در چند روز اخیر کوه دماوند به دلیل حاشیه‌هایی که در مورد وقف آن ایجاد شد، یکی از مهم‌ترین سوژه‌های خبری مردم حتی ایرانیانی که در خارج زندگی می‌کنند تبدیل شد. اگر در مورد این قله زیبا اطلاعات اندکی دارید این گزارش را دنبال کنید.
دیدارنیوز ـ آرش راهبر: چند روزی است که ماجرای وقف بخشی از کوه دماوند تبدیل به قصه‌ای پرحاشیه برای این قله سرفراز و اسطوره‌ای شده و حساسیت‌های زیادی برای همه مردم ایران به وجود آورده است. به هر حال دماوند یک ثروت عمومی است و حتی فریدون که روزگاری ضحاک را در دماوند به بند کشید تاکنون ادعایی در مورد مالکیت آن نداشته است!
البته هر روز خبری مبنی بر بطلان مالکیت شخص یا سازمان بر این کوه می‌آید و بعد گروهی دیگر می‌گویند خیر هنوز پای این دیو سپید در بند است! در این آخر هفته گرم و آفتابی البته حوصله پلیس‌بازی در این مورد نداریم و می‌خواهیم از دماوندی بنویسیم که میعادگاه علاقمندان به طبیعت و کوهنوردی است، آن‌هایی که برای کشف این بلندترین کوه ایران، کلی ساز و برگ فراهم می‌کنند و دامنه را می‌گیرند و می‌روند بالا تا برسند به کاسه آتشفشانی قله و بعد هم زود برمی‌گردند پایین و بعد روزی دیگر و صعودی دیگر...
حکایت دماوند از زبان کوهنوردان و راهنما‌های محلی جذابتر است تا سیاستمداران و زمین‌خوارانی که همیشه دماوند را از دور دیده‌اند
صعود به دماوند در تابستان
اگر دوست دارید و این توان را در خودتان می‌بینید که به بام ایران یعنی قله دماوند بروید و برای چند لحظه هم که شده روی گنبد گیتی بایستید، همین روز‌ها وقتش است. نه اینکه در بقیه اوقات سال نشود، اما به زعم کوهنوردان حرفه‌ای، دو ماه تیر و مرداد بهترین فرصت برای این کار است. اصلا به خاطر همین، روز دماوند را از ۱۳ بهمن به ۱۳ تیر منتقل کردند تا به گرامیداشت آن تعداد بیشتری بتوانند به قله بیایند.
در گرم‌ترین روز‌های صعود به دماوند خطر کمتری دارد و رسیدن به این هدف جذاب و تماشای پهنه وسیعی از ایران در این روز‌ها میسرتر است. نه اینکه بخواهید کوهنوردی را از فتح دماوند شروع کنید، اما اگر قوت کافی در زانوهای‌تان حس می‌کنید و نفس‌تان هم حسابی چاق است، می‌توانید با کمک یک پیش‌کسوت و به همراه یک گروه به بالاترین نقطه ایران سفر کنید.
صعود به دماوند البته مقدماتی هم دارد و آن هم صعود به سه تا چهار قله بالای ۴ هزار متری و هم‌هوایی است. حتی باید یکی دو شب در ارتفاع بالا بخوابید تا از نظر جسمی و اکسیژن‌گیری به ارتفاع عادت کنید.
کوه دماوند از فاصله دور حتی از شهر قم هم پیداست و عظمت و زیبایی آن از بیشتر نقاط تهران قابل مشاهده. اما برای رسیدن به پای کوه باید به یک جاده معروف بزنید، جاده هراز. این مسیر اصلی برای دسترسی به پای کوه است و بعد از دو راه فرعی می‌توان به مسیر‌های صعود رسید.
