ایران که از فشار‌های شدید ترامپ با سربلندی بیرون آمده است، خواسته‌های خود را دارد. مقامات می‌گویند رفع تحریم‌ها کافی نیست. ایران انتظار دارد به ازای دو سال و نیم تحریم‌های فلج کننده اقتصادی، غرامت دریافت کند. انتخابات ریاست جمهوری ایران قرار است ژوئن سال بعد برگزار شود؛ اصلاح‌طلبان و اصولگرایان در حال رقابت برای پیروزی در این انتخابات هستند. با بدتر شدن اوضاع اقتصادی کشور، محبوبیت رئیس جمهور حسن روحانی شدیدا کاهش یافته است. آیا جو بایدن با کاهش تدریجی تحریم‌ها، ضرورت تقویت شانس آقای روحانی را احساس خواهد کرد؟
دیدانیوز ـ سرویس بین‌الملل: پل آدامز معتقد است جو بایدن درپی اعتبار بخشی به اعتبار از دست رفته آمریکا در عرصه بین‌الملل است و یکی از کارهایی را که باید سریعا بدان بپردازد و به آن سر و سامان دهد بازگشت به برجام است. دیدار با ترجمه این یادداشت آن را در اختیار خوانندگان فارسی زبان قرار داده است.
منبع: بی بی سی
نویسنده: پُل ادامز
مترجم: حمید رضا بابایی
جو بایدن رئیس‌جمهور منتخب آمریکا می‌گوید نظام بین‌الملل در حال فروپاشی است. او وعده داده تا اعتبار آمریکا را نجات دهد و می‌گوید عجله دارد. وی اوایل امسال در مجله "فارین افرز" نوشت "وقتی برای از دست دادن نخواهد بود."
در فهرست طولانیِ کارهایی که باید انجام دهد، وعده پیوستن به توافق هسته‌ای ایران موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است، یکی از مهم‌ترین دستاورد‌های رئیس جمهور پیش از دونالد ترامپ، یعنی باراک اوباما.
رئیس جمهور ترامپ، از زمان خروج از این توافق در می ۲۰۱۸ نهایت تلاش خود را به عمل آورده است تا آن را نابود کند. اما با وجود بیش از دو سال از اجرای سیاست موسوم به "فشار حداکثری" علیه ایران، جمهوری اسلامی، کوتاه نیامده و نسبت به زمانی که ترامپ اعمال فشار‌های شدید را علیه ایران شروع کرد، این کشور به فناوری مورد نیاز برای تولید سلاح هسته‌ای نزدیک‌تر شده است.
آیا جو بایدن، که در ژانویه ریاست جمهوری‌اش شروع می‌شود، به وضعیت قبل بازخواهد گشت؟ با توجه به گذر زمان و چنددستگی در امور سیاست در آمریکا، آیا می‌تواند این گونه عمل کند؟
"انسیه بصیری تبریزی" کارشناس امور ایران در موسسه سلطنتی یونایتد سرویس لندن (Rusi) می‌گوید: "استراتژی بسیار بسیار آشکاری است. آما آسان نخواهد بود."
می‌توان گفت چالش‌هایی چشمگیر وجود دارد. اگر بایدن بخواهد از شبکه پیچیده تحریم‌های آمریکا که در دو سال گذشته علیه ایران اعمال شده است، استفاده کند، اهرم فشار احتمالی کافی در اختیار خواهد داشت. وی تاکنون تنها از پایبندی ایران به الزامات کنونی برجام صحبت کرده است.
او در ماه ژانویه گفته بود: "ایران باید به پایبندی‌های سخت بازگردد"، اما این مساله تا همین جا هم یک چالش بوده است. به دنبال خروج دونالد ترامپ از برجام، ایران به تدریج تعهدات خود را کنار گذاشته است.
آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) در آخرین گزارش فصل خود اعلام کرد میزان ذخایر اورانیوم کم غنی شده ایران، ۱۲ برابر بیشتر از سطحی است که برجام اجازه می‌دهد. ایران همچنین غنی سازی با خلوص فراتر از ۳.۶۷ درصد را که بر اساس برجام مجاز اعلام شده، آغاز کرده است.
اورانیومِ کم غنی شده برای مصارف متعدد غیرنظامی هسته‌ای کاربری دارد؛ اما اگر میزان خلوص آن افزایش یابد (که ایران به هیچ وجه به آن سطح نزدیک نیست و تایید هم نشده که دنبال آن است)، می‌توان از آن در تولید بمب استفاده کرد، لذا مایه نگرانی است.
این‌ها مسایلی کاملا شفاف هستند که احتمالا باید به آن‌ها رسیدگی کرد، با این وجود مقامات ایرانی بار‌ها گفته‌اند اقدامات‌شان به سمت دوری از پایبندی‌های برجام "قابل برگشت" است، ولی پیشرفت‌ها در تحقیق و توسعه به راحتی قابل نادیده گرفتن نیست.
"علی عسگر سلطانیه" سفیر سابق ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید: "ما نمی‌توانیم عقب گرد کنیم. ما اکنون از نقطه A در حال رسیدن به نقطه B هستیم، و این جایی است که اکنون حضور داریم."
