دیدارنیوز ـ سروش زمانی مقدم: چرا کیهان و همه موجودات مادی در آن، از جمله من و شما وجود داریم؟ به بیان دیگر، چرا به جای "هیچ چیز"، "چیز" وجود دارد؟ این سوالیست که قطعا تا به حال زیاد آن را شنیده اید و احتمالا آن را جزو مسائل فلسفی طبقه بندی کرده‌اید و جواب‌های فلسفی زیادی هم در مورد آن شنیده‌اید. خوب شاید هم اینطور باشد، ولی شاید باور نکنید که این سوال به ظاهر ساده یکی از سوال‌های موجود در حوزه فیزیک نظری نیز هست و البته یکی از بی‌پاسخ‌ترین سوال‌ها در این حوزه! بنابراین با صحبت‌هایی که در ادامه خواهیم داشت، بیش از آنکه سعی در یافتن پاسخی برای این سوال عجیب داشته باشیم، تلاش می‌کنیم تا در واقع تاملی در فهم خود پرسش داشته باشیم.
ماجرا به بحث ماده و پادماده برمی گردد که البته پیشتر در مورد آن صحبت کردیم. دیدیم که پادذرات، جرمی همانند جرم ذرات همتای خود دارند و فقط در برخی کمیات همانند بار الکتریکی و بار رنگی مخالف یکدیگرند. همچنین اصولا هر ذره‌ای دارای یک پادذره است و اگر "مقادیر یکسانی" از ماده و پادماده با هم ترکیب شوند، یکدیگر را از بین برده و به انرژی تبدیل می‌شوند. از طرفی در رخدادی به صورت معکوس، مقدار مناسبی انرژی، می‌تواند در شرایطی مناسب، به "مقادیر یکسانی" از ماده و پادماده تبدیل شود. ولی خوشبختانه گویا طبیعت در یک جای مهم، یعنی همان اولین ثانیه‌های پس از تولد کیهان و بلافاصله پس از شروع "انفجار بزرگ" که جهان سرشار از مقادیر عظیمی از انرژی بود، بنا بدلایل نامعلومی، فهم ما را در شناخت "تقارن" بین ماده و پادماده به چالش کشیده است. چالش زیبایی که منجر به شکل‌گیری تمامی هستی و البته حیات ما شده است. در واقع مساله به همان عبارت "مقادیر یکسان" باز می‌گردد. فیلم آفرینش را به عقب باز می‌گردانیم. از سال‌ها و دقیقه‌های اولیه خلقت کیهان گذر کرده و به اولین ثانیه‌های پرآشوب کیهان اولیه و حتی قبل‌تر از آن یعنی حوالی ثانیه اول آفرینش و خیلی پیشتر از آن که اولین اتم‌های خلقت شکل بگیرند، نظاره می‌کنیم. بله در ماجرا‌های کیهان اولیه، یک ثانیه و حتی مقادیر بسیار کوچکتر از آن، زمان زیادیست! به عقب باز می‌گردیم، جایی که با شروع انبساط کیهان، و کاهش دمای ناشی از آن، انرژی موجود می‌بایست در جنگی برابر، صلح آمیز، و متقارن به "مقادیر یکسانی" از ماده و پادماده تبدیل می‌شد و ما لااقل در کنار کیهان امروزی، که هستی بیکران مادی را نظاره می‌کنیم، شاهد کیهانی متقارن و پادمادی می‌بودیم و یا در سناریویی دیگر، با برخورد با همتای پادمادی خود، در حال حاضر وجود نمی‌داشتیم!
آری درک آن سخت است، اما جهان امروزین نباید وجود می‌داشت، که البته خوشبختانه، چنین نیست! علیرغم آن که در جای جای هستی، عموما تقارن، زیبایی‌های خود را به رخ می‌کشد، و دانش فعلی فیزیک ما عموما بر زیبایی‌های قدرتمند تقارن پایه ریزی شده است، گویا انفجار بزرگ اولیه، صحنه یک عدم تقارن بزرگ و مبهم بوده است که در آن کیهان، با کمی چشمپوشی از این تقارن، و ایجاد یک "شکست تقارن" هستی ساز، شرایط را برای غلبه آنچه که امروزه ماده می‌نامیم، بر آنچه که امروزه پادماده می‌نامیم، و پیدایش یک حیات مادی فراهم کرده است! چرا؟ هنوز پاسخ قطعی و کاملی برای این رخداد نداریم و منشاء دقیق این "شکست تقارن" فعلا بر ما کاملا معلوم نیست. این مساله به عنوان ستون اصلی ساختار و پیدایش کیهان امروزی، همچون یک ستون غیر متقارن در یک بنای زیبا و مجلل است که اطلاعات دقیق و کامل از چگونگی و چرایی ساخت آن، فعلا در هاله‌ای از ابهام است.
آن چه که امروزه می‌دانیم آن است که وقتی عمر جهان بسیار بسیار کمتر از مقیاس‌های امروزین ما بود، بنا به دلایلی که در پی آن هستیم، قوانین فیزیک به آن چیزی که امروزه ماده می‌نامیم، گرایش یافت و به ازای وجود هر میلیارد ذره پادماده و ماده، یک ذره ماده بیشتر خلق شد! مقادیر ذره ماده و پادماده برابر با برخورد به یکدیگر، به انرژی تبدیل شدند و علی الحساب تک ذره‌های مادی نجات یافته از این جنگ، جهان قابل مشاهده فعلی، یعنی هرآنچه که از ستارگان و کهکشان‌ها میبینیم را پدید آورد. این البته اتفاقیست که می‌توانست به صورت عکس رخ دهد و لذا شاید ما به تمامی موجوداتی از آنچه که امروزه پادماده می‌نامیم بودیم که ""احتمالا"" تفاوت بارزی در بسیاری از آنچه که در هستی میبینیم نمیکرد (؟!)؛ بنابراین ما بیشتر به دنبال علت برتری یکی بر دیگری هستیم.
آنچه که تا به امروز و در یافته‌های ما، در پی پاسخ به این پرسش عمیق و بنیادی برایمان راهگشا بوده است، تنها سرنخ‌هایی در حوزه فیزیک ذرات بنیادیست.
در آینده نزدیک با بحث کاملتری در این‌باره، ردپای نوترینو‌ها و کوآرک‌ها را که پیشتر در مورد آن‌ها صحبت کردیم خواهیم یافت. این دوئلی هیجان انگیز و نفسگیر در حوزه فیزیک انرژی‌های بالاست که صبر و استقامت و توانایی بشر را برای فهم چگونگی کارکرد کیهان، در جایی که ذرات بنیادی، کیهانشناسی و نظریه میدان‌های کوانتومی دست به دست هم می‌دهند، به چالش می‌کشد.
در آینده نزدیک، علاقمندانه ما را در ادامه این ماراتن علمی همراهی کنید.
