داستان از آنجا شروع شد که از چند روز پیش برخی کاربران ایرانی اعلام کردند که دیگر قادر به دسترسی به حساب‌های کاربری گوگل خود یا سرویس‌های ابری متصل به آن‌ها نیستند البته این سرویس‌ها خیلی وقت است که به‌طور رسمی در ایران قابل دسترس نیستند و باید با تغییر آی‌پی به آن‌ها وصل می‌شدید، ولی این بار از قرار حتی این راهکار هم پاسخگو نبوده است.
دیدارنیوز ـ دلیل اصلی این مساله هنوز مشخص نیست و حدس و گمان‌های بسیاری درباره منشأ آن وجود دارد. اما به احتمال بسیار زیاد، دلیل این مشکل تغییر الگوی شناسایی محل جغرافیایی کاربران توسط گوگل و نتیجه اعمال محدودیت روی حساب‌های کاربری به‌جای آی‌پی آنهاست البته تبعات این مساله هنوز تا رسیدن به کاربران عادی فاصله زیادی دارد، هرچند به دلیل ماهیت ناگهانی ناشی از قطع دسترسی به حساب‌های کاربری، تمام کارشناسان توصیه می‌کنند کاربران حرفه‌ای‌تر برای احتیاط هم که شده از اطلاعات موجود در حساب کاربری گوگل خود یک نسخه پشتیبان تهیه کنند. در این شماره قصد داریم این موضوع و حواشی آن را بررسی کنیم.
توسعه نرم‌افزار‌های آنلاین به دلیل محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها و دیگر مسائل سیاسی و اقتصادی در ایران همیشه امری دشوار بوده است.
درواقع این نخستین بار نیست که توسعه‌دهندگان ایرانی برای دسترسی به برخی از پایه‌ای‌ترین سرویس‌های تحت‌وب دچار مشکل می‌شوند و در سال‌های اخیر شاهد مسائلی مثل بسته شدن دائمی حساب‌های ابری آمازون کاربران ایرانی یا قطع موقت دسترسی آن‌ها به حساب کاربری گیت‌هاب بوده‌ایم. این بار، اما به‌نظر نمی‌رسد که این مساله ارتباط مشخصی با تحریم‌ها یا موارد غیرفنی داشته باشد.
البته کسی از چند و، چون دقیق مساله خبردار نیست، چون شرکت‌هایی مثل گوگل توضیح دقیقی درباره نحوه عملکردشان در موارد مشابه ارائه نمی‌دهند. اما با توجه به آزاد شدن اخیر دسترسی کاربران ایرانی به قابلیت‌هایی مثل مسیریابی در گوگل مپز، بعید به‌نظر می‌رسد سیاست کلی گوگل در راستای قطع دسترسی کامل کاربران ایرانی به سرویس‌های این شرکت باشد. اما نتیجه این اقدام، نگرانی بسیاری از توسعه‌دهندگان ایرانی از آینده احتمالی کسب و کارشان در نخستین روز‌های کاری سال بود، چرا‌که بسیاری از این سرویس‌ها هیچ مشابه داخلی ندارند و درصورت قطع خدمات صدمات و ضرر‌های سنگینی متوجه آن‌ها خواهد شد.
با انتشار این خبر در فضای مجازی و با توجه به سابقه بدی که بسیاری از کاربران ایرانی اینترنت از قطع دسترسی به سرویس‌های آنلاین دارند، برخی حتی شروع به پیش‌بینی قطع دسترسی به سرویس‌هایی مثل جیمیل یا درایو کردند. واقعیت این است که این مساله ربطی به دسترسی کاربران عادی به سرویس‌های رایگان ندارد و درواقع قوانینی در ایالات متحده تصویب شده که از وقوع چنین شرایطی برای کاربران معمولی پیشگیری می‌کند.
سرویس‌هایی مثل جیمیل یا گوگل درایو همواره در دسترس شما خواهند بود و برای همین هم بسیاری از متخصصان پیشنهاد می‌کنند افراد درگیر در این مساله با استفاده از سرویس takeout.google.com از اطلاعات مهم خود یک نسخه پشتیبان تهیه کنند تا درهر صورت بتوانند به آن دسترسی داشته باشند.
