چراغ‌های سبز و قرمز برای برجام مدام خاموش و روشن می‌شوند. حالا نگاه‌ها به نشست وین در روز سه‌شنبه دوخته شده است و با اظهارات مثبت مقامات تهران و واشنگتن؛ شاید این بار چراغ سبز در انتظار برجام باشد.
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: گره احیای برجام به دست تروئیکای اروپایی در حال باز شدن است؟ به نظر می‌رسد اروپایی‌های امضاء کننده برجام سعی دارند با میانجیگری میان تهران و واشنگتن برجام به کما رفته را از مرگ نجات دهند.
روز جمعه ۱۳ فروردین (دوم آوریل) نشست مجازی کمیسیون مشترک برجام با مشارکت نمایندگان چین، فرانسه، آلمان، روسیه، بریتانیا و ایران در سطح معاون وزیر امور خارجه و مدیران سیاسی وزارت خارجه این کشور‌ها برگزار شد. در این نشست آمریکایی‌ها حضور نداشتند با این حال واشنگتن از این جلسه استقبال کرد. نمایندگان ایران و ۱+۴ در این نشست درباره شرایط بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای (برجام) مذاکره کردند که البته بحث‌های صریح و جدی در این نشست مطرح شده است. سرانجام شرکت کنندگان تصمیم گرفتند ادامه این نشست را به سه شنبه ۱۷ فروردین به صورت حضوری در وین موکول کنند.
بعد از این نشست عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران واکنش تندی داشت و گفته است: «برای بازگشت ایالات متحده به برجام نیاز به هیچ مذاکره‌ای نیست و افزوده همان طور که آمریکا از توافق خارج شد و تحریم‌های یکجانبه را علیه ایران بازگرداند می‌تواند به توافق برگشته و قانون‌شکنی را خاتمه دهد». در واقع بعد از صحبت‌های عراقچی برخی کارشناسان اوضاع را برای برجام نامساعد دیدند.
با این حال به تدریج خبرهای مثبت‌تری در مورد این جلسه منتشر شد. سفیر روسیه در وین، در پایان نشست گفته است: «تصور این است که در مسیر درست قرار داریم، هرچند راه پیش رو آسان نخواهد بود و تلاش بسیاری می‌طلبد. به نظر می‌رسد طرفین آمادگی آن را دارند». همچنین دیگر طرف‌های برجام نیز امید دارند که این مذاکرات شروعی بر باز شدن گره برجام باشد.
در حالی که مذاکره‌کنندگان ایرانی (ظریف و عراقچی) بعد از نشست تهران تاکید داشتند که هیچ دیداری بین ایران و آمریکا در وین برگزار نخواهد شد؛ به تدریج روشن شد که احتمالا مذاکرات غیرمستقیم بین دو کشور در این جلسه رخ خواهد داد.
محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران هدف مذاکرات را نهایی کردن سریع برداشتن تحریم و اقدامات هسته‌ای برای رفع هماهنگ همه تحریم‌ها و سپس توقف اقدامات جبرانی از طرف ایران دانسته و گفته ایران و آمریکا در وین مستقیم گفتگو نخواهند کرد.
بعد از واکنش مقامات ایرانی جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید تاکید کرده که از نظر آمریکا، گفتگو‌های غیرمستقیم با ایران سازنده خواهد بود. در حال حاضر نیز انتظار ندارد که گفتگو‌های مستقیم (با ایران) انجام شود.
با این که برگشت به برجام یکی از وعده‌های جو بایدن از زمان انتخابات ریاست جمهوری بود؛ در هفته‌های اخیر مقامات دولت بایدن نوعی بی‌اعتنایی و بی‌علاقگی نسبت به بازگشت به برجام برخورد می‌کردند. آمریکایی‌ها سعی داشتند نشان دهند که عجله‌ای ندارند و این ایران است که باید نخست به تعهدات برجامی خود باز گردد.
در حالی که اختلاف دو کشور در مورد این که کدام یک باید نخست به برجام بازگردند ادامه داشت؛ سفر وزیر خارجه چین به ایران و امضای تفاهم‌نامه استراتژیک بین ایران و چین به سرعت فضای سیاسی بین‌المللی را تحت تاثیر قرار دارد.