دماوند ۴ رخ اصلی دارد و ۲۸ مسیر اصلی و فرعی برای صعود. چهار رخ اصلی عبارتند از: غربی، جنوبی، شمالی و شمال شرقی. برای صعود از رخ‌های جنوبی و غربی باید از روستای پلور راهتان را جدا کنید و برای دسترسی به رخ‌های شمالی و شمال شرقی نیز باید تا جاده روستای «ناندَل» در مسیر هراز ادامه دهید. از تهران تا قرارگاه پلور ۶۰ کیلومتر و تا روستای ناندل ۱۰۰ کیلومتر راه است. این دو در اصل دو دروازه اصلی برای رسیدن پای کوه و صعود به ارتفاع ۵۶۱۰ متری قله دماوند هستند. ارتفاع بالاترین نقطه دماوند در سال‌های گذشته اشتبا‌ها و بر اساس یک محاسبه قدیمی از سوی آلن باخ، ۵۶۷۱ متر عنوان می‌شد که بعدا با دستگاه دقیق‌تر اصلاح شد.
بر اساس مستندات، اولین صعود اروپاییان به قله دماوند را می‌توان به توماس هربرت انگلیسی در سال ۱۰۰۶شمسی (۱۶۲۷میلادی) از جبهه جنوبی نسبت داد. پس از او نیز تیلر تامسن در سال ۱۸۳۷به قله رسید. همچنین نخستین صعود مستند ایرانی به این قله، به سال ۱۸۵۷ بازمی‌گردد که تیم سرهنگ محمد صادق خان قاجار آن را اجرا کرد و ارتفاع آن را ۶۶۱۳ ذرع تعیین نمود.
از جاده هراز تا دامنه کوه دماوند فاصله زیادی است که عموما با خودرو طی می‌شود، اما نه خودروی شخصی. در واقع خودرو کوهنوردان باید در پارکینگ قرارگاه رینه در نزدیکی پلور یا پارکینگ ناندل پارک شود. برای رسیدن به ابتدای مسیر یا پاکوب در هر رخ کوه، می‌توان از خودرو‌های محلی که حکم تاکسی‌های دماوند را دارند استفاده کرد.
نکته دیگر این است که به خاطر طولانی بودن صعود و کاهش غلظت اکسیژن، بسیاری از کوهنوردان کوله‌پشتی خود را نیز به قاطر‌ها می‌سپارند تا در بالاترین پناهگاه‌ها در هر رخ تحویل بگیرند. به قول کوهنوردان، «کوله‌کِشی» کاری طاقت‌فرسا و نفسگیر است؛ بنابراین برای بار اضافی می‌توان از تاکسی چهارپا استفاده کرد.
نکته مهم این است که برای رسیدن به ابتدای مسیر صعود از هر رخ باید کیلومتر‌ها را طی کرد. از رخ جنوبی ۷ کیلومتر، رخ غربی ۲۷ کیلومتر، رخ شمال شرقی ۱۰ کیلومتر و رخ شمالی ۱۲ کیلومتر راه است عموما با نیسان پاترول و وانت نیسان طی می‌شود. با توجه به این مسیر‌های خاکی توجه داشته باشید که هزینه این وسایل نقلیه در دماوند چندان ارزان هم نیستند؛ بنابراین پول نقد به اندازه کافی همراه داشته باشید.
برای رسیدن به قله دماوند، مسیر‌های مختلفی وجود دارند که شناخته‌شده‌ترین آن‌ها این جبهه‌ها هستند:
جبهه شمالی: مسیر صعود این جبهه از میان دو یخچال سیوله (سمت راست) و دوبی‌سل (سمت چپ) عبور می‌کند. مسیر شمالی از سنگ بزرگ واقع در جنوب غربی روستای ناندل شروع می‌شود. این مسیر دو جان‌پناه در ارتفاع‌های ۴۰۰۰ متر (معروف به جان‌پناه۴۰۰۰) و ۴۷۰۰ متر (معروف به جان‌پناه ۵۰۰۰) دارد. ابتدای مسیر دشت ناندل است و مسیر قبل و بعد از جان‌پناه ۵۰۰۰ با دست به سنگ همراه است. این مسیر به غیر از گوسفند‌سرای ابتدایی آب آشامیدنی ندارد و در قسمت‌های پایانی شیب زیادی دارد که منجر به سنگینی کوله و سختی صعود است.
