دیدارنیوز - بابک مجیدی: دولت یازدهم وزارت راه و شهرسازی را با عباس آخوندی شروع کرد و ۲۸ مهر ۱۳۹۷ در دولت دوازدهم به این همکاری پایان داد. نفر بعدی محمد اسلامی از ۵ آبان ۹۷ تا به امروز سکان‌دار هدایت وزارت راه و شهرسازی در دولت دوازدهم است. سوال مشخص اینجاست که دو وزیر این وزارت‌خانه تا به امروز چه کار‌هایی برای مسکن در طول این ۷ سال انجام دادند و در ادامه چه برنامه‌ای خواهند داشت. متوسط قیمت مسکن در دولت حسن روحانی، ۲۲۶ رشد کرده است. طرح مسکن مهر دولت احمدی نژاد جایش را به طرح‌های مختلفی مانند مسکن اجتماعی و اقدام ملی مسکن داده است و روشن است که با وجود گذشت ۷ سال از عمر دولت اقدام قابل لمسی را شاهد نبوده‌ایم. این در حالی است که رئیس جمهور به تازگی اعتراف کرد و پذیرفت که در بخش مسکن دستاورد قابل قبولی نداشته است.
۲۲۶ درصد افزایش قیمت مسکن در طول ۷ سال؟!حسن روحانی دولت را در سال ۹۲ در شرایطی از محمود احمدی نژاد تحویل گرفت که در این سال قیمت میانگین کشوری هر متر مسکن حدود دو میلیون و هشتصد هزار تومان بود. اما در پایان سال ۹۲ این قیمت به ۳ میلیون ۸۴۰ هزار تومان افزایش پیدا کرد. این روند افزایش قیمت تا سال ۹۵ به آرامی طی شد، اما در پایان این سال قیمت هرمتر مربع به ۴ میلیون ۳۰۰ هزار تومان رسید.
در اواخر سال ۹۶ و ۹۷ موج گرانی‌ها به حوزه مسکن سرایت کرد و به همین علت، قیمت مسکن در دولت دوم روحانی به بالاترین حد خود رسید. در سال گذشته یعنی سال ۹۸ افزایش قیمت مسکن در دولت روحانی رکورد زد. در این سال متوسط قیمت هر متر مربع واحد مسکونی با حدودا دو برابر افزایش قیمت، به ۸ میلیون و ۲۴۱ هزار تومان رسید.
اما اوج افزایش قیمت مسکن در دولت حسن روحانی به امسال برمی‌گردد که نسبت به سال گذشته با ۴ میلیون افزایش قیمت در فصل بهار، طبق آمار وزارت راه و شهرسازی به بیش از ۱۲ میلیون تومان رسیده است که نشانه نابسامانی عجیبی در حوزه مسکن است. با یک حساب سر انگشتی متوجه می‌شوید که مسکن در دولت یازدهم و دوازدهم بیش از ۲۲۶ درصد افزایش داشته است. این موضوع باعث شده که انتقادات زیادی به دولت حسن روحانی وارد شود و نهاد‌های نظارتی نیز به آن ورود کنند.
از طرح مسکن اجتماعی تا اقدام ملی مسکن و خانه‌های ۲۵ متری مسکن مهر یکی از اصلی‌ترین طرح‌های محمود احمدی نژاد بود. طرحی جنجال برانگیز که موافقان و مخالفان آن در مورد تبعات اجتماعی و اقتصادی اجرای آن اختلاف نظر دارند. مسکن مهر طرحی بسیار گسترده بود و در نقاط مختلف کشور به اجرا درآمد و وضعیت اجتماعی و حتی فنی و عمرانی واحدهای احداث شده در مسکن مهر، در نقاط مختلف تمایزات جدی‌ای با هم دارند و از این رو قضاوتی یک دست در مورد این طرح دشوار است. اما با روی کار آمدن دولت یازدهم عباس آخوندی در مقام وزیر وزارت راه و شهرسازی در همان ماه‌های اولیه فعالیت خود، این طرح را متوقف کرد.
