چه بخواهیم بیان کنیم و چه نخواهیم، قطعا بخشی از این تخریب‌ها را معترضان به گران شدن بنزین در اثر هیجانات وارد کرده‌اند، به همین علت، دیدارنیوز موضوع فوق را در گفتگو با مصطفی مهرآئین و سیدجواد میری مطرح کرد تا گامی در مسیر علت‌یابی برداشته شود. میری معتقد است دلیل اتفاقات بد اخیر این است که سیاست‌گذاری‌های دولت برای عموم مردم فهم‌پذیر نیست. به این معنا، نه تنها برای مردم کوچه و بازار نمی‌توان یک تفسیر درستی از آن ارائه کرد، بلکه برای بسیاری از افراد آکادمیک و دانشگاهی هم مشخص نیست و اتفاق بدتر از آتش زدن بانک این است که دولت‌ها مخصوصا در دو دهه اخیر در حال از دست دادن مشروعیت هستند. به این معنا که دولت مدام جای تولید، سرمایه را خرج می‌کند و دست در جیب خود می‌برد که این فرسایش مشروعیت در بین مردم خشونت آورترین فاز در یک جامعه محسوب می‌شود و بسیار خطرناک است که باید مورد توجه قرار گیرد.
دیدارنیوز ـ تجمعاتی که از روز جمعه در برخی شهر‌های کشور در اعتراض به گران شدن بنزین شکل گرفته بود با تخریب فراوان اموال عمومی همراه شد. به طور نمونه در معالی‌آباد شیراز عده‌ای از میان تجمع‌کنندگان، شیشه شعب بانک واقع در این خیابان را تخریب کرده و آسیب‌های شدیدی به ایستگاه‌های اتوبوس و مترو وارد کردند. یا در شهرقدس واقع در کیلومتر بیست آزادراه تهران ـ کرج، اکثر بانک ها و فروشگاه های بزرگ همچون جانبو مورد تعرض قرار گرفته و اموال آن ها غارت شده است. در شهر پرند و مارلیک از استان البرز نیز داستان به همین نحو بوده است.
همچنین عده‌ای از افراد در میان تجمع‌کنندگان چند پمپ بنزین را به آتش کشیدند و این موجب شد که پمپ‌های بنزین خصوصی عمدتا تعطیل شوند. شهر تبریز از جمله شهر‌هایی بود که در آن علاوه بر اینکه یک دستگاه اتوبوس شخصی به آتش کشیده شد و اموال عمومی هچون سطل های زباله، تابلو‌ها و شیشه‌های بانک و... دچار تخریب شد، افرادی به دفتر یک پمپ بنزین وارد شدند و پرونده‌ها را پراکنده کرده‌اند و همچنین صدماتی به برخی پمپ بنزین‌های دیگر وارد کردند.
شهر‌های دیگری هم مانند رباط کریم در استان تهران، شهر اصفهان، ماهشهر در استان خوزستان و ... از تخریب‌های این چنینی بی‌نصیب نماندند. چه بخواهیم بیان کنیم و چه نخواهیم، قطعا بخشی از این تخریب‌ها را معترضان به گران شدن بنزین در اثر هیجانات وارد کرده‌اند، به همین علت، دیدارنیوز موضوع فوق را در گفتگو با دو جامعه شناس مطرح کرد تا گامی در مسیر علت‌یابی برداشته شود.
تخریب‌ها شکل نمادین دارد
مصطفی مهرآئین آسیب‌شناس اجتماعی در رابطه با بروز رفتار‌های خشونت‌آمیز از سوی برخی معترضان در گفتگو با دیدارنیوز گفت: مسئله تخریب به شکل واقعی در شرایط فوق مطرح نیست، مسئله مهم این است که تخریب، شکل نمادین به خود گرفته و سال‌ها است جامعه به این شکل به تخریب خود، روی آورده است.
وی در این خصوص چنین توضیح داد: زمانی که آزادی، عدالت، خانواده، ارزش‌های دینی، روشنفکری و فرهنگ به بهانه سازندگی، به شکل گفتمانی و آئین و مناسک برای نظم دیگری تخریب شد، باید چنین حرکت‌هایی پیش‌بینی می‌شد.
این آسیب‌شناس اجتماعی در قالب طرح برخی سوالات ادامه داد: چرا مردم بانک‌ها یا فروشگاه‌ها را آتش می‌زنند؟ چرا مساجد، بازار میوه و تره بار یا استادیوم به آتش کشیده نمی‌شود؟ زیرا بانک‌ها نماد ثروت و فساد در کشور هستند، به خصوص آنکه اختلاف طبقاتی در کشور بیداد می‌کند.
