بحث بررسی و تصویب لوایح مربوط به FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام دوباره داغ شده است و این لوایح بار دیگر به موضوع مناقشه جناح‌های سیاسی بدل شده است. گزارش حاضر نگاهی دارد به این منازعه که حتی به موضوع واکسن کرونا هم کشیده است و دلایل و چشم‌انداز آن.
دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF از اواخر سال ۹۸ به تدریج اقتصاد کشور را در شرایط نامطلوبی قرار داد که کارشناسان بار‌ها نسبت به آن هشدار داده بودند. علاوه بر تحریم‌های آمریکا علیه ایران، به اعتقاد کارشناسان درحال‌حاضر تمام ارتباط مالی ایران با شبکه بانکی جهانی، به دلیل قرار داشتن نام ایران در لیست سیاه FATF نیز عملا قطع است. در این شرایط تنها راه انتقال پول برای تجار و بازرگانان ایرانی به صورت چمدانی یا از طریق صرافی‌ها است و روابط تجاری ایران بر پایه تهاتر کالا به کالا شکل گرفته است. معدود مبادلات بانکی هم که صورت می‌گیرد از طریق ارز‌هایی مانند یوآن و روبل است، که حجم مبادلات مالی‌شان اصلا قابل توجه نیست تا در اثر تحریم‌های ثانویه آمریکا خللی در روابط تجاری ایران ایجاد کند.
گروه ویژه اقدام مالی یا به اختصار اف‌ای تی‌اف (FATF)، یک سازمان بین دولتی است که در سال ۱۹۸۹ با ابتکار جی۷ با نگرش به سیاست‌های توسعه برای مبارزه با پولشویی بنیاد شده‌است. این سازمان در سال ۲۰۰۱ به کارزار مبارزه با تأمین مالی تروریسم پیوست. دبیرخانه این نهاد بین‌المللی مستقر در مقر سازمان همکاری اقتصادی و توسعه در پاریس است.
پیگیری‌های دولت و غلبه رهیافت حقوقی و اقتصادی بر جبهه‌گیری‌های سیاسی در مورد FATF و حواشی آن به جایی رسیده که به نظر می‌رسد اکنون مجمع تشخیص مصلحت نظام باید برای تصویب لوایح پالرمو و CFT به درستی تصمیم اصلح اتخاذ کند. این نگرانی در نامه حسن روحانی به مقام معظم رهبری منعکس شد و ایشان با بررسی مجدد آن در مجمع تشخیص مصلحت نظام موافقت و دستوری در همین رابطه صادر کردند.
از همین نویسنده: احمدی‌نژاد لحظه آخر با حکم حکومتی تایید صلاحیت می‌شود
قرار گرفتن ایران در لیست سیاه و تبعات آن بار‌ها از سوی مقامات دولتی از جمله لعیا جنیدی معاون حقوقی رئیس جمهوری، کارشناسان اقتصادی و حقوقدانان اعلام شده بود، اما از آنجا که براساس ماده ۲۵ آیین‌نامه داخلی مجمع تشخیص مصلحت نظام، مهلت رسیدگی به لوایح اختلافی میان مجلس و شورای نگهبان که به مجمع ارجاع می‌شود، یک سال است و وقتی یکسال از طرح یک لایحه اختلافی ارجاع شده به مجمع گذشت و این لایحه تعیین تکلیف نشد، خود به خود از دستور کار مجمع خارج می‌شود، این لوایح مسکوت مانده بودند تا اینکه اکنون با درخواست دولت و موافقت مقام معظم رهبری برای تمدید مهلت بررسی لوایح مربوط به FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام بار دیگر این لوایح در دستور کار مجمع قرار گفتند.
واقعیت این است که موافقان و مخالفان درباره پیوستن یا نپیوستن به کارگروه ویژه اقدام مالی بسیار هستند، اما دوقطبی سازی میان موافقان و مخالفان FATF هیچ نتیجه‌ای جز سیاسی شدن موضوع ندارد و دود آن علاوه بر دولت به چشم ملت می‌رود. آنطور که کارشناسان می‌گویند قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF موجب شده تا هیچ بانک و نهاد مالی تمایلی به همکاری و مبادلات پولی با ایران نداشته باشد و ایران برای انجام مبادله بانکی حتی با کشور‌هایی نظیر روسیه و چین یا کشور‌های همسایه مانند عراق با مشکل روبه‌رو باشد همچنین با در نظر داشتن شرایط سخت تحریم‌های یکجانبه علیه ایران، تصمیم گیری درباره چگونگی پیوستن به این نهاد بین‌المللی که اکثریت قریب به اتفاق کشور‌های دنیا در آن عضویت دارند، مزایایی که در پی پیوستن به آن حاصل می‌شود و کنترل و مدیریت ریسک‌های ناشی از آن تصمیم بزرگی است که اکنون روی میز مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار دارد.
