۱۳ فروردین ماه سال جاری روزنامه آمریکایی وال‌استریت ژورنال از اولین تراکنش مالی میان اروپا و ایران تحت سامانه مالی اینستکس خبر داد. فریدون مجلسی کارشناس مسائل بین‌الملل درباره علت انجام اولین تراکنش در سامانه اینستکس از سوی اروپایی‌ها در گفتگو با دیدارنیوز گفت: اروپایی‌ها با این حرکت مایل هستند که حس نیت خود را به حکومت ایران با توجه به گرفتاری اخیر در نتیجه شیوع بیماری کرونا نشان دهند. از طرف دیگر در صورتی که مشکل مورد اشاره در ایران گسترش پیدا کند سرریز و مازادش، آن‌ها را بیشتر گرفتار خواهد کرد. دنیا، دنیای ظروف مرتبط است، بنابراین چنانچه بحرانی در کشور ما شدید شود به آنجا هم سرایت می‌کند، ولی در عین حال درصددند تا نشان دهند در دشواری‌ها حاضر هستند دریچه‌هایی را بگشایند و انتظار دارند که طرف مقابل نیز پنجره‌هایی را باز کند یا از تهدید‌های خود بکاهد.
دیدارنیوز ـ ساز و کار مالی اینستکس در ژانویه سال ۲۰۱۹ (دی ماه ۱۳۹۷) توسط سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان راه‌اندازی شد. هدف از ایجاد این سازوکار مالی، حفظ تراکنش‌های تجاری با ایران بود تا از این طریق، ایران نیز به شرایط درج شده در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ (برجام) پایبند باقی بماند، اما تا پیش از شیوع بیماری کرونا تنها خبر منتشر شده، دلایل عدم پایبندی اروپایی‌ها به این تعهد بود.
اروپایی‌ها ادله عدم همکاری خود را چنین اعلام کردند: اول آنکه بنگاه‌های اقتصادی، بخش خصوصی به حساب می‌آیند و دولت نمی‌تواند به همکاری با ایران وادارشان سازد، مدیران این شرکت‌ها هم بر این نکته تاکید داشتند از آنجا که توسط آمریکا تهدید شده‌اند، حاضر به ادامه همکاری با ایران نیستند. علاوه بر این مسئله، قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF نیز به بهانه‌ای مبدل شد تا بر عدم همکاری پافشاری شود.
با این حال، ۱۳ فروردین ماه سال جاری روزنامه آمریکایی وال‌استریت ژورنال از اولین تراکنش مالی میان اروپا و ایران تحت سامانه مالی اینستکس خبر داد و در گزارشی، به انتشار برخی جزئیات اشاره کرد. در این گزارش آمده است: «جزئیات اندکی درباره این تراکنش مالی ارائه شده، اما افراد نزدیک به این موضوع اعلام کردند که تجهیزات فروخته شده مربوط به درمان بیماری‌های خونی بوده که از یک شرکت آلمانی خریداری شده و چندین ماه نهایی شدن این معامله به طول انجامیده است.» بر اساس اعلام این افراد، ارزش مالی این قرارداد تقریبا ۵۰۰ هزار یورو (۵۴۸ هزار دلار) بوده است و تجهیزات فروخته شده، هیچ ارتباطی به همه‌گیری ویروس کرونا ندارد. وزیران خارجه فرانسه، آلمان و انگلیس، نخستین عملیات مالی با ایران بر اساس اینستکس را تائید کردند.
فریدون مجلسی کارشناس مسائل بین‌الملل درباره علت انجام اولین تراکنش در سامانه اینستکس از سوی اروپایی‌ها در گفتگو با دیدارنیوز گفت: علت قرار دادن چنین سیاستی، در زمان خود اجرا بود، برهمین اساس امیدوارم نه تنها ادامه یابد، بلکه منجر به بازگشت ایران به عرصه جهانی نقل و انتقالات مالی و تجارت بین‌الملل شود. مسئولان ما چه بخواهند و چه نخواهند، شرایط موجود بن‌بست تلقی می‌شود، بنابراین باید از آن خارج شد و همراه با جهان در تلاش‌های بزرگتری (کرونا) که تمام بشریت را درگیر کرده، پیش رفت، اما نکته مهم در این خصوص که باید مدنظر قرار گیرد، این است که سیاست و عرصه سیاست از برخی فضا‌های متعصبانه، حساب جدایی دارد.
