دیدارنیوز ـ آرش راهبر: چه کسی فکر می‌کرد مسابقات اروپایی اتومبیل سواری در دهه ۱۹۲۰ چند دهه بعد تبدیل به هیولایی به نام فرمول یک شود؟ اگر اندک تصاویر مسابقات آن روز‌ها را با ماجرای امروز مقایسه کنید تصور می‌کنید که آن چهار چرخه‌های قدیمی، اسباب بازی‌هایی بیش نبودند. فرمول یک حالا تبدیل به پدیده‌ای بی نظیر در حوزه خلاقیت، صنعت، سرگرمی و سرمایه گذاری شده و میلیارد‌ها دنبال کننده در طول سال دارد. در تمام هفت دهه‌ای که از راه‌اندازی فرمول یک در دنیا گذشته، این پدیده ضمن پمپاژ هیجان و جذابیت به ذهن ماشین باز‌های دنیا، دائما در حال پیشرفت و تغییر و خلق موقعیت‌های تازه برای مشتریان خود بوده است. شماری از جذاب‌ترین حقایق این ورزش خارق العاده را با هم مرور می‌کنیم که فقط شیفتگان سرعت ممکن است از آن باخبر باشند.
شتاب و ضد شتابتصور کنید فقط در عرض ۴ ثانیه از حالت ایست به سرعت ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت برسید و دوباره متوقف شوید. شاید یک آدم عادی در چنین شرایطی خون از دماغش بزند بیرون یا قلبش از حرکت بایستد، اما راننده‌های فرمول یک چنان از نظر بدنی آماده هستند که این فشار‌های شدید (گاهی تا ۵ برابر نیروی جاذبه) را تحمل می‌کنند.
عزیز میلیون دلاریفرمول یک، نمایش گرانقیمتی است. باید حساب بانکی پرپولی داشته باشید یا با یک کمپانی بزرگ و پولدار شریک شوید. یک اتومبیل مخصوص مسابقه به تنهایی بین ۸ تا ۱۱ میلیون دلار تمام می‌شود. علاوه بر این هزینه‌های جانبی هم وحشتناک هستند. یک تیم در یک فصل تا ۲۰۰ هزار لیتر بنزین مرغوب می‌سوزاند که دستکم ۴۵۰ هزار دلار هزینه می‌برد. موتور ماشین فرمول یک هم گرانترین بخش آن است در حالی که یک موتور حداکثر تا ۵ مسابقه دوام می‌آورد. هزینه‌های سالانه یک تیم گاهی تا ۳۲۰ میلیون دلار بالا می‌رود!
حرارت بالاماشین فرمول یک تا سر حد مرگ فشار تحمل می‌کند. دیسک ترمز در چرخ‌ها آنقدر داغ می‌شوند که به ۱۰۰۰ درجه سانتی گراد هم می‌رسند در حالی که روی هر دیسک ۱۲۰۰ سوراخ برای گردش هوا و خنک کاری تعبیه شده. در مسابقه‌هایی که در مناطق گرم و مرطوب برگزار می‌شود مثل پیست سپانگ مالزی، حرارت داخل کابین راننده به بالای ۵۰ درجه سانتی گراد می‌رسد. راننده‌ها گاهی تا ۳ کیلو در هر مسابقه وزن کم می‌کنند و صندلی آن‌ها کاملا خیس می‌شود.
رانندگی روی سقفدر طراحی و ساخت ماشین‌های فرمول یک توجه بسیاری به مقاومت هوا و آیرودینامیک می‌شود و با اضافه شدن قطعات خاص به بدنه، نیروی عمودی (موازی جاذبه) به ماشین به حداکثر می‌رسد. جالب است که مثلا در پیست خیابانی موناکو اگر امکان حرکت در دیواره تونل وجود داشته باشد، راننده می‌تواند به صورت واژگون روی سقف تونل براند و سقوط نکند!
استارت آتشینروشن کردن ماشین‌های فرمول یک در حالتی که سرد هستند تقریبا ناممکن است! با توجه به شکل ساخت و تلورانس بالای موتور، باید قبل از زدن استارت حتما موتور را با یک سیستم دمنده هوای آتشین، گرم کرد. حتی گیربکس این خودرو‌ها نیز باید حسابی گرم شوند تا دنده درگیر شود. به همین خاطر است که موتور فرمول یک را نمی‌توان روی ماشین‌های عادی نصب کرد.
دور موتور دیوانهخودروهای عادی در بیشترین حالت حدود ۶ هزار دور در دقیقه می‌زنند، اما ماشین‌های فرمول یک به راحتی تا دو و نیم برابر یعنی ۱۵ هزار دور در دقیقه دور می‌گیرند. پیش از این حتی رکورد ۲۰ هزار دور در دقیقه هم ثبت شده که البته در نتیجه ابداع سیستم زمانبندی بادی (پنوماتیک) برای حرکت سوپاپ‌ها توسط رنو در دهه ۱۹۸۰ است.
