌های آمریکا باید لغو شود؟ تحریم‌های مربوط به برجام، تحریم‌های ناسازگار با برجام یا هر تحریمی که تا به امروز ایالات متحده در مقابل ایران قرار داده است.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا با اشاره به اینکه هرگونه بازگشت به توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ نیازمند رفع تحریم‌ها است، مدعی شده بود که واشنگتن تنها تحریم‌های مغایر با برجام را لغو خواهد کرد. همچنین گفته است: «حتی اگر ما به برجام بازگردیم به اعمال تحریم علیه فعالیت‌های ایران که در برجام پوشش داده نشده است ـ از جمله اشاعه موشکی، نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم ـ ادامه می‌دهیم.»
از سوی دیگر جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا گفته است که مذاکرات در وین فعلاً در وضعیت نامشخصی قرار دارد. همچنین انریکه مورا، دبیر سیاسی سرویس اقدامات خارجی اروپا پس از جلسه کمیسیون مشترک برجام روز گذشته در توئیتی نوشته است: «کمیسیون مشترک برجام سومین هفته گفتگو‌ها در وین را به پایان رساندند. پیشرفت‌های متوسطی حاصل شد، اما جزئیات بیشتر، پیچیدگی‌های بیشتری را نیز به همراه دارد. ما برای ادامه کار‌ها هفته آینده گردهم می‌آییم.»
مذاکرات در وین ادامه دارد، ولی سخنان اخیر غربی‌ها از احتیاطی پرده برمی‌دارد که شاید نشان از طولانی شدن مذاکرات دارد. احتمالاً طرف غربی به دنبال مذاکرات بر سر موضوعات بیشتری مثل بحث موشکی و منطقه‌ای است و با این رویکرد مذاکرات را تا حدودی طی خواهد کرد. برهمین اساس به نظر نمی رسد روند احیای برجام با سرعت رخ دهد. با این حال باید دید که این بار هیات‌ها که قرار است به پایتخت‌های خود برای مشورت بازگردند، چه توافقات و اختلافاتی را همراه می‌آورند.
همانطور که بار‌ها اعلام شده، ایران خواستار لغو کلیه تحریم‌های اعمال شده آمریکا است و اظهار داشته پس از راستی آزمایی لغو این تحریم‌ها اقدامات لازم جهت از سرگیری پایبندی کامل به تعهدات برجامی‌اش را انجام می‌دهد. دولت آمریکا نیز اعلام کرده که آماده است تحریم‌های ناسازگار با برجام را لغو کند و نه همه تحریم‌ها. از سخنان روز گذشته عباس عراقچی هم به نظر می‌رسد تحریم سپاه و افراد از موضوعات اختلافی در این دور از مذاکرات به نظر می رسد.
در واقع آمریکا اصرار دارد برخی تحریم‌ها باقی بماند. البته ایران هم به طور مشخص معین نکرده است کدام تحریم‌ها باید لغو شود. در چنین شرایطی دو تصویر به ذهن می‌رسد؛ یا ایران مجبور به نرمش قهرمانانه است و قبول کند برخی تحریم‌ها فقط لغو شود و مذاکرات بعد از احیای اولیه برجام به طور مستقیم با آمریکایی‌ها ادامه پیدا کند و یا از اول ایران تحریم‌هایی را مدنظر داشته است و خواستار لغو آنها بوده است و بر سر آنها امروز مذاکره خواهد کرد و بیش از این برای حل بحران با ایالات متحده جلوتر نمی‌رود.
رهبر معظم انقلاب اسلامی، امروز یکشنبه به‌صورت زنده از طریق شبکه‌های رسانه ملی با مردم سخن خواهند گفت. احتمالاً برجام و مذاکرات وین نیز سخن می‌گویند و راه پیش روی احیای برجام را نشان خواهند داد.
در واقع باید دید که دقیقاً بر سر چه موضوعاتی و با چه روندی احیای برجام رقم خواهد خورد. بی شک دو طرف خواهان احیای برجام هستند، اما روند این احیا مهم است و تعیین می‌کند که مذاکرات به نتیجه می‌رسند یا خیر و آیا مذاکرات ادامه خواهد داشت یا خیر.