این اقدام آخوندی با انتقادات زیادی روبرو شد. دولت یازدهم بعد از متوقف کردن طرح مسکن مهر، طرح مسکن اجتماعی را مطرح کرد. به طور رسمی این طرح در سال ۹۵ جایگزین طرح مسکن مهر شد. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی نیز به عنوان متولی اصلی مسکن اجتماعی معرفی شد.
طرح مسکن اجتماعیطرح مسکن اجتماعی در دولت یازدهم و دوازدهم مطرح شد و در تعریف آن آمده است که این طرح برای افرادی که درآمد کم و متوسطی دارند در نظر گرفته شده است و متراژ زیربنای واحدهای مسکونی در آن کمتر از ۷۰ متر بوده که به صورت اجاره نشینی و یا اجاره به شرط تملیک تحویل داده می‌شود.
در طرح مسکن اجتماعی (بخش مسکن حمایتی) که دولت دوازدهم آن را به وجود آورد، بانک مرکزی وظیفه داشت بانکی را برای تامین تسهیلات تا سقف مبلغ اعلامی اقدام کند. در این طرح قرار بود به متقاضیان خرید و ساخت مسکن ملکی کمک شود. کمکی که شامل حال دارندگان مسکن مهر نمی‌شد.
طرح اقدام ملی مسکن و تفاوت آن با مسکن مهر و ایرادات آن
دولت بعد از نتیجه نگرفتن از طرح مسکن اجتماعی به طرح اقدام ملی مسکن رسید. این طرح هم مثل طرح قبلی بر عهده بنیاد مسکن انقلاب اسلامی است. قرار است ۴۰۰ هزار خانه با مشارکت بخش خصوصی در شهرهای جدید (۵۰ درصد)، یک چهارم آن در بافت فرسوده و مابقی توسط بنیاد مسکن ساخته شود. در طرح اقدام ملی مسکن قرار است که آپارتمان‌ها بین ۵ تا ۷ طبقه باشد و ساخت آن در داخل شهر خواهد بود. در حالی که در طرح مسکن مهر ساختمان‌ها بیرون از شهر بود و به دلیل کمبود امکانات و زیرساخت مناسب استقبال چندانی نمی‌شد. دولت دوازدهم مهم‌ترین تفاوت طرح مسکن مهر با طرح خود را در این می‌داند که طرح جدید به تقاضای واقعی خرید مسکن و خدمات روبنایی و زیربنایی می‌پردازد.
درباره قیمت این خانه‌ها نیز بر اساس گفته‌های محمودزاده معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی به طور متوسط قیمت ساخت این خانه‌ها متری ۲.۵ میلیون تومان برآورد شده است. البته با توجه به تغییرات نرخ ارز به احتمال زیاد هزینه ساخت این خانه‌ها نیز بیشتر خواهد شد.
بسیاری از کارشناسان درباره طرح اقدام ملی مسکن که بعد از طرح مسکن اجتماعی به وجود آمد عقیده دارند این طرح هم مثل طرح‌های قبلی دولت کارساز نخواهد بود و دارای ایراداتی است که ممکن است با توجه به اوضاع اقتصادی بد کشور استقبال چندانی از آن نشود.
یکی از نکاتی که متنقدان مطرح می‌کنند این است که با توجه به این که دولت حسن روحانی طرح مسکن مهر دولت محمود احمدی نژاد را متوقف کرد، چه تضمینی وجود دارد تا طرح اقدام مسکن ملی، در دولت بعدی که بر سر کار می‌آید متوقف نشود؟ ایراد دیگری که به این طرح وارد است، این است که دولت زمان ساخت، تحویل و همچنین متراژ این خانه‌ها را مشخص نکرده است. با توجه به اینکه این طرح برای اقشار کم درآمد و متوسط جامعه است، چقدر احتمال وجود دارد این قشر بتواند اقساط این خانه‌ها را با توجه به درآمد کم و بی ارزش شدن پول پرداخت کند. یک ایراد دیگر مالکیت انبوه سازان بر ساختن این خانه‌ها است از کجا می‌توان مطمئن بود که بار دیگر اجاره نشینی برای اقشار کم درآمد به معضل تبدیل نشود؛ و در آخر ایراد دیگری که گرفته شد این بود که با توجه به شرایط وخیم اقتصادی در کشور امکان بازگشت سرمایه با سختی انجام شود و بالاخص که خصولتی‌ها هم در ساخت این خانه‌ها شراکت دارند ممکن است که انبوه سازان به کلی عطای پیوستن به این طرح را به لقایشان ببخشند. در ادامه می تواند گفت دولت باید درباره این طرح برای مردم، شرکت‌های انبوه ساز و بخش خصوصی شفاف سازی کند.