۸۰ هزار قطعهمهندسان اعلام کرده‌اند که یک خودرو مخصوص مسابقه در فرمول یک حدود ۸۰ هزار قطعه ریز و درشت دارد. برای رسیدن به بالاترین راندمان در مسابقه، این همه قطعه باید با دقت جنون آسایی کنار هم قرار گیرند. گفته می‌شود که برای سر هم کردن دقیق ماشین فرمول یک گاهی تا ۱۵۰ هزار ساعت وقت لازم است!
خدمه زبر و زرنگفرمول یک، صحنه مبارزه برای هزارم ثانیه هاست. به همین خاطر است که خدمه فنی در پیت استاپ باید در کمترین زمان ممکن تایر‌ها یا قطعه معیوب را عوض کنند. در گذشته این کار تا ۱۳ ثانیه زمان لازم داشت، اما حالا متوسط زمان تعویض هر ۴ تایر به زیر ۳ ثانیه رسیده است. در سال ۲۰۱۶ خدمه تیم ویلیامز موفق شدند در عرض ۱.۹۲ ثانیه همه چرخ‌ها را عوض کنند و رکورد ۲.۰۵ تیم ردبول را بشکنند. ردبول البته در سال ۲۰۱۹ دوباره با ثبت رکورد ۱.۸۲ ثانیه عنوانش را پس گرفت!
رابطه حجم و وزنیکی از مهم‌ترین دلایل چابکی خودرو‌های فرمول یک وزن کم آنهاست. در طراحی و ساخت این ماشین از مواد سبک و مقاوم مثل فیبر کربن استفاده می‌شود، اما بر اساس قوانین فعلی، وزن خودرو بدون سوخت نباید کمتر از ۷۲۴ کیلوگرم باشد. البته رانندگان فرمول یک هم عموما آدم‌های متوسط القامه و عضلانی خالص هستند که به ندرت از ۶۵ کیلوگرم عبور می‌کنند.
تایر‌های بیچارهدر حال حاضر تامین‌کننده تایر‌های مسابقات فرمول یک شرکت پیرلی ایتالیاست. تایر‌های مخصوص مسابقه در حالت‌های نرم، خیلی نرم، سخت و بارانی هستند که به گفته سازنده حداقل ۱۲۰ کیلومتر در هر مسابقه دوام می‌آورند در حالی که اگر زیر یک ماشین عادی و جاده‌های معمول استفاده شوند به راحتی ۵۰ هزار کیلومتر کار خواهند کرد. هر تایر در مسابقه تا نیم کیلوگرم وزن کم می‌کند، اما راننده‌ها در دور پایانی معمولا روی خرده لاستیک‌ها حرکت می‌کنند تا تایر‌ها دوباره وزن بگیرند و به استاندارد وزنی برسند.
ایمنی در حد کمالسالها قبل راننده‌های فرمول یک در ابتدای مسابقه با هم وداع می‌کردند، چون خطر مرگ بر اثر تصادف بسیار بالا بود، اما ماشین‌های فعلی به طرز فجیعی ایمن شده‌اند! اگر یک ماشین فرمول یک با سرعت ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت به دیوار برخورد کند و در عرض ۲ ثانیه متوقف شود باز هم راننده آن زنده خواهد ماند! البته به دلیل رعایت استاندارد‌های ایمنی، راحتی در کابین خودرو‌ها خیلی کم شده است. کلاه ایمنی راننده‌ها (هِلمِت) هم از محکم‌ترین ساخته‌های دست بشر است.
فقط پای یک زن در میان است!مسابقات فرمول یک را می‌توان مردانه‌ترین رقابت ورزشی در دنیا خواند. جالب است که در طول بیش از ۷۰ سال مسابقه در فرمول یک تعداد بسیار کمی از زنان پشت فرمان نشسته اند و تنها یک زن به نام «لی‌لا لومباردی» توانسته در گرند پری اسپانیا در سال ۱۹۷۵ تنها نیم امتیاز کسب کند! خانم لومباردی سه سال در مسابقات فرمول یک شرکت کرد و برای تیم‌های ویلیامز، مارچ و آر اِی اِم رانندگی کرد.
دم و بازدمیک اتومبیل فرمول یک در شرایط سخت مسابقه، حدود ۴۰۰ گرم هوا را به داخل محفظه احتراق می‌فرستد. جالب است بدانید که یک دقیقه هوایی که ماشین فرمول یک در حداکثر سرعت مصرف می‌کند می‌توان ۶۰۰ بادکنک مخصوص جشن تولد را باد کرد! از این معادله می‌توان به مصرف سوخت بالای این ماشین هم رسید.
هیل به توان ۳یکی از موارد عجیب در دنیای فرمول یک این است که تاکنون سه راننده متفاوت با نام «هیل» توانسته اند روی سکوی قهرمان بایستند. مشهورترین نفر از این میان قطعا گراهام هیل انگلیسی است که توانست ۱۴ بار پیروز گرندپری‌ها باشد. دیمون هیل پسر گراهام نیز با ۲۲ بار روی سکو قرار گرفتن اعتبار پدر را حفظ کرد. اما فیل هیل راننده آمریکایی نفر سوم این فهرست است که سه بار روی سکو ایستاده.
