جذب؛ مهم‌ترین ظرفیت تاب‌آوری اجتماعی است (گفت‌وگو با اطهره نژادی، معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری)

دیدارنیوز ـ اطهره نژادي، معاون برنامه‌ريزي و نظارت راهبردي معاونت امور زنان و خانواده رياست‌جمهوري معتقد است «جامعه تاب‌آور، دشواري‌ها و عدم ثبات مقطعي را به راحتي يا بهتر است بگويم با توان بيشتري پشت سر مي‌گذارد. تحمل بيشتري دارد و از سوي ديگر مسير را عاقلانه‌تر دنبال مي‌كند. » او كه در رشته برنامه‌ريزي محيط زيست دكتري گرفته است، با بيان اينكه در طرح تاب‌آوري؛ خانواده به عنوان كوچك‌ترين واحد اجتماعي؛ با سه ظرفيت اصلي آشنا مي‌شود كه اين ظرفيت‌سازي و آگاهي، باعث مي‌شود در مواقع بحران، از اين ظرفيت‌ها در مقابل استرس‌ها و شوك‌ها استفاده كند، توضيح داد: «ظرفيت جذب به عنوان اولين ظرفيت در تاب‌آوري اجتماعي به جامعه كمك مي‌كند كه آستانه تحمل بالايي داشته باشد و با هر تلنگري دچار تنش نشود. اين امر در مورد خانواده كه كوچك‌ترين واحد اجتماعي است نيز صدق مي‌كند. با ظرفيت تطبيق، جامعه راه خود را در ادامه حركت به رغم وجود مشكلات، ادامه مي‌دهد و خود را با شرايط سازگارتر مي‌كند و در مرحله گذار، شيوه جديدي را در پيش مي‌گيرد. هر سه ظرفيت به جامعه كمك مي‌كند كه موجوديت خود را حفظ كند و استوار بماند. »
 
شما از ٣-٢ سال قبل سرفصلي تحت عنوان تاب‌آوري اجتماعي را در حوزه زنان و خانواده پيش گرفتيد. اين كار تاكنون چه نتايجي داشته است؟

طرح تاب‌آوري اجتماعي از دو‌سال قبل با هدف افزايش تاب‌آوري اجتماعي آغاز شد. اطلس وضعيت زنان و خانواده در استان‌هاي كشور نشان داد كه بايد به مسائل جامعه؛ به گونه ديگري پرداخت و اگر شيوه برخورد با مسائل، درست بود تا آن روز بايد آمارها چيز ديگري را نشان بدهد و وضعيت، به وضعيت مطلوب نزديك‌تر باشد. اين بود كه با بررسي‌هاي متعدد، اجراي طرح تاب‌آوري اجتماعي را در دستور كار قرار داديم و ان‌شاءالله امسال تا پايان شهريور ماه، كار اين طرح ملي در محدوده تعريف شده؛ پايان مي‌يابد. در پاسخ به اينكه چه خروجي داشته است بايد عرض كنم كه جنس اين طرح، از نوعي نيست كه خروجي كوتاه‌مدت عيني داشته باشد و هر كس با مشاهده وضعيت جامعه، بتواند به راحتي قضاوت كند كه چنين طرحي در منطقه انجام شده است و به چه گونه‌اي اما اجراي طرح تاب‌آوري به اين صورت بوده است كه در سال اول با ابلاغ اعتبار به ۱۴ استان از آنها خواستيم با توجه به مهم‌ترين مسائل زنان و خانواده استان، محتواي آموزشي منطبق بر شرايط را خودشان آماده و تدوين كنند.

اين استان‌ها بر اساس نتايج اطلس وضعيت زنان و خانواده انتخاب شد كه متاسفانه در پايان طرح، ارزيابي خوبي نداشتيم چرا كه هر استان از زاويه ديد برنامه‌ريزي خود مساله‌ها را بررسي كرده بود و محتواهاي آموزشي؛ بيشتر تدريس تاب‌آوري فردي و مهارت‌هاي ده گانه رفتاري بود بنابراين در سال ۹۶ با يك محتواي يكسان آموزشي كه توسط معاونت گردآوري و تدوين شده بود، طرح در مقياس ملي و در تمام استان‌ها به مرحله اجرا درآمد كه در حال حاضر در حال تدوين نقشه راه تاب‌آوري استان‌ها هستند.

در طرح تاب‌آوري؛ خانواده به عنوان كوچك‌ترين واحد اجتماعي؛ با سه ظرفيت اصلي آشنا مي‌شود كه اين ظرفيت‌سازي و آگاهي، باعث مي‌شود در مواقع بحران، از اين ظرفيت‌ها در مقابل استرس‌ها و شوك‌ها استفاده كند.

