در روزهای اوج کرونا؛ سلامت روان فرزندان فراموش نشود!

 

دیدارنیوز ـ محمد بدیعی: کرونا امروز یکی از اصلی‌ترین مباحثی است که در سطح جامعه و مخصوصا در خانواده‌ها مطرح است. اگر دغدغه‌های همیشگی یک خانواده مانند اشتغال و هزینه‌های روزمره و تحصیل را به عنوان مسائل همیشگی بدانیم امروز سلامت اعضای خانواده نیز یکی از اصلی‌ترین مسائلی است که خانواده‌ها با آن روبرو هستند. پیچیدگی این پدیده باعث شده که در باقی مسائل خانواده نیز اثر گذار باشد.

این مساله در خانواده‌هایی که فرزندان‌شان در سنین کودکی و نوجوانی قرار دارند پیچیده‌تر و مهم‌تر شده است. کودکان و نوجوانان با عدم حضور در مدارس و پیگیری تعلیم و تربیت از طریق فضای مجازی در وضعیت بسیار مهمی قرار دارند. تاثیرات فیزیکی در خانه ماندن در کنار اثراتی که این دوره بر سلامت روان کودکان و نوجوانان می‌گذارد به یک دغدغه جدی برای آموزش و پرورش هر کشوری تبدیل شده است.

به تعبیری می‌توان گفت که تمام دنیا در یک شوک بزرگ قرار گرفته است و کشور‌هایی که زیرساخت‌های لازم چه در بخش فنی و چه در بخش نرم افزاری را ندارند با مشکلات مختلفی درگیر هستند. مساله‌ای که در کشور ما نیز به شدت قابل لمس است. فارغ از آنکه زیرساخت‌های فنی لازم وجود ندارد و حدود سه میلیون دانش آموز از فضای مجازی محروم هستند زیرساخت‌های سلامت روان نیز در کشور ما بسیار ضعیف است. مسائلی نظیر شبکه‌های ملی سلامت روان یا سنجش‌های سلامت روان در حالت عادی نیز در کشور ما به صورت حرفه‌ای و منسجم وجود نداشت چه رسد به این دوره خاص.

در روز‌هایی که اخبار خودکشی نوجوانان متاسفانه پرتکرار شده است باید قبل از اینکه به سراغ بحث خودکشی نوجوانان برویم درباره سلامت روان جامعه تلاش کنیم. حال که زیرساخت‌های لازم وجود ندارد و این شرایط بحرانی منتظر کسی نمی‌ماند باید خود دست به کار شویم و از سلامت روان خود و خانواده و فرزندانمان محافظت کنیم.

این توصیه‌ها بخشی از اقداماتی است که خانواده‌ها در حالت عادی نیز به سراغ آن‌ها می‌روند، ولی در این دوره اهمیت مضاعفی پیدا کرده‌اند. اضطراب یکی از شایع‌ترین مسائلی است که در این دوره به وجود می‌آید و باعث می‌شود که سلامت روان ما از آن متاثر شود. این مساله البته بر سلامت فیزیکی ما هم اثر می‌گذارد، چون بر اساس نظر پزشکان اضطراب سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند و این مساله در دوره کرونا بسیار خطرناک است.

بسیاری از اختلالات روانی در بزرگسالی نیز متاثر از برخی اضطراب‌ها در دوره کودکی و نوجوانی است و باید به این نکته توجه ویژه‌ای داشت. در مرحله اول باید والدین بر اضطراب خود کنترل داشته باشند و آن را به فرزندان منتقل نکنند. والدینی که دائم از وضعیت نگران کننده این روز‌ها در منزل می‌گویند و به تعبیر عامیانه غر می‌زنند بزرگترین آسیب را به فرزند خود می‌زنند. در مقابل، اما والدینی که به خود مسلط هستند و سعی می‌کنند با استفاده از منابع علمی و معتبر اطلاعات لازم را به فرزندان خود بدهند تاثیرات بسیار مثبتی بر سلامت روان خانواده دارند.

برای مدیریت اضطراب فرزندان در مرحله دوم با آن‌ها گفتگو کنید. به آن‌ها اطلاعات لازم را بدهید و به صورت روشن فرآیند انتقال بیماری و راه‌های جلوگیری از آن را به فرزند خود توضیح دهید. آن‌ها این حق را دارند که نسبت به محیط پیرامون خود آگاه باشند و با این کار به آن‌ها نشان دهید که از بیماری دور خواهند شد. به هیچ وجه برای کاهش اضطراب کودکان و نوجوانان به سمت ساده انگاری نروید. به هیچ وجه نگویید که چیز مهمی نیست و بهش توجه نکن و .... به جای فرار از مساله با آگاهی بخشی و در اختیار گذاشتن امکانات لازم به سراغ مدیریت فضا بروید.

به فرزندان خود نشان دهید که کرونا قابل درمان است و هر مشکلی هم پیش بیاید در کنار هم آن را حل می‌کنیم. به او بیاموزید که پیشگیری مهم‌ترین بخش برای کنترل این بیماری است و با فاصله گذاری و استفاده از ماسک و شست‌وشوی دست‌ها و تقویت سیستم ایمنی می‌توان از بیماری دور ماند. این مساله پذیرش کودک و نوجوان را نسبت به در خانه ماندن نیز بالا می‌برد.

اضطراب کاملا طبیعی بشر است. همواره در مواجهه با خطر اضطراب به او کمک کرده است. تهدید اضطراب را به فرصت تبدیل کنید.