جبهه شمال شرقی: مسیر شمال شرقی به نسبت مسیر‌های دیگر طولانی‌تر است. این مسیر از روستای حاجی دلا در شمال قله آغاز می‌شود و پس از عبور از گوسفند سرا و دشت چمن به جان‌پناه تخت فریدون می‌رسد و پس از آن با تراورس یخچال عروسکا در انتهای مسیر با یال شمالی یکی می‌شود و به قله می‌رسد. برگشت از مسیر شمال شرقی معمولاً به علت وجود شِن‌اسکی بزرگ از سمت روستای گزنه و منطقه استله صورت می‌گیرد.
جبهه غربی: مسیر غربی از پارکینگ در ارتفاع حدود ۳۴۰۰ متر آغاز می‌شود و پس از حدود ۳ ساعت کوهپیمایی به پناهگاه سیمرغ می‌رسد و با ادامه مسیر بر روی یال غربی به قله منتهی می‌شود. در پناهگاه سیمرغ آب وجود دارد و شیب انتهای مسیر غربی به نسبت زیاد است.
جبهه جنوبی: از سمت جنوب شرقی کوه مسیر آغاز می‌شود و پلور، رینه، گوسفندسرا و بارگاه سوم در این مسیر قرار دارند. رایج‌ترین و پرترددترین مسیر صعود به دماوند مسیر جنوبی است. کوهپیمایی این مسیر از مکانی موسوم به دوراهی آغاز می‌شود که در آن راه خاکی به سمت مسجد، از مسیر آسفالت وصل‌کنندهٔ پلور و رینه جدا می‌شود. پس از عبور از مسجد و گوسفندسرا به بارگاه سوم می‌رسد و پس از آن با صعود از یال مستقیم جنوبی و عبور از کنار آبشار یخی به تپه گوگردی و در نهایت قله می‌انجامد. پاکوب‌های این مسیر به علت تردد بالا بسیار واضح و همچنین درگیری با سنگ در این مسیر وجود ندارد.
آسان‌ترین این مسیر‌ها جبهه جنوبی و سخت‌ترین آن‌ها جبهه شمالی است. سه جبهه شمالی، جنوبی و شمال شرقی در نزدیکی روستا‌ها قرار گرفته‌اند و همچنین همگی دارای جان‌پناه در میان راه هستند. در مسیر جنوبی، آبشاری وجود دارد که همهٔ سال یخ‌زده‌است و تنها در تابستان‌های بسیار گرم، جاری می‌شود که به همین دلیل به آن آبشار یخی گفته می‌شود. این آبشار با قرار داشتن در ارتفاع ۵۱۰۰ متری، از نظر ارتفاع از سطح دریا مرتفع‌ترین آبشار خاورمیانه است.
پناهگاه‌ها: تاکنون ۷ جان‌پناه و پناهگاه در مسیر‌های اصلی صعود دماوند ساخته شده‌است که عبارتند از: مسجد صاحب الزمان که در سال ۱۳۷۱ و در ارتفاع ۳۰۰۰ متری یال جنوبی ساخته شده‌است.
جان‌پناه بارگاه سوم (قدیم) که در سال ۱۳۴۶ و در ارتفاع ۴۲۰۰ جبهه جنوبی ساخته شده‌است. این پناهگاه به علت سقوط بهمن در زمستان سال ۱۳۵۱ از بین رفت و پس از یک سال، بنای سنگی جایگزین آن شد. در پیرامون آن مکان‌هایی برای چادر زدن آماده شده‌است.
پناهگاه بارگاه سوم (جدید) که در سال ۱۳۸۷ و حدود ۵۰ متر بالای جان‌پناه قدیم (بارگاه سوم) در یال جنوبی ساخته شده‌است. این پناهگاه شامل اتاق‌های کمک‌های اولیه، انبار کوله، انبار عمومی، غذاخوری، آشپزخانه، ظرفشویی کوهنوردان، اتاق مدیریت، اتاق خواب عمومی، اتاق خواب اختصاصی و سرویس بهداشتی عمومی است. پناهگاه سیمرغ که در سال ۱۳۷۴ و در ارتفاع ۴۲۰۰ متری جبهه غربی ساخته شده‌است.
