"دشواری‌های فراروی جو بایدن برای مذاکره با ایران و احیاء برجام..." این عباراتِ مشترک بسیاری از محافل سیاسی ـ خبری و اندیشکده‌های مهم آمریکایی است که به‌ویژه پس از ترور شهید محسن فخری‌زاده، دانشمند هسته‌ای کشورمان بر آن تاکید می‌شود.
دیدارنیوز ـ حمیدرضا بابایی: "دشواری‌های فراروی جو بایدن برای مذاکره با ایران و احیاء برجام..." این عباراتِ مشترک بسیاری از محافل سیاسی ـ خبری و اندیشکده‌های مهم آمریکایی است که به‌ویژه پس از ترور شهید محسن فخری‌زاده، دانشمند هسته‌ای کشورمان بر آن تاکید می‌شود.
فخری‌زاده روز جمعه ۷ آذر در منطقه آبسرد دماوند ترور شد تا "دونالد ترامپ" رئیس جمهور آمریکا بلافاصله توییت کارشناس امور اطلاعاتی اسرائیل را در این خصوص بازنشر کند. "یوسی ملمان" که از او به‌عنوان ژورنالیست اسرائیلی و کارشناس سرویس اطلاعاتی این رژیم یاد می‌شود، پس از حادثه ترور در توییتی از این اقدام به عنوان "ضربه سخت حرفه‌ای و روانی به ایران" یاد کرد.
بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل نیز برای شهروندان اسرائیلی "شنبه‌ای خوب آرزو" کرد و البته گفت مایل است فهرستی از کار‌هایی را که در آن هفته انجام داده است، با مردم در میان بگذارد، ولی تصریح کرد: "نمی‌توانم همه چیز را برای شما فاش کنم." بسیاری از این سخنان به‌عنوان اطلاع قبلی نخست وزیر رژیم صهیونیستی از عملیات ترور فخری‌زاده یاد می‌کنند.
چند روز پس از این عملیات ترور، شبکه خبری سی ان ان، در وب سایت خود تحلیلی با عنوان "امید‌های بایدن برای احیاء توافق هسته‌ای، احتمالا تا اینجا نابوده شده است"، منتشر کرد و نوشت حمله تلافی جویانه ایران به عامل احتمالی این ترور یعنی اسرائیل، خطر رویارویی با آمریکا را درپی خواهد داشت.
«رئیس جمهور دونالد ترامپ احتمالا به اقدام نظامی ایران پاسخ خواهد داد؛ و بروز جنگ فقط به بایدن یک بحران دمِ دستی تحویل نخواهد داد، بلکه احتمالا هرگونه مذاکرات بین تهران و واشنگتن را نابود می‌کند؛ و این یک دلیل برای آن است که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل که همواره مخالف توافق هسته‌ای ایران بوده، دستور احتمالی ترور فخری‌زاده را صادر کرده است.»
سی ان ان همچنین با اشاره به سالگرد ترور شهید قاسم سلیمانی به دست نیرو‌های آمریکایی افزود: «حتی اگر بایدن مایل باشد به شروط توافق هسته‌ای ایران بازگردد، ترور قاسم سلیمانی که دستور حمله آن را ترامپ صادر کرده بود، گزینه دیپلماسی را تضعیف کرده است...»
ترور شهید فخری‌زاده اندک زمانی پس از اعلام سفر مخفیانه نتانیاهو به عربستان و دیدار با محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور صورت گرفت. روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز به نقل از محافل خبری اسرائیلی گزارش داد نتانیاهو را در این سفر "یوسی کوهن" رئیس سازمان جاسوسی اسرائیل ـ موساد ـ نیز همراهی می‌کرد. «سه نفر در این دیدار درباره ایران مذاکره کردند.» به نوشته نیویورک تایمز، هم اسرائیل و هم عربستان، از ایران به عنوان یک تهدید یاد می‌کنند.
اندیشکده آمریکایی "کارنگی" در این‌باره می‌نویسد: «عوامل ترور فخری‌زاده، و رهبران اسرائیل، آمریکا و احتمالا عربستان، طرفدار جنگ هستند تا سرنگونی دولت ایران تسریع شود؛ نه توافقی هسته‌ای، که رژیم ایران را در جای خود حفظ خواهد کرد. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل پیش از عملیات ترور، با رهبران عربستان مخفیانه دیدار کرد؛ و به سادگی می‌توان تصور کرد که او خبر این ترور را به عنوان هدیه‌ای با خود به همراه داشت تا عربستان به عادی سازی روابط با اسرائیل تشویق شود.»
کارنگی افزود: «ترور محسن فخری‌زاده بیش از آنکه مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای باشد، به دنبال مشکل آفرینی برای دولت کنونی ایران بود تا مقابل هر گونه مذاکرات آن با دولت آتی جو بایدن، به منظور آشتی دو کشور قرار گیرد. حتی برای تنش زدایی جزیی هم، دو طرف مستلزم بودند به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بازگردند، پیمانی هسته‌ای که ایران در سال ۲۰۱۵ با آن موافقت کرد. آن توافق به‌رغم امتیازاتی که به ناچار حاصل مذاکرات بود، فعالیت‌های هسته‌ای نگران کننده ایران را به تعلیق درآورده بود؛ مساله‌ای که باز هم باید اولویت برتر هرگونه سیاست محتمل آمریکا در قبال تهران باشد.»