هشتگ «واکسن بخرید» در آخرین روز پاییز ۹۹، ترند ۱ توییتر فارسی شد. این هشتگ در واقع مطالبه‌ای عمومی در شبکه‌های اجتماعی برای خرید واکسن به شمار می‌رود. اشاره به شمار زیاد جانباختگان کرونا، استقبال جهانی از خرید واکسن و برخی مسایل اقتصادی و سیاسی همچون تصویب FATF از جمله مواردی است که کاربران شبکه‌های اجتماعی در مطالبات توییتری و تلگرامی خود مطرح کردند.
تخمین هزینه خرید واکسن و همچنین مهمترین دلایل به تاخیر افتادن خرید واکسن خارجی از دیگر محور‌های پربازدیدی است که در شبکه‌های اجتماعی درباره آن تولید محتوا شده است. یکی از کانال‌های تلگرامی مدعی شده هزینه خرید واکسن مدرنا برای ۸۰ میلیون نفر ایرانی ۱۲ هزار میلیارد تومان و تحریم‌های آمریکا و عدم تصویب FATF مهمترین دلایل نرسیدن واکسن به کشور بوده است.
بیشتر بخوانید: واکسن خریدن یا نخریدن، مساله این است
علی مطهری، نایب‌رئیس پیشین مجلس شورای اسلامی در توییتی از باطل شدن سهمیه ایران از واکسن‌های سازمان جهانی بهداشت خبر داد. او علت این امر را عدم توانایی انتقال هزینه واکسن به دلیل حضور ایران در فهرست سیاه FATF خواند.
بیشتر بخوانید: مطهری: به خاطر حضور در لیست سیاه FATF سهمیه واکسن ایران باطل شد!
علی ربیعی، سخنگوی دولت هم چهارشنبه ۳ دی ماه به طور ضمنی خبر علی مطهری درباره ایجاد مانع بر سر خرید واکسن به‌دلیل نپذیرفتن لوایح مرتبط با FATF از سوی تهران را تایید کرد. او ابراز امیدواری کرد که با موافقت مقام معظم رهبری برای امکان بررسی مجدد لوایح FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام، راه برای تامین آنچه به توصیف او مصلحت کشور است، فراهم شود.
پیشتر هم سهراب شرفی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی گفته بود: «قرارگرفتن ایران در لیست سیاه موجب کاهش دوباره ارزش پول ملی خواهد شد. به احتمال بسیار زیاد قیمت دلار، یورو، پوند، درهم و ارز‌های خارجی بار دیگر افزایش یابد. با این اتفاق باید شاهد افزایش مجدد قیمت کالا‌ها و خدمات باشیم».
همان زمان اقتصاددانان هشدار دادند که ورود ایران به لیست‌سیاه FATF می‌تواند نقل و انتقال پول را حتی با چین و روسیه که در زمان تحریم نیز با ایران همکاری‌هایی داشتند را دچار مشکل کند؛ چنانچه در مراحل اولیه تصویب لوایح مرتبط با FATF، عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی نیز صریحا اعلام کرد: چین و روسیه به ما اطلاع داده‌اند که وارد شدن ایران به لیست سیاه FATF تاثیر منفی بر مبادلات بانکی کشورمان با آن‌ها خواهد داشت.
به هر روی این روز‌ها بحث FATF دوباره داغ شده است و دو طرف ماجرا باز مثل گذشته هر یک از زاویه دید خود به آن می‌پردازند. هنوز مخالفان تصویب FATF آن را ترکمنچای دوم می‌نامند و طرفداران این ساز و کار نیز آن را یکی از راه حل‌های مالی و بانکی برای اقتصاد پر مشکل ایران معرفی می‌کنند. ضمن اینکه بار‌ها به این موضوع در رسانه‌ها پرداخته شده، اما بخصوص این روز‌ها کمتر کسی به این مساله پرداخت که اصلا FATF چیست؟ و حضور نام ایران در «لیست سیاه» این سازمان یعنی چه؟ به همین دلیل هم افرادی در عرصه سیاسی با کمترین اطلاع و تسلط اقدام به اظهار نظر می‌کنند.