به علاوه قرارگاه‌های کوهنوردی پلور در جبهه غربی و رینه در جبهه جنوبی تسهیلاتی مانند وسیله رفت‌وآمد تا پای صعود، امکان شب‌مانی و راهنمای کوهنوردی ارائه می‌کند.
در میان محلی‌ها در روستای ناندل، هوشنگ خان صالحی یکی از شناخته‌شده‌ترین راهنما‌ها و بومی‌هاست که کوهنوردان مسیر شمال و شمال‌شرقی می‌شناسند. در خانه او همیشه به روی کوهنوردان باز است حتی اگر خودش هم در خانه نباشد. هوشنگ خان سال‌هاست که به عنوان راهنمای کوهنوردان فعالیت می‌کند و این را از پدرش به ارث برده. مرحوم آقای صالحی بزرگ از سال ۱۳۵۲ راهنمای کوهنوردان بوده و بعد به خاطر کهولت سن، این کار را به پسرش وامی‌گذارد.
آقا هوشنگ خیلی شمرده و مودب صحبت می‌کند و می‌گوید: «نزدیک ۵۰ سال است که با فدراسیون کوهنوردی همکاری داریم و به کوهنوردان عزیز خدمات مختلف ارائه می‌کنیم. از نشان دادن مسیر صعود گرفته تا فراهم کردن ماشین یا قاطر برای حمل کوله‌ها. گاهی هم متاسفانه کسانی که جانشان را از دست می‌دهند را از بالای کوه می‌آوریم پایین.»
آقا هوشنگ می‌گوید قدیم زیاد آن‌ها را تحویل نمی‌گرفته‌اند، اما چند سالی است که تعداد کوهنوردان خیلی بیشتر شده و کار آن‌ها هم بیشتر دیده می‌شود. «من محصل بودم به پدرم کمک می‌کردم. آن موقع بیسیم‌چی هم بودم. بعدا هم در روستای خودمان خانه‌ای ساختم که همیشه درش برای کوهنوردان باز است.»
عجیب است که هوشنگ صعود‌های کمی به قله داشته: «فقط سه بار در زندگی‌ام به قله صعود کرده‌ام، اما بی‌شمار به کمک کوهنوردان در دامنه قله رفته‌ام. به خصوص در صعود‌های زمستانی بیشتر نیاز به کمک ما وجود دارد.»
راهنمای ۶۴ ساله ساکن ناندل درباره تعداد کوهنوردانی که سالانه به دماوند می‌آیند می‌گوید: «اول بگویم که کوهنوردان عموما افراد باشخصیت، ورزشکار و سلیم‌النفسی هستند. آدم داریم که ۷۰ بار دماوند را صعود کرده، اما خیلی خاکی و متواضع است. در چند سال اخیر تعداد کوهنوردان خیلی بیشتر شده و خارجی‌ها هم زیاد به دماوند می‌آیند. به خصوص در فصل تابستان می‌شود روز‌هایی که چند هزار نفر مشغول صعود هستند.»
آقای صالحی حسرت بزرگش را از دست رفتن دفتری می‌داند که سال‌ها کوهنوردان مختلف در آن نوشتند: «حیف شد آن دفترچه گم شد. فکر کنم کسی آن را برداشت و برد. پر از نوشته‌های محبت‌آمیز کوهنوردان ایرانی و خارجی بود. برای خودش یک تاریخی بود.»
هوشنگ خان دوباره می‌خواهد دفتری نو درست کند و دوباره آن را به قلم کوهنوردان بسپارد. اگر گذرتان به ناندل و هوشنگ خان افتاد یادتان باشد دفتری برای نوشتن از صعود افتخارآمیز به دماوند برای همه باز است. تاریخ را دوباره برای آقا هوشنگ زنده کنید.