به نوشته کارنگی، پذیرفتن اینکه هدف اصلی این ترور بازداشتن ایران از دستیابی به تسلیحات غیرمتعارف هسته‌ای بوده، مستلزم آن است که دو نکته را بپذیریم: نخست اینکه ایران تصمیم داشته است سلاح‌های هسته‌ای تولید کند؛ دوم اینکه از دست دادن یک مقام ارشد نظر ایران را تغییر خواهد داد یا اینکه به میزانی چشمگیر این تلاش را کُند خواهد کرد که هر دو مساله زیر سوال است.
اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا نیز در گزارشی با عنوان "تبعات ترور دانشمند برجسته هسته‌ای ایران چیست؟" نوشت: «ترور محسن فخری‌زاده به تشدید مباحثاتی در تهران منجر خواهد شد از اینکه آیا ایران باید با دولت بایدن بار دیگر وارد معامله هسته‌ای شود؟»
به نوشته این اندیشکده آمریکایی، حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران از اسرائیل به عنوان عامل این حمله یاد، اما تصریح کرده است ایران به دام اسرائیل نخواهد افتاد تا درگیر مناقشه‌ای بزرگ‌تر شود.
کارنگی در خصوص تاثیر این حادثه ترور بر تلاش‌های دولت بایدن در ازسرگیری مذاکرات هسته‌ای با ایران افزود: «این اپیزود به تشدید چندقطبی‌گری در ایران منجر شده است. تندرو‌هایی که تاکید می‌کنند توافق هسته‌ای برجام به ایران خدمت نکرده است، از دخالت آمریکا در این حمله یاد و تاکید می‌کنند این مساله بیانگر آن است که واشنگتن شریک قابل اتکایی برای مذاکره نیست. از سوی دیگر روحانی و عناصر معتدل‌تر که معتقدند مذاکره راه رفع کاهش تحریم‌هاست، همچنان بر دیپلماسی تاکید می‌کنند.»
کارنگی افزود: «اما ترور یکی از مهم‌ترین دانشمندان هسته‌ای ایران، دیپلماسی را حتی چالش برانگیزتر می‌کند. بازیگرانِ فراوانی در جمهوری اسلامی هستند که به مذاکره با آمریکا اعتماد چندانی ندارند...»
«تاثیر متناقض این است که موضع هر دو جناح در ایران ظاهرا تقویت شده است. تندرو‌ها بار دیگر تاکید می‌کنند که توافق هسته‌ای مانع از اعمال تحریم‌ها و یا ترور دانشمندان هسته‌ای نشده است. عناصر معتدل‌تر می‌گویند چنین حمله‌ای ثابت می‌کند که دشمن اصلی ایران ـ اسرائیل ـ از دور جدید دیپلماسی بسیار می‌ترسد... توازن قدرت بین این دو جناح احتمالا با پیشرفت مذاکرات بین ایران و آمریکا ـ البته اگر چنین مذاکراتی ازسرگرفته شود ـ و همچنین نتایج انتخابات ریاست جمهوری ایران در ژوئن ۲۰۲۱ مشخص خواهد شد.»
مرکز مطالعات بین‌المللی و استراتژیک، دیگر اندیشکده آمریکایی است که به تاثیر ترور فخری‌زاده بر مذاکرات احتمالی ایران ـ آمریکا پرداخته است. به نوشته این اندیشکده، «این حادثه مانند ترور قاسم سلیمانی، تاثیر سیاسی فراوانی دارد و هرگونه مذاکره بین آمریکا و ایران را دشوارتر می‌کند.»
«دولت بایدن به سادگی قادر نخواهد بود به دوران گذشته برجام بازگردد. در چهار سال گذشته بسیاری از ابعاد موقعیت آمریکا در منطقه، بحرانی شده است. این حادثه شاید از برخی جهات، مانند ترور سلیمانی اهمیت داشته باشد، اما این‌ها فقط بخشی کوچک از داستانی طولانی هستند...»
مخالفت با احیاء برجام و مذاکرات ایران ـ آمریکا، از جمله فصول مشترک میان آمریکا در دولت ترامپ، اسرائیل با حضور نتانیاهو و عربستان سعودی، در حاکمیت ولیعهد کم تجربه آن بوده است. قطعا به‌رغم ترور شهید فخری‌زاده، برنامه‌های هسته‌ای ایران ادامه خواهد یافت، اما اینکه آیا دولت بایدن قادر خواهد بود با ایران وارد تعاملات دیپلماتیک شود، برجام احیاء خواهد شد و در منطقه تنش زدایی صورت خواهد گرفت یا خیر، تاحدود زیادی به چند هفته باقی مانده تا پایان حضور ترامپ در کاخ سفید بستگی دارد.