اخبار و نوع مواجهه با اخبار و تاثیری که بر ذهن ما می‌گذارد آدابی دارد که بسیاری از والدین آن را نمی‌دانند و نمی‌توان از کودکان و نوجوانان توقع داشت. به هر روی روزانه با سیلی از اطلاعات مختلف در شبکه‌های اجتماعی روبرو می‌شویم که اگر نسبت به آن آگاه نباشیم اثرات مختلفی بر ذهن و سلامت روان ما می‌گذارد. درگیر شایعات شدن یکی از تاثیراتی است که شبکه‌های اجتماعی می‌توانند بر ما داشته باشند. به همین خاطر باید آگاهانه اخبار و اطلاعات را دریافت کرد.

آموزش مجازی باعث شده است که دانش آموزان دسترسی بیشتری به اینترنت داشته باشند. فضایی که اوصاف آن نیاز به توضیح ندارد و همه به خوب و بد آن آگاهیم. پس چه باید کرد؟ در این زمینه نیز آگاهی خود و فرزندتان را نسبت به این موضوع بالا ببرید. منابع معتبر را برای دنبال کردن اخبار و اطلاعات مربوط به کرونا را دنبال کنید و در اختیار فرزندان خود نیز قرار دهید. محتوا‌های آموزشی و سرگرمی که متناسب با سن فرزند خود را پیدا کنید و در اختیار او بگذارید. نظارت بیش از حد و رها کردن فرزند در این بستر به یک اندازه می‌تواند خطرناک باشد. از فضای مجازی نترسید به همان اندازه در آن غرق هم نشوید.

یکی از اصلی‌ترین کار‌هایی که باید در این دوره انجام شود که در سلامت روان و جسم خانواده هم بسیار موثر است وقت گذراندن اعضای خانواده با همدیگر است. برای خانواده برنامه‌های مشخصی تعریف کنید. حال که قرار است وقت زیادی را در خانه کنار هم بگذرانید و گذران وقت یکی از دغدغه‌های اصلی بشر در طول تاریخ بوده برای آن برنامه بریزید. با هم درس بخوانید و آشپزی کنید و با هم فیلم ببینید و کلا هر کار دیگری که از دستتان بر می‌آید.

خلاقیت کودک و نوجوان خود را جدی بگیرید. از بستر شبکه‌های اجتماعی استفاده کنید و آن را جهت بدهید. فرزندان شما در این سنین از دیده شدن لذت می‌برند. آدمیزاد از دیده شدن لذت می‌برد. از این فرصت استفاده کنید و آن حس را با انجام فعالیت‌هایی ارضا کنید.

فرزندان شما، چون به مدرسه نمی‌روند احتمال اینکه با دو مشکل جدی روبرو شوند زیاد است و تجربه ثابت کرده شما به عنوان والدین کمتر به آن توجه می‌کنید. یک جامعه پذیری فرزند شما است. عدم ارتباط با گروه همسالان باعث می‌شود که بخشی از فرایند جامعه پذیری دچار اختلال شود. از گروه‌های دوستان فرزند خود در شبکه‌های اجتماعی استقبال کنید. در صورت امکان با خانواده دوستان نزدیک فرزند خود ارتباط برقرار کنید تا بشود امکان ملاقات حضوری دوستانه با رعایت دستورالعمل‌ها فراهم شود. اگر نشد به تحرک فیزیکی فرزند خود توجه کنید. با او ورزش کنید. این دومین مساله‌ای است که خانواده‌ها کمتر به آن توجه می‌کنند. آمار‌های نگران کننده‌ای از چاقی کودکان مطرح می‌شود و باید نسبت به این مساله هم حساس بود.

تا لحظه نگارش این متن براساس آمار‌های رسمی حدود ۴۲ هزار نفر در ایران جان خود را بر اثر این ویروس از دست داده‌اند. با روندی که پیش می‌رود قطعا این عدد به مراتب ترسناک‌تر و نگران کننده‌تر هم خواهد شد. اگر اقدامات لازم توسط دولت و مردم صورت نگیرد شاید باید بپذیریم که فرشته مرگ به هر خانه‌ای می‌رود و یک عضو خانواده را با خود می‌برد. یا در وضعیتی دیگر در نزدیکی هر خانواده‌ای این تجربه رخ می‌دهد. نکته‌ای که وجود دارد اثر پذیری کودکان و نوجوانان از این اتفاق است.

از دست دادن عزیزان و فرآیند سوگ در بزرگسالی با کودکی و نوجوانی کاملا متفاوت است. کودک فهمی نسبت به پدیده مرگ ندارد و باید او را بعد از مواجهه با این پدیده آگاه کرد. استفاده از تعابیری مانند خدا مامان بزرگ رو برده پیش خودش یا اون رفته و دیگه نمیاد احساس حس منفی نسبت به خداوند و عدم امنیت برای کودک به وجود می‌آورد. به او توضیح دهید که این بیماری باعث شده که آن فرد دیگر بین ما نباشد. در ابراز ناراحتی خود راحت باشید تا کودک و نوجوان شما هم این مساله را ببیند. اگر او هم گریه کرد یا ابراز دلتنگی و ناراحتی داشت با او همراهی کنید و بخواهید که خود را تخلیه کند. به تعبیر علم روانشناسی فرآیند سوگ منطقی خود را طی کنید.

اصلی‌ترین کار برای گذران این دوره سخت کنار هم بودن و وقت گذراندن اعضای خانواده است. برای محافظت از خود و خانواده‌تان حتما با هم وقت بگذرانید. گفتگو کنید و با هم پیش بروید. این مساله باعث می‌شود که هم سلامت جسم و روان خود را داشته باشید و هم در آگاهی و توان بخشی به خود و خانواده خود پیش بروید.