توافق ۱۰ ماده‌ای سوچی بین اردوغان و پوتین به نفع بشار اسد تمام می‌شود

دیدارنیوز ـ اسفندیار عبداللهی: هجوم نظامی ترکیه به کرد‌های سوریه و تحولات پس از آن، هر روز ابعاد جدیدی پیدا می‌کند. پس از توافق عجولانه ایالات متحده آمریکا با رجب طیب اردوغان مبنی بر توقف جنگ در شمال سوریه، از شدت حملات ترکیه کاسته شد، اما بیم آن می‌رفت در حالی که هم کرد‌ها و هم ترک‌ها در حال اجرای این توافق هستند، با پایان زمان ۱۲۰ ساعته‌ای که برای عقب نشینی YPG (یگان‌های مدافع خلق) تا عمق ۳۰ کیلومتری در نظر گرفته شده بود، حمله ترکیه با شدت بیشتری آغاز شود، ولی با سفر اردوغان به بندر سوچی روسیه و دیدار با پوتین، توافق ۱۰ ماده‌ای جدیدی صورت پذیرفت که این نگرانی تا حدودی رفع شد.

این روز‌ها روسیه قدرتمندترین بازیگر منطقه خاورمیانه است. پس از سفر اخیر پوتین به عربستان سعودی که ناشی از ناامید شدن سعودی‌ها از دونالد ترامپ بود، این بار مسکو محور و مرکز توجهات در خصوص جنگ در شمال سوریه شده است. توافق ۱۰ ماده‌ای سوچی حول توافق آدانایی می‌چرخد که در سال ۱۹۹۸ بین دمشق و آنکارا منعقد شده بود.
 
ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه روز چهارشنبه در مسکو در دیدار با همتای ترکیه‌ای خود اجرای توافقنامه آدانا بین آنکارا و دمشق  را به جای طرح ترکیه و آمریکا برای ایجاد منطقه امن در شمال شرق سوریه روی میز مذاکرات قرار داد. دو دولت ترکیه و سوریه در ژوئیه ۱۹۹۸ در شهر آدانا توافقی انجام دادند که آن‌ها را از جنگی حتمی دور ساخت. آنکارا در آن زمان نیرو‌های خود را در مرز‌های سوریه مستقر و تهدید به جنگ کرده بود.

توافق ۱۰ ماده‌ای اردوغان و پوتین در سوچی

در جریان سفر یک روزه رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه به شهر بندری سوچی روسیه و دیدار ۳ ساعته او با ولادیمیر پوتین رییس جمهوری فدراسیون روسیه، توافقی در ۱۰ ماده حاصل شد که در بخشی از آن آمده است: «محدوده سرکانی در عمق ۳۲ کیلومتری خاک سوریه به عنوان منطقه عملیاتی "سرچشمه صلح" به عنوان وضعیت موجود مورد محافظت قرار خواهد گرفت»، «هر دو کشور بر اهمیت توافقنامه "آدانا" تأکید می‌کنند»، «از ساعت ۱۲:۰۰ (به وقت محلی ترکیه) تاریخ ۲۳ اکتبر ۲۰۱۹ میلادی، نیرو‌های پلیس و ارتش روسیه به همراه نیرو‌های سوریه به منظور خارج کردن نیرو‌های "یگان‌های مدافع خلق" و سلاح‌های این گروه به عمق ۳۰ کیلومتری از مرز‌های ترکیه از مناطق بیرونی حوزه عملیات چشمه صلح اقدام خواهند کرد. این اقدامات در ۱۵۰ ساعت به اتمام خواهد رسید»، «تمامی عناصر YPG  (یگان‌های مدافع خلق) به همراه سلاح‌های خود از دو شهر مرزی "منبج" و "تل رفعت" خارج خواهند شد» و «دو کشور به تلاش‌های خود در چارچوب روند "مذاکرات آستانه" برای ایجاد یک راه‌حل سیاسی ماندگار برای سوریه ادامه خواهند داد و از فعالیت کمیته تدوین قانون اساسی جدید سوریه حمایت خواهند کرد».
 
با وجودی که جنگ ترکیه علیه کرد‌های شمال سوریه خسارات زیادی به مردم این منطقه وارد کرد و تقریبا همه کشور‌های جهان نسبت به این اقدام رئیس جمهور ترکیه واکنش‌ها و انتقادات تندی داشتند و از جمله دولت جمهوری اسلامی ایران و مردم کشورمان به شدت نگران شرایطی بودند که بر مردم این منطقه وارد شده است؛ ولی هر آتش بس و صلحی را باید به فال نیک گرفت؛ حتی اگر پای روسیه و آمریکا در میان باشد. در شرایط کنونی مهمترین مسئله جلوگیری از کشته شدن مردم بی گناه و غیر نظامی آن منطقه است.