هم آمریکا و هم رقبای منطقه‌ای ایران با حساسیت شدیدی خبر انعقاد این تفاهم‌نامه را پیگیری کردند و به آن واکنش نشان دادند. شاید انعقاد همین تفاهم‌نامه بود که فشار بیشتری به طرف آمریکایی وارد آورد تا شتاب بیشتری به روند مذاکرات دهند. البته برای نتیجه‌گیری قطعی در این مورد باید حداقل تا روز سه‌شنبه صبر کرد.
بعد از پایان نشست اول کمیسیون مشترک برجام مقامات ایرانی واکنش‌های مختلفی داشتند. برخی از سیاستمداران اصولگرا در ایران شروع این نوع از مذاکرات را روندی خطرناک می‌دانند که این فرصت را به واشنگتن دهد که شرایط را به نفع خود باز گرداند. در واقع نگرانی عمده از این است که آمریکا دست به لغو تحریم‌های ایران نزند و روند به ضرر ایران تمام شود.
محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی در توئیتر خود نوشته است: «زمانی می‌گفتند مجلس کاره‌ای نیست و نمی‌تواند تغییری ایجاد کند. با فعالیت مجلس یازدهم، هم صنعت هسته‌ای مجدد به راه افتاد ومقدمات رفع تحریم‌های آمریکا فراهم شد.»
با این حال به نظر مقامات دولت روحانی و میانه‌روها نسبت به مذاکرات پیش رو خوش‌بین‌تر هستند. علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در کلاب هاوس در خصوص مذاکرات تهران و واشنگتن گفته است: «نمی‌توانم جزییات این موضوع را فاش کنم، زیرا زود است، اما در مسیر گفتگو هستیم و بن بست در حال برطرف شدن است. الان همه فهمیده‌اند این بن بست نه به نفع آمریکا نه به نفع ایران و نه به نفع کشور‌های منطقه است و امیدواریم تا هفته آینده قطعیت بیشتری درباره این مسئله مطرح شود، اما در مجموع خوشبین هستم.» چنین بیاناتی از مقامات ایرانی بی شک نشان از آغاز مذاکرات پشت پرده و اتفاقات جدیدی برای احیای برجام در هفته‌های آتی وجود دارد.
از سوی دیگر رابرت مالی، نماینده ویژه دولت آمریکا در امور ایران در گفتگو با شبکه پی. بی. اس درباره هدف واشنگتن از مذاکرات غیرمستقیم با ایران گفته است: دولت بایدن آماده است تا تحریم‌های ناسازگار با توافق هسته‌ی را لغو کند.
دولت حسن روحانی تمام سعی خود را به کار بسته است که قبل از انتخابات ۱۴۰۰ روند احیای برجام را به سرانجام برساند. با این حال تا به امروز گره احیای این قرارداد هر روز کورتر شده است. میانجیگری اروپایی‌ها در این شرایط خبر از این دارد که دو کشور آماده شروع روابط جدید در خصوص برجام هستند. میانجیگران در نشست جمعه و نشست‌های پیش رو تمام سعی خود را می‌کنند که ایران و آمریکا به نقطه توافق برسند. با این حال معلوم نیست که تیم سیاست خارجی روحانی بتوانند احیای برجام را تا انتخابات ۱۴۰۰ به نتیجه برسانند یا خیر؟ بی شک آمریکایی ها نمی خواهند بازنده مذاکرات آتی باشند و سعی دارند به هر نحوی ایران را به پای میز مذاکره بکشانند.
در واقع نشست سه شنبه تا حدودی مشخص می‌کند که تهران و واشنگتن از مرحله «اول تو» خارج شده اند یا خیر؟ همچنین دولت روحانی بی شک از اهرم فشار تاریخ انقضای توافق با آژانس استفاده خواهد کرد تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری روند احیای برجام را آغاز کند. با این حال باید دید کاخ سفیدنشینان تا چه میزان حاضر به حل این ماجرا هستند و احیای برجام از اولویت‌های سیاست خارجی دولت بایدن است یا خیر؟