اما ایران که از فشار‌های شدید ترامپ با سربلندی بیرون آمده است، خواسته‌های خود را دارد. مقامات می‌گویند رفع تحریم‌ها کافی نیست. ایران انتظار دارد به ازای دو سال و نیم تحریم‌های فلج کننده اقتصادی، غرامت دریافت کند. انتخابات ریاست جمهوری ایران قرار است ژوئن سال بعد برگزار شود؛ اصلاح‌طلبان و اصولگرایان در حال رقابت برای پیروزی در این انتخابات هستند. با بدتر شدن اوضاع اقتصادی کشور، محبوبیت رئیس جمهور حسن روحانی شدیدا کاهش یافته است. آیا جو بایدن با کاهش تدریجی تحریم‌ها، ضرورت تقویت شانس آقای روحانی را احساس خواهد کرد؟
"ناصر هادیان جزی" استاد علوم سیاسی در دانشگاه تهران معتقد است بایدن باید پیش از آغاز ریاست جمهوری، نیات خود را آشکار کند. وی می‌گوید: "یک پیام عمومی مبنی بر آن که قصد دارد به صورت غیرمشروط به برجام بازگردد، بسیار سریع. این خیلی خوب است. اگر این گونه عمل نکند، "فرصت سوزان" در ایران، آمریکا و منطقه، هرگونه امکان گرمیِ روابط را نابود خواهند کرد."
اما شاید فرصتِ مانور برای خودِ آقای بایدن نیز محدود باشد. حمایت احزاب مختلف آمریکایی از برجام کاهش یافته است، به گونه‌ای که جمهوری خواهان عمدتا مخالف آن هستند. نتایج دورِ دوم انتخابات سنا در ایالت جورجیا در ژانویه، توازن قدرت را در واشنگتن مشخص خواهد کرد و احتمالا این مساله میزان آزادی دولت بعدی را برای اقدام نیز تعیین می‌کند.
البته برجام هرگز مساله‌ای یک جانبه نبوده است. طرف‌های بین‌المللی دیگر آن یعنی روسیه، چین، بریتانیا و آلمان، به علاوه اتحادیه اروپا نیز همگی به نحوی درباره آینده آن سرمایه گذاری کرده‌اند.
طرف‌های اروپایی برجام به ویژه مشتاقند تا شاهد آن باشند که واشنگتن بار دیگر متعهد به کارآمدی آن است. بریتانیا، فرانسه و آلمان (موسوم به E۳) تلاش کرده‌اند در سال‌های حضور ترامپ، این توافق را زنده نگه دارند و اکنون می‌توانند در مذاکرات مربوط به شروط بازگشت واشنگتن به برجام، ایفای نقش کنند. اما در لندن، پاریس و برلین این مساله درک شده است که دنیا تغییر کرده و بازگشت ساده به توافق اولیه بعید است.
انسیه بصیری تبریزی می‌گوید: "حتی سه کشور اروپایی نیز اکنون به شدت از توافقی متعاقبِ برجام سخن می‌گویند." به گفته او، در چنین توافقی پیش بینی می‌شود هم زمان با انقضای برجام، فعالیت‌های منطقه‌ای ایران، برنامه‌های موشکی و همچنین محدود کردن فعالیت‌های هسته‌ای ایران، لحاظ خواهد شد."
فراموش نکنیم برخی کشور‌های منطقه ـ اسرائیل، امارات عربی متحده و بحرین ـ که مخالف برجام بودند، به تازگی توافق عادی سازی روابط امضا کرده‌اند. این کشور‌ها به شدت از جانب دولت ترامپ تشویق شده‌اند و این مساله، نادیده گرفتن منافع آن‌ها را دشوار می‌کند.
"یوسف العتیبه" سفیر امارات در واشنگتن، به تازگی در سمیناری که موسسه مطالعات امنیت ملی دانشگاه تل آویو برگزار کننده آن بود، گفته است: "اگر قرار است درباره امنیت سهمِ خود از دنیا مذاکره کنیم، ما نیز باید در آن حضور داشته باشیم."
"آموس یادلین" مدیر این موسسه و سخنران اسرائیلی مراسم نیز این اظهارات را تکرار کرد و گفت: "اسرائیل نیز می‌خواهد در مذاکرات حضور داشته باشد. همراه با متحدان‌مان در خاورمیانه." همچنین "سلمان بن عبدالعزیز" پادشاه عربستان خواستار "موضع قاطع جامعه بین‌الملل علیه ایران" شده است.
احیاء برجام و هم زمان لحاظ کردن دیدگاه‌ها و منافع کسانی که نگران این توافق و یا مخالف آن هستند، بیانگر"دیپلماسی بسیار پیچیده مکعب روبیک" برای جو بایدن خواهد بود؛ و این را هم فراموش نکنیم، رئیس جمهورِ قبل از وی هنوز از کاخ سفید خارج نشده است.
رسانه‌های آمریکایی گزارش دادند که ترامپ هفته گذشته جویای نظر مشاوران ارشد خود درباره گزینه‌های حمله به یک سایت هسته‌ای ایران شد؛ البته که همگی وی را از چنین اقدامی برحذر داشتند.
ترامپ برخلاف عُرف در ماه‌های آخر دولت‌ها، همچنان در حال تهدید و تحریم ایران بوده و از زمان شکست در انتخابات، حتی تهدید به تحریم‌های بیشتر کرده است.
ترامپ از الان تا پایان ژانویه هر اقدامی که اتخاذ کند، آشکارا این هدف را دنبال می‌کند: جمع و جور کردن اوضاع، تاحد امکان برای جو بایدن دشوار شود.
