سفر قریب الوقوع حسن روحانی به ژاپن؛ آغازی دیگر برای تنش زدایی با آمریکا؟

دیدارنیوز ـ افشار سلیمانی*: اگر تحولات داخلی، منطقه‌ای و جهانی زیر حول محور ایران در شش ماه اخیر را مورد توجه قرار دهیم با موارد زیر مواجه می شویم:

- تلاش‌های میانجیگرایانه مکرون رئیس‌جمهور فرانسه میان تهران ـ واشنگتن؛ پیش از نشست مجمع عمومی سازمان ملل درنیویورک و در حاشیه برگزاری اجلاس اخیر این مجمع
 - گام‌های چهار گانه کاهش تعهدات برجامی ایران درطول ماه‌های اخیر و احتمال ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و استفاده از مکانیسم ماشه در سه ماه آینده در صورت عدم یافتن راهی دیپلماتیک برای حل بحران ناشی از تحریم‌ها
- اعلام آمادگی ۶ کشور اروپایی برای مشارکت در اینستکس
- آزادی متقابل دو زندانی ایرانی وامریکایی توسط ایران وامریکا با میانجی‌گری سوئیس و تشکر ترامپ و پمپئو از دولت ایران
- تلاش‌های میانجی‌گرایانه عمان و ۳ سفر وزیر خارجه این کشور در ۹ ماه گذشته به ایران پس از دیدار با مقامات امریکایی در واشنگتن
- سفر قریب الوقوع حسن روحانی به توکیو پس از آزادی زندانی امریکایی از ایران و چراغ سبز واشنگتن به این سفر با توجه به دیدار چندماه قبل نخست‌وزیر ژاپن از ایران و میانجی‌گری تلویحی وی میان امریکا و ایران
- افزایش احتمالی قیمت جهانی نفت پس از توافق اوپک و اوپک پلاس مبنی بر کاهش تولید و تاثیر آن بر افزایش نرخ بنزین در امریکا هم‌زمان با رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری در امریکا و ادامه پروسه استیضاح ترامپ در مجلس نمایندگان این کشور
- حوادث به وقوع پیوسته در خلیج فارس (ساقط کردن پهباد امریکایی بر فراز ایران، ماجرای کشتی‌ها، هدف قرار گرفتن تاسیسات آرامکو در عربستان)، تلاش امریکا برای ایجاد ائتلاف در خلیج فارس، ارائه طرح صلح هرمز از سوی ایران، تتش‌زدایی تلویحی امارات با ایران، تحولات اخیر در لبنان، عراق و افغانستان با هدف کاهش نفوذ ایران
- احتمال حل بحران یمن توسط ریاض و انصارالله
-احتمال آغاز بهبودی مناسبات قطر با عربستان، امارات و بحرین و نزدیکی کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس
- تحولات سوریه و احتمال تضعیف موقعیت ایران در این کشور
-رقابت‌های داخلی در اسراییل
- چراغ سبز آمریکا در توافق‌های اقتصادی با ایران و احتمال آزادشدن ۲۰ میلیارد دلار از اموال بلوکه شده ایران در ژاپن
- اعتراضات مردمی در بیش از ۱۰۰ شهر ایران پس از اعلام غیرمنتظره و شوک‌آور افزایش ۳۰۰ درصدی نرخ بنزین و شرایط بحرانی اقتصادایران به ویژه افزایش نرخ تورم، کسری بودجه، منفی شدن رشد اقتصادی ایران تا حداقل ۹ درصد
-انتخابات دوره یازدهم مجلس شورای اسلامی در اسفند سال جاری وضرورت افزایش مشارکت مردم

به نظر می‌رسد آزادی متقابل دو زندانی ایرانی و امریکایی بستری برای دیدار حسن روحانی از ژاپن فراهم کرده و این سفر می‌تواند گام نخست شروع تنش‌زدایی میان تهران ـ واشنگتن را فراهم کند. دراین صورت این احتمال که با چراغ سبز واشنگتن و شخص ترامپ در جریان سفر قریب الوقوع حسن روحانی به توکیو (۲۸آذرماه) در راستای رسیدن به مخرج مشترک کوچکی به عنوان شروع تنش‌زدایی میان ایران و امریکا گامی کوچک از جمله ارائه معافیت به ژاپن و احتمالا چند کشور دیگر و بازگشت تدریجی ایران از کاهش تعهدات برجامی برداشته شود، را تقویت می‌کند تا حداقل زمینه گفتگو با امریکا در قالب گروه کشور‌های ۱+۵ فراهم شود و درصورت وقوع چنین تحولی، امیدواری نسبت به کاهش تدریجی تنش‌های خارجی و التهابات سیاسی و اقتصادی بروز و ظهور خواهد یافت.

واقعیات موجود داخلی و خارجی بیانگر آن است که ایران نیاز بیشتری به وقوع این تحول دارد و ترامپ نیز امکان بهره‌برداری از آن را درآستانه انتخابات ریاست‌جمهوری و استیضاح به دست خواهد آورد، اروپا نیز از مخمصه نجات برجام که بدون رضایت امریکا توان آن را ندارد، رهایی می‌یابد.

بدیهی است رسیدن به این مخرج مشترک نیازمند عقب‌نشینی ایران از تاکید بر لغو کامل تحریم‌ها و راضی شدن به کاهش تحریم‌ها از سوی امریکا به ویژه در زمینه فروش نفت و دریافت وجوه مربوطه و عقب‌نشینی آمریکا از اصرار بر عدم کاهش تحریم‌ها است (به احتمال زیاد ترامپ به ویژه پس از اعتراضات گسترده آبان ماه در ایران، تحریم‌ها را بصورت کامل لغو نخواهدکرد)

فرصت پیش‌رو در شرایط حاد ایران بسیار مغتنم است و رادیکال‌ها نباید به دلیل نگرانی از پیروزی احتمالی اصلاح‌طلبان و حامیان دولت در انتخابات مجلس یازدهم در صورت شروع تنش‌زدایی با امریکا و اروپا، در مسیر چنین روندی سنگ‌اندازی کنند و منافع ملی را بر منافع جناحی ارجح شمارند.

*تحلیلگر مسائل بین الملل و سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان