فناوری در خدمت حفاظت از یوزپلنگ‌ها

 

منطقه حفاظت شده توران ۷۵۰ هکتار زمین فنس کشی شده دارد و هزار و ۶۰۰ هکتار دیگر به آن اضافه شد که این‌ها از طریق کریدور به هم متصل می‌شوند تا یوز‌ها به راحتی بتوانند در آن تردد کنند، گزارش‌ها نشان می‌دهد که شرایط این سه قلاه یوز خوب است و حتی از استان سمنان گزارش شده که در ۱۷ فروردین ماه که «ایران» به توران منتقل شد در ۲۴ فروردین ماه دو قلاده یوز محلی در پشت فنس این ماده یوز مشاهده شد که این نشان می‌دهد تصمیم برای انتقال آن‌ها اشتباه نبوده است.

 

یوزپلنگ گربه‌سانی ارزشمند است و در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت (آی یو سی ان - IUCN) به عنوان گونه‌ای در خطر انقراض قرار دارد و همه تلاش سازمان حفاظت محیط‌زیست این است که یوز ایرانی به سرنوشت شیر ایرانی گرفتار نشود و از خطر انقراض نجات یابد، البته اولویت سازمان حفظ گونه در زیستگاه است، اما زمانی که یک گونه در خطر جدی انقراض قرار گیرد راهی جز مدیریت مداخله‌ای وجود ندارد و باید بخش پشتیبان ایجاد شود اینجاست که بحث تکثیر در اسارت و نیمه اسارت مطرح می‌شود و، چون یوزپلنگ ایرانی اکنون در وضعیتی قرار دارد که در حال خارج شدن از چرخه حیات است بنابراین باید برای نجات آن برنامه داشت.

 

بر این اساس ۶ سال پیش دو قلاده یوزپلنگ نر و ماده (کوشکی و دلبر) با هدف تکثیر به پردیسان منتقل شدند و در این مدت اقدامات زیادی برای رسیدن به این هدف بر روی آن‌ها انجام شد، اما کارشناسان و متخصصان بعد از این مدت به این نتیجه رسیدند که هوای آلوده و انواع استرس‌ها در اطراف پارک پردیسان این کار‌ها را بی نتیجه کرد و فقط ۶ سال این فرصت از این حیوانات گرفته شد برای همین تصمیم گرفته شد که به زادگاهشان برگردانده شوند تا همان کورسوی امید نیز شاید از بین نرود.

 

کوشکی و دلبر دو یوزپلنگ نر و ماده‌ای هستند که به ترتیب ۱۰ آذر سال ١٣٩٣ از پناهگاه حیات وحش میاندشت و ۱۱ آذر سال ١٣٩٣ از ذخیره گاه زیست کره توران به پارک پردیسان تهران منتقل شدند، ایران توله یوزپلنگ سه ساله نیز در سال ۹۶ از زادگاهش در پارک ملی توران خارج و در پارک پردیسان منتقل شد بنابراین این یوز‌ها گنجینه گرانبهایی برای کشور هستند، حدود دو هزار سال پیش یوز‌ها در بیشتر نقاط آسیا حضور داشتند، اما اکنون منحصر به نواحی بیابانی ایران شده اند، در واقع ایران از دهه ۷۰ میلادی به عنوان تنها زیستگاه یوزپلنگ آسیایی شناخته شده، از این رو به آن‌ها یوزپلنگ ایرانی نیز می‌گویند. 

 

منطقه توران یا «خارتوران» یکی از سه منطقه حفاظت شده ایران با مساحت یک میلیون و ۴۷۰ هزار هکتار، زیستگاه یوزپلنگ ایرانی به شمار می‌رود که در شرق استان سمنان قرار دارد. 

 

کیومرث کلانتری معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست در نشستی که در خصوص انتقال این قلاده یوز با خبرنگاران داشت، گفت: یوزپلنگ ایرانی در فهرست سرخ IUCN قرار دارد و گونه‌ای در خطر انقراض است، تا ۶۰ سال پیش تعداد ۳۰۰ یوز در زیستگاه‌های ایران وجود داشت، اما امروز به کمتر از ۳۰ قلاده رسیده که باید علت این کاهش چشمگیر جمعیت بررسی شود.

 

وی افزود: ۶ میلیون هکتار از زیستگاه یوزپلنگ در هفت استان در داخل مناطق چهارگانه تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار دارد، بنابراین کمتر از ۴۰ درصد زیستگاه این حیوان در این مناطق و ۶۰ درصد در مناطق آزاد قرار دارد، ۱۰ زیستگاه در هفت استان از جمله سمنان، یزد و خراسان شمالی واقع شده است، در سال‌های ۱۳۷۴ تا ۱۳۹۵ تعداد ۱۳ یوزپلنگ بر اثر تصادفات جاده‌ای تلف شدند، عواملی مانند تکه تکه شدن زیستگاه ها، جاده کشی، لوله گذاری، تصادفات جاده ای، رعایت نکردن استاندارد عبور و مرور، شکار بی رویه طعمه یوز پلنگ ها، وجود گله‌های دام اهلی و سگ‌های گله از جمله عوامل تهدید این گونه ارزشمند است که رفع آن‌ها مورد توجه سازمان حفاظت محیط زیست است.

