آنچه دور جدید کمیسیون مشترک برجام را متمایز ساخت، حضور تیم آمریکایی در هتلی به فاصله چند دقیقه پیاده‌روی، تا گرند هتل وین ـ محل اجلاس کمیسیون ـ بود. یک ماراتن دیپلماتیک جدید آغاز شده است.
دیدارنیوز ـ حمیدرضا بابایی: هم‌زمان با دور جدید کمیسیون مشترک برجام که روز سه‌شنبه برگزار شد، "رابرت مالی" نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نیز در راس هیاتی در پایتخت اتریش حضور داشت. وی در دولت اوباما عضو شورای امنیت ملی آمریکا و از چهره‌های موثر در مذاکرات برجام و به ثمر رسیدن آن در سال ۲۰۱۵ بود و شاید آن سال تصور نمی‌کرد با خروج دولت ترامپ از این پیمان، بار دیگر مجبور شود با استقرار در هتل امپریال، پیگیر "دیپلماسی میانجیگرانه" برای احیاء برجام باشد.
روز سه‌شنبه در پایان اجلاس با حضور دیپلمات‌هایی از ایران، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه و آلمان اعلام شد طرف‌های مذاکرات توافق کرده‌اند دو گروه کاری تشکیل دهند که هدف نهایی آن بازگرداندن آمریکا به برجام و ازسرگیری تعهدات برجامی ایران است، که البته از طریق رفع تحریم‌های ضد ایرانی واشنگتن صورت خواهد گرفت.
دونالد ترامپ در می ۲۰۱۸ از برجام که آن را "بدترین توافق در عمر خود" خوانده بود خارج شد، تحریم‌های یک جانبه را علیه ایران بازگرداند و سیاست موسوم به "فشار حداکثری" را علیه تهران اعمال کرد تا جمهوری اسلامی را مجبور کند به برجامی جدید تن دهد که در آن علاوه بر برنامه‌های هسته‌ای، فعالیت‌های موشکی و همچنین نقش آفرینی‌های ایران در منطقه نیز گنجانده شود. ایران نیز یک سال پس از آن، همچنان کاملا به تعهدات برجامی خود پایبند ماند، اما به صورت مرحله‌ای فعالیت‌های هسته‌ای خود را گسترش داد.
درباره سیاست فشار حداکثری همین بس که مالی آن را "شکست خورده" نامیده است. وی در آستانه نشست کمیسیون برجام در گفتگو با رادیو ملی آمریکا گفته است بر اثر این سیاست، "ایران فعالیت هسته‌ای خود را گسترش داد، در حال نزدیک‌تر شدن به سطوح مشکل آفرین از اورانیوم غنی شده، سانتریفوژ‌های پیشرفته، اعمال محدودیت نظارت و راستی آزمایی بر اساس برجام است؛ لذا ما از فشار حداکثری نتیجه‌ای ندیدیم. این سیاست شکست خورد."
سخنان سید عباس عراقچی در پایان نشست سه‌شنبه، امید طرفداران برجام را تاحدی زنده کرد. معاون وزیر امورخارجه و سرپرست هیات ایرانی، مذاکرات را "سازنده" خواند، اما گفت دور بعدی آن روز جمعه برگزار می‌شود.
"میخاییل اولیانف" نماینده روسیه در نشست وین نیز این اجلاس را "پیروزی ابتدایی" نامید، اما گفت "احیاء برجام سریع محقق نخواهد شد، وقت می‌برد. اینکه چقدر؟ هیچ کس نمی‌داند..."
"انریکه مورا" نماینده مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم از سازنده بودن نشست و اشتیاق شرکت کنندگان برای پیگیری روند دیپلماتیک حل بحران خبر داد.
اما آمریکا چه گفت؟ خبرگزاری شین هوا به نقل از "ند پرایس" سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از مذاکرات وین به عنوان "گامی سازنده" یاد کرد، ولی از مخالفت واشنگتن با آنچه که "خواسته‌های حداکثرگرایانه" ایران نامید، خبر داد. پرایس دیروز به خبرنگاران گفت " همان طور که گفته‌ایم مذاکرات در وین، گامی سازنده و بالقوه مفید است. گرچه ما مستقیما با ایرانی‌ها ملاقاتی نمی‌کنیم."
وی در خصوص تشکیل دو گروه کاری برای بازگشت آمریکا به برجام و ازسرگیری تعهدات ایران نیز گفت، "ما پیش بینی نمی‌کنیم که هیچ راه حل فوری حاصل شود. می‌دانیم مذاکرات سختی پیش‌رو است، اما باز هم می‌گویم این اقدامی سازنده و رو به جلو است."
"آنچه امروز و چند روز آینده در دستور کار مذاکرات وین قرار دارد، همان گفتگو‌های غیرمستقیم ابتدایی درباره گام نخست است، آنچه ایران باید انجام دهد، ازسرگیری پایبندی به تعهدات برجام و آنچه آمریکا باید انجام دهد نیز ازسرگیری پایبندی به تعهدات برجام است."
عراقچی پیشتر گفته بود آمریکا اگر به دنبال پیوستن دوباره به برجام است، باید تمام تحریم‌هایش را لغو کند. اما رایس گفت آمریکا "درخوست‌های حداکثرگرایانه" از ایران را نمی‌پذیرد.
شبکه سی ان ان در تحلیلی با اشاره به اهمیت اجلاس وین نوشت: "تمام اعضای تیم امنیت ملی بایدن در شکل گیری برجام در سال ۲۰۱۵ نقش داشتند. حتی "بیل برنز" رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) احتمالا اهمیت وظیفه خود را در این خصوص درک کرده است، زیرا وی به خوبی از مذاکرات (برجام) مطلع است؛ و در میان تمام چالش‌های سیاست خارجی که آمریکا اکنون با آن مواجه است، بحرانی به چشم می‌خورد که ساده‌ترین راه حل را دارد."
"گفته می‌شود محاسبات هر دو طرف آمریکایی و ایرانی مانند شش سال پیش است، یعنی اینکه ایران رفع تحریم‌ها را به داشتن بمب اتمی ترجیح می‌دهد؛ و اینکه آمریکا، ایرانی پول‌دارتر را به ایران هسته‌ای ترجیح می‌هد؛ و هیچ یک از دو طرف هم طرفدار جنگ نیستند."
برخی منابع می‌گویند نتایج نشست روز سه‌شنبه به معنای ازسرگیری تعهدات برجامی ایران و آمریکا، در بستر "گام به گام" است. به عبارت دیگر هدف از تشکیل گروه‌های جدید کاری ایجاد نقشه راه برای این منظور است که البته با توجه به بی اعتمادی میان تهران ـ واشنگتن، سابقه بدعهدی آمریکا در برجام، مخالفان سرسخت برجام در هر دو کشور، پیچیدگی‌های فنی برای رفع تحریم‌ها به ویژه اطمینان از اینکه تجارت با ایران مشمول تحریم نخواهد شد، نمی‌توان انتظار داشت راستی آزمایی مورد نظر طرفین، به زودی رخ دهد. با این وجود قطعا نه ایران و نه آمریکا تشدید تنش‌ها و تقابل نظامی را به دیپلماسی ترجیح نمی‌دهند.
از سوی دیگر، برنامه موشکی و نفوذ منطقه‌ای ایران نیز از جمله دیگر مسایلی است که دولت بایدن تلاش می‌کند در برجامی گسترده‌تر لحاظ کند. با توجه به ضرورت پیشبرد دکترین دفاعی ـ نظامی کشور و همچنین موضع‌گیری صریح مسئولان کشور، هرگز نمی‌توان انتظار تحقق چنین امری را داشت. نجات برجام در بستر مذاکرات وین، مسیری دشوار پیش‌رو دارد که تحقق آن مستلزم امتیازدهی تمام طرف‌های درگیر است. اما این گفتگو‌ها هر نتیجه‌ای که داشته باشد، قطعا گامی مفید و ضروری در چارچوب دیپلماسی و پرهیز از مناقشاتی است که منافع هیچ طرفی را تامین نمی‌کند.
حالا دوباره چشم‌های میلیون‌ها نفر به هتل‌های لوکس وین دوخته شده است. جایی که در آن دیپلمات‌ها در مذاکرات آشکار و نهان می‌کوشند تا حداکثر خواسته‌های خود را به دست آورند. گاه به دیپلماسی رسانه‌ای روی می‌آورند و گاه خبرهایی را درز می‌دهند، بر صفحه تلوزیون‌ها هشدار می‌دهند و در اتاق‌های مذاکره گاه فریاد می‌کشند و گاه شوخی می‌کنند. این یک ماراتن دیپلماتیک است در هتل‌های لوکس در پایتخت یک کشور اروپایی.
