دیدارنیوز ـ سمیرا سرچمی: خانه تاریخی تیمو با خاک یکسان شد! خانه‌ای با معماری اصیل که از عهد قاجار باقی مانده بود و در محله زرتشتی‌نشین کرمان قرار داشت.
این اتفاق دل بسیاری از کرمانی‌ها را به درد آورد و بسیاری از میراث دوستان و تاریخ‌پژوهان در فضای مجازی درباره آن واکنش نشان دادند. این خانه متعلق به یک فرد یهودی‌الاصل بود که در دوران پهلوی مدیریت شرکت فرش کرمان را برعهده داشته است. خانه تیمو بر اثر سیلِ فروردین‌ماه دچار فرسودگی شده بود و سپس تیر آخر را لودر می‌زند که وارثان خانه برای تخریبش کرایه کرده بودند.
بنایی که از جمله خانه‌های باقی مانده از دوران قاجار در کرمان بود و بارها مورد سرقت قرار گرفته بود و تا قبل از آب‌گرفتگی بهار امسال سالم و سرپا بوده است. تیمو اگر چه در فهرست آثار ملی ثبت نشده بود اما به گفته برخی از شهروندان نقش‌های اصلی فرش کرمان بر روی دیوارهای خانه حک بوده است.
در همین باره به سراغ منصور ایران‌پور فعال فرهنگی و کرمان‌شناس رفتم. او روایتگر بیش از صد خانه تاریخی کرمان در محلات شهر، قلعه محمود، میدان قلعه، چوپون محله، زریسف و اطراف میدان مشتاقیه (شهدا) است. خانه‌هایی که هنوز باقی مانده‌اند و قابل استفاده برای اقتصاد گردشگری هستند. این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.
خانه‌های تاریخی ثبت نشده در کرمان در چه شرایطی هستند؟
تاکنون حدود ده خانه قدیمی مورد تملک میراث فرهنگی یا شهرداری قرار گرفته‌اند. اما بقیه همچنان در تملک صاحبان‌شان هستند. می‌توان گفت این خانه‌ها در معرض آسیب جدی یا تخریب قرار دارند. از آنجا که ارزش زمین این املاک در سال‌های اخیر بالا رفته و میراث یا شهرداری توان خرید آنها را ندارند، بنابراین چشم بسیاری از دلالان و بلند مرتبه سازان به سبب قرار گرفتن در مرکز شهر به دنبالشان دوخته شده؛ لذا پول خوبی برایشان می‌پردازند. بدین جهت تقریبا همه مالکان تمایل به فروش دارند. صاحبان جدید هم هیج کاری به ارزش میراث فرهنگی یا بناهای ماندگار تاریخی ندارند. آنها هدفشان از ابتدا تخریب و بهره‌برداری فراوان از طریق ساخت آپارتمان و خرید و فروش است. در سال جاری تاکنون بیش از ده خانه تاریخی در کرمان تخریب شده که مهم‌ترین‌شان خانه تیمو در محله زرتشتی‌ها و باغ خانه کلانتر در خیابان سجادیه بود. هر دوی این اماکن توسط صاحبان جدید تخریب شدند و در حال پیگیری کاربری‌های جدید برایشان هستند. شهرداری طبق ساختار ذاتی خود به آنها مجوزهای لازم را می‌دهد و پول می‌گیرد. حتی ثبت احوال هم بر اساس سند قدیم اقدام به صدور سند جدید می‌کند و هیچ منعی برای این کار ندارد. بنابراین هیچ ممنوعیت قانونی برای تخریب خانه‌های قدیمی وجود ندارد و این کار در آینده سرعت بیشتری خواهد گرفت.
