تتو؛ اختلال شخصیت یا زبان اعتراض؟

 

تتو امروزه و در دنیای مدرن مفهوم و معنای دیگری از حیث فرهنگی یافته و به نشاندن اشکال هنری بر بدن تبدیل شده است. این پدیده محبوبیت زیادی بین نسل جوان پیدا کرده و نوعی هنر و حرفه محسوب می‌شود و همچنین اقتصاد ویژه ای حول آن شکل گرفته است.

 

کافی است در فضای مجازی (مخصوصا در اینستاگرام) کلمه تتو را جستجو کنی تابا حجم انبوهی از تصاویر و فیلم‌هایی از پسران و دختران جوانی که صورت، دست یا هر قسمت دیگری از بدنشان را خالکویی کرده اند روبرو ‌شوی. بعضی‌ها فقط به نوشتن اسم یا شعری کوتاه بسنده کرده اند، بعضی هم از گردن تا نوک پایشان را به شکل تابلو نقاشی درآورده‌اند.  

 

برای صحبت کردن با یکی از تتوکاران به صفحه‌های مختلفی پیام دادم. محمدحسین که خودش را «تتو آرتیست» می‌داند و صفحه‌اش پر است از اشکال مختلفی که روی بدن علاقمندان طراحی کرده، در مورد نحوه کار و نوع بازتاب و برخورد خانواده و اطرافیانش می‌گوید: «من سه سال است که کار تتو انجام می‌دهم. تتو، نقاشی کشیدن روی بدن است و یک هنر محسوب می‌شود، ولی در ایران هنوز استقبال چندانی ندارد، چون خانواده‌ها فکر می‌کنند فقط جاهلان و خلافکار‌ها تتو می‌زنند. به لحاظ قانونی هم متاسفانه مجوز نداریم، ولی کسی هم کاری به کارمان ندارد فقط اجرای طرح‌های غیراخلاقی ممنوع است. عده‌ای برای زدن اسم مادر، پدر، فرزند یا همسرشان مراجعه می‌کنند، ولی بیشتر افراد نقاشی گل و طرح‌های رنگی را انتخاب می‌کنند و بعضی‌ها هم فول بادی (از گردن تا مچ پا) درخواست می‌دهند. خانواده و اقوام خودم حرفه من را کاملا قبول دارند و آن را به عنوان هنر پذیرفته‌اند و انجامش را امری شخصی می‌دانند، اما واکنش غریبه‌ها متفاوت است و می‌گویند کارخوبی نیست و ارزش ندارد که روی بدن طراحی کرد. ایام تعطیل درآمد ما خوب است. بسته به نوع و اندازه طرحی که انتخاب می‌شود هزینه‌ها هم متفاوت است. طرح‌های بزرگ مثل دست کامل یا فول بادی (تمام بدن) مبلغش بالاست. با اینکه افراد زیر ۱۸ سال هم تقاضای زدن تتو دارند، ولی من تا به حال انجام ندادم، چون باید رضایت پدر و مادرشان باشد؛ و حتی بعضی وقت‌ها کسانی پشیمان شدند و برای پاک کردن تتو راهنمایی خواسته‌اند. کارمندان دولت قبل از استخدام بهشان گیر می‌دهند و بعد از استخدام تتو می‌زنند. این یک مسئله شخصی است و دین با آن مشکل ندارد کاش روزی برسد که ما هم بتوانیم سالن بزنیم و به عنوان یک شغل رسمی به حساب بیاییم».

 

در پارک، روی نیمکت نشسته بودم که از میان افرادی که از مقابلم رد می‌شدند جوانی با تی‌شرت قرمز توجهم را جلب کرد. شبیه سوژه‌ام بود، دستانش از بالای مچ تا خطی که زیر آستین کوتاه لباسش می‌رفت پر از اشکال مختلف بود به بهانه پرسیدن ساعت، سر صحبت را باز کردم و از تتوی دستش پرسیدم وقتی خودم را به عنوان خبرنگار معرفی کردم اول ترسید و گفت کارتت را نشان بده شاید می‌خواهی برایم دردسر درست کنی. بالاخره قانعش کردم که فقط برای تهیه گزارش با او حرف می‌زنم. اسمش وحید بود و لهجه‌ خاصی داشت دوستش را صدا زد و گفت میلاد بهتر از من می‌داند و استاد این کار است.

 