این موضوع در روز‌های اخیر به سوژه تازه مخالفان دولت برای آغاز دوره جدیدی از حملاتشان تبدیل شد. روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های منتقد و مخالف دولت با تندترین کلمات به انتقاد از این مسأله پرداخته‌اند و آن را «خیانت دولت» نامیدند. این رسانه‌ها ماجرا را به عنوان «خودتحریمی» بانک‌های داخلی تعبیر کردند و از شکل‌گیری «موج گسترده‌ای از اعتراض همگانی نسبت به اجرای FATF» خبردادند. رسانه‌های منتقد ضمن اشاره به آنچه آن را «موجی از خشم عمومی نسبت به دولت حسن روحانی» می‌نامیدند خواستار رسیدگی و توضیح دولت پیرامون دلیل اجرای این توافق شدند.
دولت سرانجام، با صدور بیانیه‌ای در قالب بیانیه اعضای شورای عالی مبارزه با پولشویی متشکل از رییس بانک مرکزی، وزرای اقتصاد، اطلاعات، امور خارجه، کشور و صنعت، معدن و تجارت درباره مسائل مطرح شده درباره FATF توضیح و به منتقدان پاسخ داد.
دولت پس از پاسخ دادن به منتقدان نیز تاکید کرده است که تعامل با گروه اقدام مالی از سال‌ها قبل در زمره برنامه‌های شورای عالی مبارزه با پولشویی قرار داشته است و اقداماتی که منجر به تعلیق اقدامات مقابله‌ای علیه ایران شده‌اند نیز منحصر به دولت فعلی نیست و تعامل با گروه ویژه اقدام مالی، ضرورتی است که مستقل از بحث برجام و دولت کنونی است و آخر اینکه درحال حاضر ۱۹۸ کشور، پذیرفته‌اند که توصیه‌های گروه اقدام مالی را اجرا نمایند؛ بنابراین تعداد کشور‌هایی که با گروه ویژه اقدام مالی همکاری می‌نمایند از تعداد دولت‌های عضو سازمان ملل متحد (۱۹۳ عضو) نیز بیشتر است.
به هر حال دولت روحانی بیش و پیش از همیشه به طور تمام قد در دفاع از تصویب لوایح مرتبط با FATF وارد میدان شده است که به نظر می‌رسد مشکل ایران در خرید واکسن‌های معبتر و تایید شده کرونا دولت را به تکاپو انداخته است که با یک تیر دو نشان بزند. اول اینکه از این رهگذر مشکل تامین واکسن کرونا را حل کند، دوم اینکه مشکل بزرگ ایران از نظر مبادلات مالی و بانکی حتی شده به صورت حداقلی با بانک‌های بین المللی حل شود. به نظر می‌رسد دولت روحانی به استقبال رفع تحریم‌ها و گشودن بن بست سال‌های اخیر با ایالات متحده می‌رود.
از همین نویسنده: جدال دامنه‌دار روحانی ـ قالیباف؛ از ۹۶ تا ۱۴۰۰
با به قدرت رسیدن جو بایدن و بازگشت دموکرات‌ها به کاخ سفید به نظر فضای سیاسی داخلی کشور هم تحت الشعاع قرار گرفته است. دولت روحانی روزنه‌ای برای احیای برجام و مدیریت بحران‌های اقتصادی یافته است در مقابل محافظه‌کاران مخالف دولت روحانی هر نوع بهبود در روابط ایران و غرب را مقدمه مذاکرات بیشتر و عامل احیای پروژه سیاسی دولت حسن روحانی می‌دانند و به شدت در مقابل آن مقاومت می‌کنند. به نظر باز شدن دوباره بحث تصویب FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام را باید در همین چارچوب تحلیل کرد. برای روشن شدن برنده این منازعه سیاسی هم باید چند هفته‌ای صبر کرد...
به کانال تلگرامی دیدارنیوز بپیوندید
به صفحه اینستاگرام دیدارنیوز بپیوندید
به گروه واتس‌اپی دیدارنیوز بپیوندید