دیدارنیوز - مرز را خطی اعتباری و قراردادی که به منظور تحدید حدود یک کشور روی زمین و اسناد مرزی آن کشور رسم می‌شود، تعریف کرده‌اند و یکی از مهمترین وظیفه حکومت‌ها، پاسداری از قلمرو مرزی خود و شهروندانش محسوب می‌شود. ایران با برخورداری از حدود ۶ هزار کیلومتر مرز خاکی با کشور‌های ترکیه، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، پاکستان، عراق، افغانستان و ارمنستان و ۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مرز دریایی از طریق دریای عمان، خلیج‌فارس و دریای خزر یکی از بزرگ‌ترین کشور‌های خاورمیانه و حتی جهان محسوب می‌شود و از دیرباز و پیش از روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی، جدالی سخت را برای حفظ مرز‌ها و قلمروی خود شاهد بوده است. بسیاری از ناظران برخورداری ایران از مرز‌های خاکی گسترده را به منزله فرصتی برای رشد و توسعه مرزنشینان می‌دانند ولی به واسطه عواملی متعدد، نه‌تن‌ها رشد و توسعه به معنای واقعی کلمه رخ نداده، بلکه این روز‌ها کلیدواژه مرزنشین با محرومیت همسو شده و از این‌رو بسیاری از مسوولان خواستار توجه بیشتر نهاد‌های مسوول به استان‌های مرزنشین شده‌اند ولی از قرار معلوم نه‌تن‌ها برنامه‌ای مدون و دقیق برای توسعه روستا‌ها و شهرستان‌های مرزی ایران وجود ندارد، بلکه انتشار گاه و بی‌گاه اخباری، چون صدور دستور شورای عالی امنیت ملی برای تخلیه ۶ روستای مرزی انتقاداتی را متوجه نهاد‌های تصمیم‌گیر می‌کند.
مظلوم، چون سردشت
ماجرا این‌بار از «سردشت» آغاز شد. نام سردشت با بمباران شیمیایی رژیم بعث و مظلومیت تاریخی‌اش گره خورده ولی آنچه در هفته دفاع مقدس بار دیگر نامش را به سر زبان‌ها انداخت، نه خبری درباره تلخی‌های حملات شیمیایی صدام، بلکه خبری تلخ بود از روزگار کنونی مردم این شهرستان. کمال حسین‌پور که هفتم اسفندماه با کسب بیش از ۳۵ هزار رای ردای نمایندگی مردم سردشت را به تن کرد، با انتشار نامه‌ای در صفحه شخصی‌اش در شبکه اجتماعی اینستاگرام به تندی از علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی -که از قضا این روز‌ها نامش میان گزینه‌های سیزدهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ایران به چشم می‌خورد- انتقاد کرد و از صدور دستور تخلیه ۶ روستای مرزی این شهرستان پرده برداشت. آنچه از نامه این نماینده مجلس پیداست، آن است که مرجع صدور دستور تخلیه این روستا‌ها شورای عالی امنیت ملی نبوده، بلکه این دستور از سوی هنگ مرزی شهرستان سردشت صادر شده ولی از قرار معلوم آنچه موجبات نگارش نامه به شورای عالی امنیت ملی را فراهم آورده، در مرحله نخست مصوبه تعیین «حریم قرمز مرز» ایران و دست بالاتر این نهاد در حل و فصل مسائلی از این دست است. این نماینده مجلس در شرح چیستی ماجرا نوشته که «اخیرا هنگ مرزی شهرستان سردشت به اهالی ۶ روستای واقع در نوار مرزی این شهرستان ابلاغ کرده که به دلیل واقع شدن این روستا‌ها در حریم قرمز مرز، بنا بر مصوبه شورای عالی امنیت ملی، تمامی اهالی مکلفند هر چه سریع‌تر نسبت به تخلیه روستا‌ها اقدام کنند.» حسین‌پور در نامه خود که از قرار معلوم حداقل تا لحظه نگارش این گزارش با پاسخی درخور از سوی شورای عالی امنیت ملی مواجه نشده، تاکید کرده که «نمی‌توان با عنوان‌هایی، چون دستورالعمل‌های امنیت مرزی، امنیت روحی و روانی این خانواده‌های مستضعف را نادیده گرفت. برای جابه‌جایی ساکنان این روستا‌ها و تجمیع آنان با روستا‌های مجاور، جلب رضایت قلبی امری بسیار مهم و حیاتی است.»
درد مردم سیاسی نیست!