 

در کنار همه اینها، اما استفاده از فناوری‌های نوین برای حفاظت از این گونه‌های ارزشمند نیز مورد توجه سازمان حفاظت محیط زیست است که بر این اساس سازمان به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پیشنهاد داد تا زیستگاه یوز‌ها را تحت پوشش آنتن دهی قرار دهد که مورد موافقت قرار گرفت و چندی پیش سید یاسر حسن پور مدیر کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان سمنان اعلام کرد که با دستور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، زیستگاه یوزپلنگ آسیایی در زیستکره توران استان سمنان با سرمایه‌گذاری ۳۰ تا ۴۰ میلیارد ریالی این وزارتخانه تحت پوشش آنتن‌دهی تلفن همراه و اینترنت باند پهن قرار می‌گیرد.

 

کلانتری گفت: ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی و امکان پوشش آنتن دهی تلفن همراه و خدمات دسترسی اینترنت باند پهن سیار در زیستکره توران موجب نظارت، رصد و تحلیل دقیق‌تر رفتار‌های یوز‌های آسیایی می‌شود، در واقع این طرح می‌تواند دسترسی آسان را به جدیدترین خدمات دیجیتال و تمام خدمات شبکه ملی اطلاعات از جمله آموزش الکترونیکی، دولت الکترونیکی، تلویزیون اینترنتی، بهداشت و سلامت الکترونیکی و خدمات بانکی برای ساکنان مناطق فراهم کند.

 

همچنین شهاب الدین منتظمی مدیر کل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست درباره پوشش ماهواره‌ای بخشی از زیستگاه یوزپلنگ‌ها به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: در محل نگهداری یوزپلنگ‌ها و به طور کلی مناطق اصلی که جمعیت یوز‌ها در آن‌ها مشاهده می‌شود امکان هیچ گونه ارتباط و آنتن دهی شبکه مخابراتی وجود ندارد که در راستای حفاظت معضلاتی را ایجاد کرده است، در واقع هم امکان برقراری ارتباط وجود ندارد و هم اینکه پایش با نصب دوربین و رصد آنلاین نیز میسر نیست.

 

وی افزود: بر این اساس سازمان حفاظت محیط زیست به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پیشنهاد داد که آن منطقه تحت پوشش آنتن دهی ماهواره‌ای قرار گیرد که مورد موافقت وزیر ارتباطات قرار گرفت و بلافاصله گروهی از وزارت ارتباطات به منطقه اعزام شدند و آن مناطق را مورد بررسی و پایش قرار دادند و محل نصب دکل‌های آنتن‌ها را ارزیابی و مشخص کردند که با اجرای آن مناطق زیستگاهی یوز‌ها تحت پوشش آنتن دهی قرار خواهند گرفت.

 

منتظمی درباره مزایای اصلی این کار توضیح داد: با تحت پوشش قرار گرفتن مناطق زیستگاهی یوزپلنگ‌ها امکان پایش آنلاین و نصب دوربین‌های دیجیتال در این منطقه فراهم می‌شود که کمک بزرگی به این گونه ارزشمند خواهد شد که با توجه به اهمیت موضوع و تاکید وزیر ارتباطات، امیدواریم این کار هر چه سریعتر انجام شود، چون اتفاق خوشایندی در راستای حفاظت از محیط زیست و گونه‌های ارزشمندی همچون یوزپلنگ ایرانی است که با استفاده از فناوری‌های روز انجام می‌شود تا بتواند نتایج خوبی به همراه داشته باشد بنابراین خوشبین هستیم هر چه زودتر انجام شود.

 

وی درباره وضعیت سه قلاده یوزپلنگ (کوشکی، دلبر و ایران) در توران گفت: وضعیت یوز‌ها بسیار رضایت بخش است و در شرایط خوبی قرار دارند، مراقبت‌ها و نظارت‌ها کاملا انجام می‌شود و داده‌ها به طور مرتب بررسی می‌شود و استان سمنان برنامه مدونی که در بحث حفاظت و بهبود شرایط مناطق زیستگاهی دارد را پیش می‌برد در واقع کار‌های اجرایی آن بر عهده اداره کل محیط زیست استان سمنان است، اما تمام این کار‌ها با نظارت دقیق سازما حفاظت محیط زیست انجام می‌شود. 

 

مدیر کل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به اینکه آیا در این مدت یوز جدیدی در اطراف محل نگهداری این یوز‌ها مشاهده شده است اظهار داشت: به جز همان یوزی که در روز‌های ابتدایی حضور ایران در منطقه مشاهده شد دیگر مورد جدیدی گزارش نشده است.