مهرآئین در ادامه اظهار داشت: در ایران یک جهان‌بینی ایدئولوژیک درحال تخریب است و نشان آن هم این است که از جمهوری اسلامی، لیبرالیست و بازار بیرون آمد که فساد کشور حاصل از این گذار است و در مراحل بعدی گران شدن قیمت بنزین، تغییراتی در سوبسید نان و بیمه‌ها صورت خواهد گرفت.
وی در رابطه با اینکه آیا اعتراضات در کشور‌های دیگری مانند فرانسه هم به همین دلیل شکل می‌گیرد، بیان کرد: در کشور‌های مورد اشاره هم به همین دلیل اعتراضات شکل می‌گیرد. به این معنا که در نزدیک به ۱۱ کشور؛ از برزیل گرفته تا فرانسه در نتیجه سیاست‌های بانک جهانی شاهد این اعتراضات هستیم.
این آسیب‌شناس اجتماعی درباره نتیجه چنین رفتار‌هایی توضیح داد: ۱۰ دولت از این ۱۱ کشور از تصمیمات‌شان پاپس کشیده‌اند، با وجود آنکه برای جمهوری اسلامی هم بهترین کار به حساب می‌آمد، ولی متاسفانه مسائل به سیاست آغشته شده و به شکل دیگری کار پیش می‌رود.
فرسایش مشروعیت دولت، خشونت آور است
سیدجواد میری جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه نیز در گفتگو با دیدارنیوز درباره رفتار‌های خشونت‌آمیز بخشی از معترضان پس از افزایش قیمت بنزین گفت: پیش از بیان هر تحلیلی ابتدا باید نوع خشونتی که به کار گرفته شده را تشخیص داد. به طور نمونه زمانی که فردی دچار بیماری سرطان می‌شود تا زمانی که نوع این بیماری آشکار نشود، درمان آن به سختی صورت خواهد گرفت.
وی در ادامه اضافه کرد: جامعه در حال توزیع فقر است و این مسئله خود به تنهایی بزرگترین خشونت محسوب می‌شود. نشان آن هم این گفته دولت محترم مبنی براینکه ۶۰ میلیون نفر نیازمند بسته حمایتی ـ معیشتی هستند، است. به این معنا که از ۹۰ میلیون جمعیت ایران، ۱۰ میلیون نفر آن، برون‌سپاری شدند و در آمریکا و اروپا زندگی می‌کنند، ۶۰ میلیون هم فقیر داریم و این بزرگترین خشونت علیه جامعه به حساب می‌آید، بنابراین باید دولت پاسخ دهد که به کدام دلیل این اتفاق افتاده و چه عواملی در ایجاد چنین وضعیتی نقش داشته است؟
میری در ادامه تاکید کرد: حتی درخصوص ۲۰ میلیون نفری که طبقه برخوردار معرفی شدند هم جای بحث وجود دارد. به طور نمونه اساتید دانشگاه، تقاضای کمک معیشتی نکردند، ولی طبق آمار دولت یک خانواده ۵ نفره برای زندگی در شهری مانند تهران به حقوق ۱۰ میلیون تومانی در ماه نیاز دارد و این طبقه فاقد چنین درآمدی است، بنابراین نیازمندان از آمار اعلام شده، بیشتر هستند.
این آسیب‌شناس اجتماعی در خصوص چرایی انجام اعتراضات به شکل خشونت‌آمیز توضیح داد: نکته‌ای که در این رابطه باید مدنظر قرار داد واقعی بودن افرادی است که دست به چنین رفتار‌هایی می‌زنند، یعنی واقعی بودن از حیث تعلق داشتن به اقشارضعیف. بحث‌هایی مطرح می‌شود که آن‌ها در میان معترضان نیستند و برخی برای ایجاد شائبه‌هایی دست به چنین کار‌هایی می‌زنند که هدفی جز ضربه زدن به وجهه مردم هم ندارند، البته اطلاعاتی از این موارد ندارم، ولی درصورتی که به مثابه یک امر یا پدیده جامعه شناختی بخواهیم این مسئله را بررسی کنیم باید تاکید کرد که فقر صرفا فقر معیشتی نیست که تنها شامل گرسنگی باشد، فقر فرهنگی بسیار خطرناکتر به حساب می‌آید.