ظرفيت جذب به عنوان اولين ظرفيت در تاب‌آوري اجتماعي به جامعه كمك مي‌كند كه آستانه تحمل بالايي داشته باشد و با هر تلنگري دچار تنش نشود اين امر در مورد خانواده كه كوچك‌ترين واحد اجتماعي است نيز صدق مي‌كند. با ظرفيت تطبيق، جامعه راه خود را در ادامه حركت با وجود وجود مشكلات، ادامه مي‌دهد و خود را با شرايط سازگارتر مي‌كند و در مرحله گذار، شيوه جديدي را در پيش مي‌گيرد. هر سه ظرفيت به جامعه كمك مي‌كند كه موجوديت خود را حفظ كند و استوار بماند.

شما به افت و خيزهاي شرايط كنوني اشاره كرديد و من معتقدم جامعه تاب‌آور، دشواري‌ها و عدم ثبات مقطعي را به راحتي يا بهتر است بگويم با توان بيشتري پشت سر مي‌گذارد. تحمل بيشتري دارد و از سوي ديگر مسير را عاقلانه‌تر دنبال مي‌كند. مثالي كه شايد بتوانم براي صحبت خود داشته باشم و شما بتوانيد در ذهن خود تصويرسازي كنيد يك ورزشكار در رينگ بوكس است كه ضربات متعددي دريافت مي‌كند و همچنان سرپا مي‌ايستد و براي رد كردن ضربات و كمتر آسيب ديدن، مهارت دارد. بارها ممكن است به گوشه رينگ رانده شود ولي مجددا به مقاومت ادامه مي‌دهد كه اين مرحله دوم است. بنابراين بايد مقاوم بود و تاب‌آور.

زنان به دليل ذات مديريت مادرانه و زنانه خود، تنش‌ها را كم مي‌كنند. در مديريت تعاملات در سطوح مختلف، نقش موثري دارند، شيوه مصرف را به خوبي مي‌توانند مديريت كنند؛ آرامش و صبوري را ترويج مي‌كنند؛ نقش‌هاي چندگانه همزماني دارند كه به منسجم كردن رفتارهاي پيراموني كمك مي‌كند و همه اين موارد مي‌تواند به بهبود شرايط يا بالا بردن آستانه تحمل كمك كند.

اولا مسائل جامعه از يك جنس و در يك مقياس نيست كه فرد، بتواند به تنهايي از عهده حل آن برآيد؛ بنابراين همبستگي اجتماعي ضرورتي است كه نبايد از آن غافل ماند و بعد هم تاكيد بر اين نكته كه در شرايط التهاب، ايجاد و دامن زدن به نااميدي و ترويج آن يا از عدم آگاهي از عواقب آن است يا با هدف ناپايدار ساختن جامعه. انسان‌ها در هر جامعه‌اي با شرايطي روبه‌رو هستند كه پوياست و تغييراتي را تجربه مي‌كند؛ گاه اين تغييرات در بازه زماني كم اتفاق مي‌افتد و گاه، تدريجي و غير محسوس است.

اما واقعيت اين است كه اگر بحران‌هايي از هر شكل، در جهان تجربه نشده بود، علومي مانند مديريت بحران هم وجود نداشت و اين شاخه از علم هم صرفا براي ايران طراحي نشده است. بنابراين، بايد بدانيم و باور كنيم كه شرايط را با همراهي و همدلي مي‌توان به شكل بهتري مديريت و آسيب‌هاي رواني كمتري به جامعه وارد كرد.

معاونت با ايمان به ضرورت توسعه طرح تا‌ب‌آوري اجتماعي و تلفيق يافته‌هاي طرح در طرح سند ارتقاي وضعيت زنان و خانواده‌هاي كشور كه به تفكيك استان‌ها در حال تدوين است، تلاش مي‌كند تا به صورت عيني، مشاركت مردم در تدوين و اجرا و پايش برنامه‌ها را محقق سازد؛ تلاش مي‌كند تا اين واقعيت را در نظر داشته باشد كه بايد با مردم گفت‌وگو كرد، از آنها شنيد و به دانسته‌ها و يافته‌هاي تئوريك خود اكتفا نكرد و براي حل مسائل، از راهكارهاي مبتني بر فرهنگ و عرف محلي استفاده كرد تا پايداري برنامه‌ها در نظر گرفته شود.
 
منبع: اعتماد/۷ مرداد ۹۷