درواقع تمام آنچه پیش آمده، تلاش گوگل برای شناسایی دقیق‌تر محل جغرافیایی کاربران به دلایل متعدد است که بهبود امنیت کلی و مقابله بهتر با حملات سایبری و نیز کسب درآمد بهتر از تبلیغات آنلاین را می‌توان دو محرک اصلی آن به‌شمار آورد.
ایالات متحده اکنون چند ماه است که درگیر پس‌لرزه‌های حمله سولارویندز و ابعاد گسترده نفوذ انجام شده در زیرساخت‌های حیاتی فناوری اطلاعات خود است. از همین رو، اقدامات امنیتی و تضمینی متعددی برای بهبود عملکرد در برابر حملاتی که با استفاده از پراکسی‌ها و تونل‌ها انجام می‌شود، آغاز کرده است.
مساله دیگر، اهمیت روزافزون درآمد تبلیغات آنلاین برای گوگل است که باعث شده به خواسته‌های مشتریان خود توجه بیشتری نشان دهد. بسیاری از شرکت‌هایی که در پلتفرم‌هایی مثل یوتیوب تبلیغ می‌کنند، از گوگل خواسته‌اند تا تبلیغات را هوشمندتر نمایش دهد، چون نمایش تبلیغ کالایی که در آمریکا فروخته می‌شود برای کاربرانی که از کشور‌های دیگر و با استفاده از پراکسی آن را تماشا می‌کنند بی‌فایده است.
از آنجا که معمولا الگوریتم‌های این‌چنینی به‌شکل عمومی طراحی و به‌کارگیری می‌شوند، احتمالا آنچه بسیاری از کاربران ایرانی تجربه کرده‌اند، تاثیرات جانبی تغییراتی است که گوگل در الگوریتم شناسایی مکان جغرافیایی و کنترل بهتر پراکسی‌ها انجام داده است.
شرکت‌هایی مثل گوگل در نهایت دنبال کسب درآمد بیشتر هستند و دلیلی وجود ندارد که بخواهند در این بازار رقابتی از بخشی هرچند کوچک از درآمد‌های خود صرف‌نظر کنند.
بر اساس آنچه تا زمان نگارش این مطلب مشاهده شده، قرار نیست با گوگل یا سرویس‌هایی مثل گوگل‌مپز خداحافظی‌کنیم و به‌احتمال زیاد دسترسی کاربران تجاری ایرانی هم در زمانی نه‌چندان طولانی مجددا به‌روال سابق باز خواهد گشت.
مشکلات پیش آمده به‌احتمال قوی تبعات ناخواسته تغییر نحوه شناسایی محل جغرافیایی کاربران است و برنامه مشخصی پشت آن وجود ندارد.
هرچند همین مشکلات هم می‌تواند بر کسب و کار‌های آنلاینی که به نمایش تبلیغات برای درآمدزایی متکی هستند، تاثیرات جدی داشته باشد. به‌طور کلی اگر از طریق کسب و کار‌های آنلاین و با کمک سرویس‌های خارجی درآمد کسب می‌کنید بد نیست به استفاده از سرویس‌های جایگزین و نیز تعریف برنامه‌های مقابله با بحران در کسب و کار خود فکر کنید.
تهیه منظم نسخه پشتیبان از اطلاعات حیاتی، استفاده از سرویس‌های معتبر و شناخته شده و اجتناب از به‌کارگیری سرویس‌های رایگان برای کاربرد‌های تجاری، مهم‌ترین راهکار‌هایی هستند که می‌توانند به افزایش حاشیه امنیت شما در موارد این‌چنینی کمک‌کنند.
این توصیه‌ها درباره کاربران عادی هم صدق می‌کند، چرا که در نهایت اطلاعات شخصی شما هم می‌تواند بسیار با اهمیت و ارزشمند باشد و از دست دادن آن به دلیل سهل‌انگاری توجیه‌پذیر نیست؛ بنابراین فارغ از آن‌که مشکلی برای حساب کاربری گوگل یا اطلاعات شخصی شما پیش آمده یا نه، سعی کنید همیشه از اطلاعات مهم خود نسخه‌های پشتیبان الکترونیک و فیزیکی داشته باشید و سعی کنید به‌غیر از گوگل با برخی سرویس‌های جایگزین مثل مرورگر Edge یا سرویس‌هایی مثل One Drive آشنا باشید تا در صورت لزوم بتوانید بهتر از ابزار‌های جایگزین استفاده کنید.
✍ خشایار مریدپور - روزنامه نگار فناوری