مسکن ۲۵ متری
اواخر سال گذشته معاونت شهرسازی شهرداری تهران طرحی به دولت پیشنهاد داد تا در شهر تهران برای زوج‌هایی در اول روزهای زندگی خود هستند خانه‌های ۲۵ تا ۴۰ متری ساخته و تحویل آنان شود. این کار سبب می‌شود تا آمار تقاضای مسکن کنترل شده و از التهاب مسکن جلوگیری کند. یکی از نمایندگان مجلس یازدهم با تایید این خبر گفت طرح ساخت این خانه‌های فقط برای زوج‌های جوان است و به مجرد‌ها خانه‌های ۲۵ متری داده نمی‌شود. محمود زاده معاون شهرسازی وزارت راه و شهرسازی گفت این طرحی است که شهرداری داده است، اما چیزی به دولت داده نشده است و اگر هم برسد دولت با آن مخالفت خواهد کرد چرا که این ایده از فکر ساخت خانه‌های کوچک در غرب آمده است!
مالیات بر خانه‌های خالی
بالاخره طرح مالیات بر خانه‌های خالی قرار است در دولت دوازدهم و تابستان امسال اجرایی شود. محمودزاده معاون وزارت راه و مسکن شهرسازی درباره جزئیات این طرح در گفتگو با مهر گفته است: خانه‌هایی که یک سال خالی باشند مشمول دریافت مالیات می‌شوند، سال اول معاف، سال دوم مالیات ۵۰ درصد ارزش اجاره گرفته خواهد شد و سال سوم مالیات ۱۰۰ درصدی از ارزش اجاره خواهد بود؛ و در ادامه افزود خانه‌هایی که از سال ۹۵ به بعد ساخته شده باشند مالیات آن‌ها طبق قانون یک ونیم برابر ارزش ملک خواهد بود.
این طرح ۲۵ تیرماه ۹۹ با حضور نمایندگان مجلس جدید به تصویب رسید و سخنگوی کمیسیون اقتصادی مجلس گفت: با توجه به اینکه ما سالانه یک میلیون واحد جدید نیاز داریم با این طرح، سالانه دو و نیم میلیون واحد آپارتمان خالی به بازار ارائه شود.
حرف پایانی:
یک سال از عمر دولت حسن روحانی باقی مانده است و او وزیر تحت امر خود در وزارت راه و شهرسازی وظیفه دارند وضعیت لجام گسیخته قیمت مسکن را که در طول این ۷ سال به طرز عجیبی در حال رشد است؛ را بهبود بخشند. وضعیت بازار مسکن البته از وضعیت کلی اقتصاد کشور نیست و در وضعیت اقتصادی فعلی و طغیان سرسام‌آور تورم طبعا نمی‌توان انتظار وضعیت خوشایندی در بازار مسکن داشت. با این حال مسکن یکی از نیازهای اولیه و نخستین و از ضروریات زندگی مردم است و هم چنان که در شرایط بحرانی برای تامین ارزاق عمومی تدابیری اندیشیده می‌شود، انتظار می‌رود که برای تامین مسکن نیز تدابیری در کار باشد. از سوی دیگر سیاست‌ها و برنامه‌های کلی دولت‌های یازدهم و دوازدهم حتی فارغ از اوضاع نابسامان اقتصادی، برای بسیاری از کارشناسان و فعالان بازار مسکن قابل قبول نبوده است و نقدهای بسیاری به آن مطرح است.
گره کور مسئله مسکن در ایران سالهاست که گلوی طبقه فرودست و طبقه متوسط را می‌فشارد، تنها تحول در همه این سالها به نظر کورتر شدن این گره بوده است و روشن نیست که سرانجام کی ممکن است گشایشی حاصل شود.