هر دو دست میلاد هم مثل دوستش غرق در اشکال هنری بود و درمورد دلیل خالکوبی کردنش گفت: «ما می‌خواهیم با بقیه فرق داشته باشیم. کلا کسی که کار زیبایی انجام می‌دهد و دیگران را جذب می‌کند دوست دارد همه به او نگاه کنند. من دخترانی که تتو می‌زنند را دوست دارم. یک عده برای سوسول بازی تتو می‌زنند، ولی ۸۰ درصد کسانی که تتو می‌زنند با وجود و با غیرت‌اند، کسی که تتو می‌زند حس قدرت دارد، چون اولین مانعی که رد می‌کند خانواده است، ولی خالکوبی در ایران بد جا افتاده. می‌گویند هر کس تتو دارد اراذل و اوباش است. تتو آدم را به اصطلاح «تو چشم» می‌کند. اگر برگردم به ۴ یا ۵ سال قبل خالکوبی نمی‌کنم، چون مردم به ظاهرت نگاه می‌کنند. به چشمانشان اعتماد می‌کنند. شاید در دل من چیزی نباشد، ولی آن‌ها اول ظاهر من را می‌بینند. بخاطر خالکوبی‌هایم موقعیت‌های خوب شغلی را از دست دادم. در واقع من خواستم با تتو زدن، شخصیتم را عوض کنم تا دنیایم عوض شود. فکر می‌کردم بهتر می‌شود، ولی دنیایم عوض نشد که بدتر هم شد. حتی راهنمایی رانندگی اول به خالکوبیم نگاه می‌کند و بعد گیر می‌دهد و جریمه می‌کند. الان اوضاع خیلی بد شده و بچه ۱۰ یا ۱۵ ساله با پرداخت پول می تواند «خال» بزند، ولی در گذشته هر کسی نمی‌توانست این کار را انجام دهد. کسی که تتو می‌زند هنرمند است، ولی جرم هم دارد، تکرار جرم باعث می‌شود انگشتش را قطع کنند. اگر سالن داشته باشید یک دفعه سالن را جمع و پلمپ می‌کنند. مثلا با زدن طرح‌های سیاسی و معنی دار که به دولت و حکومت بر بخورد، برخورد می‌کنند. بیشتر خال‌ها معنی دارند مثل تک چشم (چشم بینای جهان)  یا گل رز (به معنی دزد بیت المال)، ما اراذل و اوباش (باخنده) پلنگ و شیر و ستاره می‌زنیم. کسانی که تتو می‌زنند، در مدرسه و کلاس هم سرکرده بودند و بیشتر می‌فهمیدند و زور خوبی هم داشتند. در مملکت ما به این‌ها می‌گویند اراذل و اوباش. به بچه‌های بسیج گفتیم که امنیت پارک را اگر به ما بدهند یک دعوا هم رخ نمی‌دهد ولی از ما خوششان نمی‌آید. معمولا افراد مسن از ما بدشان می‌آید، ولی بچه‌ها می‌گویند «عمو چیکار کنم شبیه تو بشم؟»».

 

وقتی از او پرسیدم به نظرت الگوی خوبی هستی؟ گفت: «من آدم با ادبی هستم، درست رفتار می‌کنم که نگویند هر کس تتو می‌کند آدم بَدی است. همه افرادی که تتو می‌کنند اراذل و اوباش نیستند. ما تندرو نیستیم، دگرپرست‌ها و شیطان پرست‌ها با ما خیلی فرق دارند و ما با اشکال و رنگ‌ها بازی می‌کنیم. آنها‌ با اشکالی که می‌زنند عقیده و فکر خودشان را مطرح می‌کنند. این شغل اصلی من نیست. تفننی برای بقیه خال می‌زنم. شغلم اصلی ام به نوعی است که با افراد زیادی سروکار دارم، نگاه می‌کنم به شخصی که با من حرف می‌زند و متوجه می‌شوم که بعضی‌ها به خاطر تتویی که دارم به من اعتماد نمی‌کنند و شاید اگر این تتو روی بدنم نبود الان مولتی میلیاردر بودم». 

 

 

حرف‌ها و تفکر متفاوت این جوان‌ها برایم جالب بود. محمدحسین از بُعد هنری و مُد صحبت می‌کرد و میلاد و وحید از نظر قدرت نمایی و جلب توجه. در صحبت‌های میلاد و وحید تناقض وجود داشت جایی قدرت را در خالکوبی می‌دیدند و جایی هم از پشیمانی صحبت کردند.

 

برای درک بهتر این مبحث با دلبر نیروشک، روانشناس بالینی و صاحب نظر در این خصوص، گفتگویی انجام دادم. 

 

نیروشک با بیان اینکه امروزه بخشی از خالکوبی، مُد و هنر بودن آن است، گفت: اینکه چه چیزی را کجا خالکوبی کنیم برای کسی که علم آن را دارد به عنوان یک هنر، تعریفی دارد. این در آمریکا و دیگر کشور‌ها تعریف شده است، اما در ایران به طور کلی برای خالکوبی تعریفی نداریم.

وی در خصوص مسئله تتو یا خالکوبی در دهه‌های گذشته که بیشتر در حوزه یک سوم ناسالم به لحاظ روانشناسی جای دارند، گفت: «در گذشته (حدود ۱۵ سال قبل) درصد بالایی از کسانی که تتو (خالکوبی) می‌کردند یا دارای اختلال شخصیت مرزی که یک اختلال روان‌نژندی است، بودند یا شخصیت ضد اجتماعی (اختلال روان‌رنجورخویی) داشتند یا آدم‌هایی دارای افسردگی بودند که هیجانات و احساساتشان را که نمی‌توانستند ارائه دهند از طریق خالکوبی (به عنوان مثال خالکوبی اسم عزیز از دست رفته بر بدن خود و...) نشان می‌دادند؛ و این راهی بود برای هموار کردن زندگی این افراد. یعنی شخص با خالکوبی به خودش خوراک ذهنی و عاطفی می‌داد و به آرامش دست می‌یافت و باور‌ها و تعصباتش به حداقل می‌رسید.