درباره خانه تیمو و تاریخچه‌اش کمی بیشتر توضیح بدهید؟
خانه‌ای بود که در ابتدا توسط یکی از زرتشتی‌های کرمان در زمان قاجار ساخته شد. سپس فردی به نام «تیمو» پس از جنگ جهانی دوم یعنی اوایل حکومت پهلوی دوم به کرمان آمد تا در جهت شکوفایی تجارت فرش کرمان تلاش کند. او اهل یونان بود و بازار اروپا را خوب می‌شناخت. آن زمان شرکت فرش کرمان در کوچه سردار بود و پشت سیتی سنتر جلوی کاروانسرای وکیل قرار داشت. تیمو ابتدا برای سکونت، خانه قدیمی قاجاری محله زرتشتی‌ها را خرید و با خانواده‌اش در کرمان مستقر شد و سپس شروع به برنامه‌ریزی‌های تجاری کرد. اما رکود اقتصادی و فقر اروپائیان پس از جنگ دوم جهانی هرگز اجازه شکوفایی صنعت فرش کرمان را نداد و کاری از دست تیمو بر نیامد. او بعدها خانه‌اش را فروخت و از ایران رفت. برای همین خانه فقط نام تیمو را یدک می‌کشید اما متعلق به یکی از زرتشتیان بود تا اینکه وراثان در سال‌های اخیر این خانه را به منظور بلند مرتبه‌سازی فروختند. بنابراین مالک جدید خانه را تخریب کرد تا در کار بساز و بفروشی فعالیت کند.
مگر این نوع خانه‌های تاریخی با ارزش معماری در کرمان ثبت میراث فرهنگ نشده‌اند؟
تعداد کمی از خانه‌ها ثبت میراث شده‌‌اند. وقتی خانه‌ای ثبت نیست، اگر شما ملک خود را خراب کنید، هیچکس نمی‌تواند ایراد بگیرد. مگر اینکه ثبت ملی شده باشند که میراث کرمان در به ثبت رساندن خانه‌ها جدی نیست.
چرا؟
اول اینکه طبق معمول بودجه ندارند و نمی‌توانند بناها و خانه‌ها را تملک کنند. دوم اینکه مسئولان کرمان ضعیف عمل می‌کنند و بی‌انگیزه هستند. بنابراین به‌رغم اینکه بیشتر نشریات و فضای مجازی نسبت به پوشش این اتفاق اقدام کردند، اما استاندار یا فرماندار یک پیام ندادند. به نظرم هنوز حتی خبر نشده‌اند که این خانه خراب شده است!
انجمن‌های فعال فرهنگیِ مردم‌نهاد و نشریات در کرمان تاثیری بر جلوگیری از چنین تخریب‌هایی ندارند؟
نه. به ساختارهای مردم‌نهاد به خصوص فعالان فرهنگی و اجتماعی و انجمن‌های مردم نهاد در کرمان اهمیت داده نمی‌شود. مسئولان، آنها را به چشم مداخله‌گر و مزاحم نگاه می‌کنند. برای همین هیچ جایگاه قابل قبولی ندارند. حتی دادگاه هم به‌رغم موقعیت حقوقی به شکایات و گزارش‌ها اهمیت نمی‌دهد. ما در قضیه تله کابین کوه صاحب‌الزمان و تخریب جنگل دست‌کاشت قائم، از عامل تخریب یعنی شهردار اسبق کرمان شکایت کردیم. ولی به هیچ جا نرسیدیم. حتی به دفتر دادستان راهمان نمی‌دادند، در صورتی که عامل تخریب به راحتی با مسئولان ارتباط داشت و جلوی ما با استقبال دادستان وارد دفتر ایشان می‌شد! بنابراین تیغ‌مان نبرید و هر روز بر میزان تخریب‌های محیط زیستی و فرهنگی افزوده می‌شود. این وسط بیشترین آسیب به تاریخ و فرهنگ کرمان وارد می‌گردد.
به کانال تلگرامی دیدارنیوز بپیوندید
به صفحه اینستاگرام دیدارنیوز بپیوندید
به گروه واتساپی دیدارنیوز بپیوندید