نکته قابل توجه در این میان آنکه برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی با یادآوری تشدید خصومت‌ها میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده، صدور دستور تخلیه این روستا‌ها را نشانی از گسترش سایه جنگ بر سر ایرانیان دانستند؛ حال آنکه پیگیری‌های روزنامه اعتماد به کلی ناقض این فرضیه است. در همین راستا حسین‌پور، نماینده سردشت در مجلس یازدهم در جریان گفت‌وگوی خود با روزنامه اعتماد تاکید می‌کند که «صدور دستور تخلیه ۶ روستای مرزی شهرستان سردشت نه‌تن‌ها مساله‌ای سیاسی نبوده، بلکه بحثی اجتماعی و در ارتباط با زندگی روزمره ساکنان این روستا‌ها و به نوعی درد آنان است.» او در پاسخ به چرایی نگارش نامه خطاب به دبیر شورای عالی امنیت ملی نیز می‌گوید: «دستور تخلیه روستا‌ها بر اساس مصوبه‌ای است که در شورای عالی امنیت ملی به تصویب رسیده بنابراین طی نامه‌ای درخواست کردم که در مرحله اول از تخلیه این روستا‌ها جلوگیری به عمل آید.» او اضافه می‌کند: «اما اگر امکان توقف این دستور وجود ندارد که به نظر من با توجه به قدمت چند صد ساله این روستا‌ها و زندگی ساکنانش در آن‌ها توقف تخلیه این روستا‌ها امری امکان‌پذیر است، درخواست کردم که یا به این افراد زمینی در یکی از روستا‌های بزرگ‌تر همجوار داده شود یا وام بلاعوض تقدیم‌شان شود تا حداقل آنان نگرانی از بابت تامین معاش خود نداشته باشند.» این نماینده مجلس در پاسخ به پرسشی درباره محل دقیق قرارگیری این روستا‌ها گفت که «تمامی این ۶ روستا که دستور تخلیه آن‌ها از سوی هنگ مرزی صادر شده، در خاک ایران واقع شده‌اند و کیلومتر‌ها تا خاک عراق فاصله دارند ولی نکته اینجاست که این روستا‌ها از آخرین پاسگاه مرزی ایران جلوتر هستند به همین دلیل هنگ مرزی شهرستان سردشت با استناد به مصوبه شورای عالی امنیت ملی خواستار تخلیه این روستا‌ها شده است.»
«نوار قرمز مرزی» چیست؟
در ادبیات نظامی و امنیتی، کلیدواژه «نوار» یا «خط قرمز مرزی» امری پرکاربرد محسوب می‌شود. مسوولان نظامی و امنیتی ایرانی همچون بسیاری از کشور‌های جهان پاسگاه‌های مرزی خود را با نواری فرضی به هم وصل کرده و اصطلاحا به آن نوار قرمز مرزی گفته می‌شود. از قرار معلوم و بر اساس اظهارات نماینده سردشت در مجلس شورای اسلامی، تمامی این ۶ روستا از نوار قرمز مرزی در نظر گرفته شده برای مرز ایران چند کیلومتری جلوتر واقع شده‌اند. از این‌رو تامین امنیت آنان حداقل در ظاهر امری دشوار محسوب می‌شود به همین دلیل تصمیم بر حذف صورت مساله گرفته شده و نهاد‌های امنیتی و نظامی در شرایطی خواستار تخلیه این روستا‌ها شده‌اند که انجام چنین اقدامی بدون توجه به عواقب آن می‌تواند بحرانی نظیر روستای ابوالفضل خوزستان را برای شهرستان‌های مرزی ایران ایجاد کند. اهالی روستای ابوالفضل نه بهانه مساله نظامی و امنیتی، بلکه با توجه به شکایت بنیاد مستضعفان ناچار به تخلیه شدند ولی عدم توجه به آینده ساکنان عمدتا مستضعف روستا‌های از این دست، به بحرانی امنیتی بدل شد که دبیر شورای عالی امنیت ملی را نیز به عذرخواهی واداشت. از این‌رو به نظر می‌رسد کابوس این روستا در صورت بی‌توجهی به مسائل معیشتی ساکنان روستا‌های مرزی سردشت می‌تواند دوباره تکرار شود.
کدام ۶ روستا؟
جالب آنکه بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی یا رسانه‌های ارتباط جمعی داخل و خارج از ایران که به انتشار نامه نماینده سردشت در مجلس به دبیر شورای عالی امنیت ملی پرداختند، اطلاعی از نام و جمعیت روستا‌هایی که دستور تخلیه آنان صادر شده، نداشتند. پیگیری‌های روزنامه اعتماد حاکی از آن است که ۵ روستا از مجموع ۶ روستایی که دستور تخلیه آنان صادر شده، از توابع «بخش مرکزی» سردشت محسوب می‌شوند و یک روستا در بخش «وزینه» سردشت واقع شده که روی هم حدود ۱۷۰ نفر جمعیت دارند. روستای «اشکان سفلی» با جمعیت ۴ نفر (یک خانوار)، روستای «نوکان» با جمعیت ۸۲ نفر (١٩ خانوار)، روستای «تیت سفلی» با جمعیت ۳۰ نفر (٨ خانوار) و روستای «ارزنه» با جمعیت ۵۳ نفر (۱۴ خانوار) ۴ روستایی هستند که دستور تخلیه آنان داده شده ولی هنوز مردم در آن‌ها زندگی می‌کنند. روستا‌های «گاکه» واقع در بخش مرکزی و «گوره شیر» واقع در بخش «وزینه» سردشت نیز ۲ روستای دیگری هستند که از زمان صدور دستور تا امروز تخلیه شده‌اند. نکته قابل تامل آنکه براساس اظهارات حسین‌پور، نماینده سردشت، دستور‌های تخلیه صادر شده به همین روستا‌ها خلاصه نشده و از قرار معلوم روستا‌های مرزی دیگر نیز در دست اقدام قرار دارد ولی تاکنون دستور تخلیه فقط به اهالی ۶ روستای نامبرده ابلاغ شده است. نکته قابل تامل آنکه فرماندار شهرستان سردشت به‌رغم توصیه معاون سیاسی استاندار آذربایجان غربی و پیگیری‌های چند باره خبرنگار روزنامه اعتماد در نهایت ارایه توضیح در این رابطه را به زمانی دیگر موکول کرد.