وی در این‌باره اضافه کرد: سیاست، سیاه و سفید نیست، به میلیون‌ها رنگ از لحاظ علمی بین سیاه و سفید تعلق دارد، بنابراین نباید انتظار داشت که جهان به تمامی تمایلات ما تن دهد و ایران به هیچ یک از خواسته های آنان گوش نسپارد. ممکن است در این خصوص حق هم با کشور ما باشد، ولی به خاطر رعایت منافع ملی که بالاتر از حق قرار می‌گیرد باید جهت آسیب نخوردن به مردم، رفاه، آسایش و آرامش‌شان، مسائلی را بپذیریم تا در برابر راه‌هایی که جهان به سوی ما قرار می‌دهد، بتوانیم مسیر متقابلی را بگشائیم.
این کارشناس امور بین‌الملل در این رابطه یادآور شد: معنای صریح‌تر آن این است که باید شعار‌های تند و تهدید آمیزی که موجب تمام بحران‌ها و تحریم‌ها شده، تلطیف شود. البته مجبور نیستیم با کسانی که دوستی نداریم، رفاقت کنیم، ولی ناچاریم که از خشونت، دست برداریم.
مجلسی در خصوص منشأ اقدام اروپا در خصوص اینستکس ابراز کرد: اروپایی‌ها با این حرکت مایل هستند که حس نیت خود را به حکومت ایران با توجه به گرفتاری اخیر در نتیجه شیوع بیماری کرونا نشان دهند. از طرف دیگر در صورتی که مشکل مورد اشاره در ایران گسترش پیدا کند سرریز و مازادش، آن‌ها را بیشتر گرفتار خواهد کرد. دنیا، دنیای ظروف مرتبط است، بنابراین چنانچه بحرانی در کشور ما شدید شود به آنجا هم سرایت می‌کند، ولی در عین حال درصددند تا نشان دهند در دشواری‌ها حاضر هستند دریچه‌هایی را بگشایند و انتظار دارند که طرف مقابل نیز پنجره‌هایی را باز کند یا از تهدید‌های خود بکاهد.
وی در رابطه با گزارش روزنامه وال استریت ژورنال که تاکید داشت تجهیزات فروخته شده مربوط به بیماری کرونا نیست و به یک مشکل خونی رابط دارد، توضیح داد: زمانی که قرار شد دارو یا تجیهزاتی وارد کشور شود، کرونا قاعدتا در مرحله اول قرار نخواهد گرفت، زیرا داروی قطعی مشخص، واکسن یا سرمی ندارد که آن را وارد سازند، این دارو‌ها هم در قالب کمک‌های دیگری صورت گرفته است و اکنون معامله‌ای که بر سر داروی خونی صورت گرفته، نشانه خوبی است، زیرا مشخص کرده که برای مشکل کرونا چنانچه به راه‌حلی دست یابند، زود اقدام خواهد شد، به خصوص آنکه محافلی در آمریکا در میان حزب دموکرات که شانس بیشتری این روز‌ها برای موفقیت در انتخابات دارد و شخص آقای بایدن، به ادامه تحریم‌های حاد علیه ایران معترض شده‌اند.
این کارشناس روابط بین‌الملل در این‌باره که آیا کرونا بهانه‌ای در دست اروپایی‌ها برای اقدام به فعال سازی سامانه اینستکس است، بیان کرد: بهانه نشد بلکه دلیل شد، این دو با هم متفاوت است. دلیل، یک امر جدی و اخلاقی است که از منظر اجرایی طرف را متعهد و موظف می‌کند تا در مورد آن کوتاهی صورت نگیرد اما بهانه زمانی است که دروغ و ریا بخواهد عملی را به سرانجام برساند.