وی در ادامه بیان کرد: در جامعه، قدرت فرهنگی یا مولفه‌های آن چنان از دسترس طبقات پائین یا متوسط رو به پائین یا حتی طبقات متوسط گرفته شده و محروم ساخته شدند که در برابر رفتار‌های دولت یا سیاست‌گذاری‌هایی که فهم‌پذیر نیست، دست به چنین خشونت‌هایی می‌زنند که نشان از فقر فرهنگی در جامعه دارد. به این معنا که در برابر ناملایمات نمی‌توانند به صورت یک تجمع یا تشکل منظم و مرتب در برابر مجلس دست به تحصن زنند و خواسته خود را مطرح سازند.
میری در این خصوص افزود: در رابطه با این مسئله، باید این نکته را مورد توجه قرار داد که دولت اجازه تحصن‌های مسالمت‌آمیز را صادر نمی‌کند، بنابراین جمعیت معترض، بازی دموکراتیک را یاد نگرفته، زیرا این بازی یک قاعده دیالکتیک دارد و یک طرفه به حساب نمی‌آید، پس در چنین شرایطی نمی‌توان به مردم گفت که به شکل مسالمت‌آمیز اعتراض کنید و از طرف دیگر هم به او اجازه انجام حرکت مسالمت آمیز داده نشود.
این آسیب‌شناس اجتماعی در ادامه تصریح کرد: دلیل اتفاقات بد اخیر این است که سیاست‌گذاری‌های دولت برای عموم مردم فهم‌پذیر نیست. به این معنا، نه تنها برای مردم کوچه و بازار نمی‌توان یک تفسیر درستی از آن ارائه کرد، بلکه برای بسیاری از افراد آکادمیک و دانشگاهی هم مشخص نیست و اتفاق بدتر از آتش زدن بانک این است که دولت‌ها مخصوصا در دو دهه اخیر در حال از دست دادن مشروعیت هستند. به این معنا که دولت مدام جای تولید، سرمایه را خرج می‌کند و دست در جیب خود می‌برد که این فرسایش مشروعیت در بین مردم خشونت آورترین فاز در یک جامعه محسوب می‌شود و بسیار خطرناک است که باید مورد توجه قرار گیرد.
وی در این رابطه به ایجاد محدودیت در استفاده از اینترنت اشاره کرد و اظهار داشت: نمونه این حرکت، قطع اینترنت بدون هیچ توضیح فهم‌پذیری است. جامعه باید به اقناع برسد اما وقتی این کار انجام نمی‌شود، سوال‌های فراوانی به وجود می‌آید که پاسخی برای آن‌ها وجود ندارد.
میری در این خصوص که برخی معتقدند از آنجا که بانک‌ها نماد سرمایه‌گذاری هستند مورد حمله معترضان قرار گرفته‌اند، ابراز کرد: مسئله فوق را می‌توان در کشور‌های سرمایه‌داری قوی دانست، ولی در کشور ما اظهارنظر دقیقی نیست. به طور نمونه اعتراضات در سال ۷۸ یا ۸۸ تفاوت بسیار بنیادینی با اعتراضات سال ۹۶ و ۹۸ داشت و آن هم این بود که در داخل نظام، رهبری داشتند، بنابراین قابل مدیریت بود، ولی اعتراضان در سال ۹۶ و ۹۸ نه با اصلاح‌طلبان و نه اصولگرایان ارتباط ندارد.
این آسیب‌شناس اجتماعی دراین رابطه گفت: مطالبات جدیدی در بین قاطبه مردم پیدا شده که نه اصلاح‌طلبان می‌‍توانند آن‌ها را نمایندگی کنند و نه اصولگرایان، به این معنا که بدنه ایدئولوژیک جامعه که در حزب اصلاح‌طلب و اصولگرا بود، نمی‌توانند در جامعه تغییر و تحولی به وجود آورند، زیرا مطالباتی را نمایندگی می‌کنند که به طبقه الیگارشی یا خانواده سالاری تعلق دارد و از آنجا که معترضان طبقه‌ای ندارد که ویژگی بدی هم به حساب می‌آید و می‌تواند نوید دهنده خشونت و حملات کور باشد، بنابراین کار را مشکل‌تر می‌سازد. در صورتی که قائل به این باشیم که این گروه از جا‌های دیگری نیامده‌اند، حرکت‌شان نشان از این دارد که معترضان گفتمانی ندارند الا اینکه فقط تخریب کنند و دارای قدرت تخریبی بالایی هم هستند که آن هم در یک چهارچوب گفتمانی قرار نمی‌گیرد وبه صورت انفجاری خود را نشان خواهد داد.
