همزمان با ابراز تمایل ایران و آمریکا برای بازگشت به برجام، خرده تنش‌ها بین دو کشور چه در عرصه نظامی و چه در عرصه اقتصادی و دیپلماتیک بالاگرفته است. چه اتفاقی در حال روی دادن است؟
دیدارنیوز ـ پرستو بهرامی‌راد: روابط ایران و آمریکا وارد فاز خورده درگیری‌ها شده است. به نظر می‌رسد روند احیای برجام به نقطه پایان و یا احیای کامل نزدیک است. هر دو سو سعی دارند طرف مقابل را مجاب کند که اول کشور مقابل به تعهدات برجامی خود بازگردد. اما تهران و واشنگتن هیچ کدام قدم جدی به سمت کاهش تنش میان دو کشور بر نداشته است.
بیش از یک ماه از ورود جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا به کاخ سفید می‌گذرد، اما او هنوز شعار بازگشت به برجام خود را عملی نکرده است. از سوی دیگر ایران نیز گام به گام از تعهدات برجامی خود در حال خروج است. در این بین اروپایی‌ها و برخی از کشور‌های منطقه سعی دارند این روند پر تنش را میانجی گری کنند و هر دو کشور را به سمت یک نقطه مشترک ببرند.
شرایط راهی را طی می‌کند که خرده درگیری‌هایی میان تهران و واشنگتن رقم زده است. در حالی که بسیاری از سیاستمداران ایرانی و کارشناسان معتقد بودند که با رفتن ترامپ و رئیس جمهوری جو بایدن برجام به سرعت احیا می‌شود، اما امروز شاهد این هستیم که تنش‌ها میان دو کشور به سرعت رو به افزایش است. مهم‌ترین جلوه این خرده درگیری‌های نیابتی را می‌توان در عراق جستجو کرد، جای که پایگاه‌های آمریکایی به صورت روزانه هدف حمله قرار می‌گیرد. ایران البته بارها و بارها نقش داشتن در این تحرکات را تکذیب کرده هاست اما آمریکا مصرانه گروه‌های نزدیک به ایران را عامل این حملات می‌داند. با چنین ادعایی یک بار هم دولت جو بایدن مدعی بمباران برخی مواضع گروه‌های نزدیک به ایران در سوریه کرده است.
خرده درگیری‌ها البته به عرصه نظامی محدود نیست و دامنه آن به اقتصاد و دیپلماسی هم کشیده شده است. چندی قبل کره جنوبی با رضایت آمریکا پول‌هایی که به ایران بدهکار است پس خواهد داد. همچنین هفته گذشته عضو هیات مدیره اتاق بازرگانی ایران و عراق از آزادسازی سه میلیارد دلار از منابع ارزی ایران در کره جنوبی، عمان و عراق خبر داده بود. او ورود یک محموله ذرت از عراق را نتیجه آزادسازی این منابع عنوان کرده بود.
با این حال روز گذشته به گزارش کی. بی. اس، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا گفته است که آمریکا قصد ندارد با آزادسازی پول‌های بلوکه شده ایران در بانک‌های کره جنوبی که تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارند موافقت کند، مگر اینکه ایران به تعهداتش در توافق هسته‌ای پایبندی کند.
در واقع موضع دیروز آمریکا نشان از این دارد که آمریکا نیز وارد فاز جدال با ایران شده است و سعی دارد از این راه ایران را وارد برجام کند.
چندی قبل اروپایی ها، تهران و واشنگتن را به یک جلسه غیر رسمی دعوت کردند که با مخالفت ایران روبرو شد. زیرا ایران معتقد است که بازگشت به برجام احتیاج به مذاکرات جدید ندارد. با این حال این اختلاف دیدگاه شرایط را میان دو کشور پیچیده‌تر کرده است.
جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا در هفته گذشته وضعیت اضطراری ملی ایالات متحده در قبال ایران را که از سال ۱۹۹۵ آغاز شده تا یک سال دیگر تمدید کرد. این وضعیت البته به صورت عادی توسط تمام روسای جمهور آمریکا تمدید می‌شد اما تمدید آن از طرف بایدن در این زمان معنادار به نظر می‌رسد. از طرف دیگر وزارت خارجه آمریکا روز سه‌شنبه دو مقام سپاه پاسداران جمهوری اسلامی ایران را به اتهام نقض حقوق بشر، در لیست سیاه خود قرار داد.
به نظر می‌رسد بایدن برای به کرسی نشاندن اهدافش در خصوص برجام به روش فشار روی آورده است.
آمریکا و حتی برخی کشور‌های خاورمیانه به نظر می‌رسد به دنبال کاهش تنش در خاورمیانه هستند. البته در این بین اسرائیل و عربستان روش دیگری را دنبال می‌کنند، روشی که به نظر می‌رسد به سمت ناآرام کردن منطقه می‌رود و البته در این بین نیرو‌های خودسر در منطقه را هم نباید فراموش کرد. نگاهی به فهرست اتفاقات رخ داده در عراق می‌تواند در بررسی ماجرا موثر باشد.
حدود چند هفته پیش چندین راکت به سوی یک پایگاه نظامی نیرو‌های ائتلاف به رهبری آمریکا، واقع در فرودگاه بین‌المللی اربیل در عراق شلیک شد. مدتی بعد از این حمله وزارت دفاع آمریکا ۲۶ فوریه، از حمله هوایی به نقطه‌ای در مرز سوریه و عراق خبر داد و گفت این حمله با دستور جو بایدن رئیس جمهور آمریکا و به دلیل هشدار به ایران انجام شده است. چند روز بعد حمله موشکی به پایگاه نظامی عین الاسد در استان الانبار در غرب عراق صورت گرفت که بار دیگر پرسش‌هایی را در خصوص عوامل پشت پرده این حمله مطرح کرد.
برخی معتقدند که این حمله موشکی بار دیگر اظهارات اخیر محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران در دیدار با فواد حسین همتای عراقیش را به اثبات رساند که حملات موشکی و اتفاقات اخیر در عراق همگی مشکوک هستند. به نظر می‌رسد در شرایطی که رد پای مذاکرات ایران و آمریکا و احیای برجام به چشم می‌خورد، مخالفین این رویداد در منطقه دست به کار شده اند.
در شرایطی هم که حساسیت‌های در منطقه بیشتر شده و تنش‌های بالا رفته است، دو بمب افکن آمریکایی و جنگنده‌هایی از سعودی، قطر و اسرائیل بر فراز منطقه گشت‌زنی کردند. در واقع شرایط در منطقه خاورمیانه هم اضطراری شده است و به همین دلیل به نظر می‌آید قطر با شدت بیشتری سعی دارد توافقی بین ایران و آمریکا شکل بگیرد. زیرا چندی پیش وزیر خارجه این کشور ناگهانی به تهران سفر کرد و چندین بار با مقامات آمریکایی صحبت کرده است.
آمریکای امروز درگیری‌های جدی در داخل خود دارد از سوی دیگر چین و روسیه بزرگنرین چالش‌های پیش روی سیاست خارجی آمریکا این روز‌ها به حساب می‌آید. بر همین اساس به نظر می‌رسد جو بایدن خواستار خاورمیانه‌ای با حداقل تنش‌ها است. از طرف دیگر سعی دارد در پرونده برجام سربلند بیرون بیاید و بازنده این توافق نباشد.
نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در گفت و گویی مواضع دولت جو بایدن را درباره مذاکره با ایران بیان کرد که مذاکرات حتی به طور غیرمستقیم لازم است. رابرت مالی اما یک اظهار نظر بسیار مهم دیگر هم داشت و آن هم این بود که روند مذاکرات با توجه به انتخابات ریاست جمهوری سال آینده در ایران تندتر یا کندتر نخواهد شد. در واقع بایدن می‌خواهد به روش خود با کمترین ضرر وارد برجام شود و بی شک ایران نیز این روش را به راحتی نمی‌پذیرد. بر همین اساس احتمال تنش بیشتر در ماه‌های آتی میان دو کشور وجود دارد. بی شک با شروع تنش‌های بیشتر میان ایران و ایالات متحده آمریکا تکلیف برجام و احیای آن زودتر روشن خواهد شد و با این روش یا این قرارداد به پایان خود نزدیک می‌شود و یا احیای شکوهمندی خواهد داشت.
با این حال آمریکا و اروپا نگران غنی سازی بیشتر اورانیوم در ایران و شرایط هسته‌ای ایران هستند بر همین اساس سعی دارند هر چه زودتر از این روند جلوگیری کنند، این همان نکته‌ای است که باعث می‌شود آمریکا نتواند خونسردانه و بی تفاوت در مورد برجام سخن بگوید.