استراتژی اردوغان، جایگزینی اعراب تحت حمایت خود با کردها بود

احمد بخشایشی‌اردستانی کارشناس مسائل بین الملل معتقد است توافق سوچی به نفع دولت بشاراسد است. وی در گفتگو با دیدارنیوز گفت: ترکیه و سوریه هیچکدام برنده این چالش نبودند. ترکیه علاقمند بود تا عمق ۱۵ کیلومتری و به طول ۴۵۰ کیلومتر منطقه کردنشین را در اختیار بگیرد و آن منطقه را در اختیار ته مانده‌های داعش، جبهه‌النصره و احرارالشام قرار دهد و دو مشکل خود را حل کند؛ یکی اینکه پناهندگانی که از سوریه به ترکیه می‌آیند را در آنجا مستقر کند و بابت آن حدود ۲۸ میلیارد دلار از اروپایی‌ها بگیرد و در آنجا اردوگاه و خانه‌های دائمی بسازد. هدف دوم آن‌ها این بود که کرد‌هایی که تروریست می‌داند را از نزدیکی مرز‌های ترکیه دور کند؛ در حالی که کرد‌های مخالف ترکیه، نه در سوریه که در داخل خود ترکیه هستند و پس از حملات پراکنده خود به ارتش ترکیه، گا‌هی وارد سوریه یا عراق می‌شوند.

 
بخشایشی اردستانی با بیان اینکه اگر حملات ادامه پیدا می‌کرد اردوغان به طور کامل تسلطش را از دست می‌داد، خاطرنشان کرد: همانگونه که دولت سوریه، شهر سه میلیون نفری ادلب را تصرف کرد و متحدان ترکیه را بیرون راند می‌توانست ارتش آزاد تحت حمایت اردوغان را هم بیرون کند. اردوغان خیلی زود این را فهمید و ابتدا با آمریکا و سپس به سمت توافق با پوتین پیش رفت. در حال حاضر هم معتقدم ترکیه عملا تسلط خود را بر منطقه شمال شرق سوریه از دست داده است. با دخالت آقای پوتین، سود اصلی توافق ۱۰ ماده‌ای سوچی به بشاراسد رسید. بر مبنای توافق سوچی، نیرو‌های ترکیه با نظارت روسیه می‌توانند تا عمق ۱۰ کیلومتری با سوریه گشت زنی کنند.
 
 وی ادامه داد: رفتن مبارزان کرد از شمال شرق سوریه به داخل سوریه به نفع ایران، روسیه و دولت سوریه است و ترکیه هم تا حدودی بهانه اش گرفته می‌شود. بخش شمال شرق سوریه طی ۸ سال گذشته تحت حاکمیت کرد‌های آن کشور بود که با پشتیبانی آمریکا اداره می‌شد، کرد‌ها برای خود حکومتی ساخته بودند. در این شرایط و با توجه به توافق اخیر، حکومت از آن‌ها گرفته می‌شود، بنابراین همه چیز به نفع بشاراسد تمام می‌شود. از طرفی ترکیه در شرایطی قرار گرفته بود که نمی‌توانست جنگ را ادامه دهد، هزینه‌های جنگ، فشار دولت‌های خارجی و افکار عمومی داخلی و خارجی باعث شد اردوغان خیلی زود نسبت به آتش بس، روی خوش نشان دهد.
 
وی با بیان اینکه اردوغان فرصتی پیدا کرد تا ارتباط خود را با روسیه قوی‌تر کند، اظهار کرد: از طرفی نیز با توافق اردوغان و پوتین در بندر سوچی، این پیام به واشنگتن مخابره شد که همیشه آمریکا تعیین کننده نیست، ضمن اینکه نشان داد ترامپ برای هیچ کدام از طرف‌ها قابل اعتماد نیست چراکه اخیرا گفته به من ربطی ندارد در خاورمیانه چه اتفاقی می‌افتد و ما دیگر ۷ هزار میلیارد دلار برای منطقه خرج نمی‌کنیم و معتقد است که به چه دلیل آمریکا باید برای امنیت کردها، عربستان سعودی و دیگر کشور‌ها هزینه کند. این منطق ترامپ به نفع سوریه تمام شد. با این اوصاف، روسیه برای همیشه دست برتر را در آینده سوریه خواهد داشت و چه دولت اسد و چه دولت‌های جانشین، به روسیه به دیده احترام نگاه خواهند کرد.
 
این کارشناس روابط بین الملل با تاکید بر اینکه شخص ترامپ ثبات ندارد، ولی در آمریکا اصول ثابتی وجود دارد، خاطرنشان کرد: با وجود اینکه از بی ثباتی ترامپ می‌گوییم، ولی نباید فراموش کرد همین شخص به تمام وعده‌های انتخاباتی خود یک به یک عمل کرد، از جمله گفته بود نظامیان را از خاورمیانه خارج می‌کند؛ این کار را کرد، وعده خروج از برجام را داده بود؛ آن را عملی کرد. این تحلیل که آمریکا میدان را برای روسیه خالی کرده باشد درست نیست و همه برنامه‌های آمریکا از قبل تعیین شده است و بازی روسیه در منطقه خیلی قابل پیش بینی نبوده است. از نظر اقتصادی، چین دوم است و از نظر نظامی روسیه و بعد از آن ایران در منطقه قدرت دارد لذا اینکه آمریکا با روسیه توافق کرده باشد جای آن کشور در سوریه را پر کند واقع بینانه نیست.
 
بخشایشی اردستانی با بیان اینکه فضای دوره جنگ سرد حاکم نیست، یادآور شد: در دوره جنگ سرد، آمریکا و شوروی سابق با هم فعالیت می‌کردند، توافق می‌کردند اگر شوروی برای سوریه شد، افغانستان در اختیار آمریکا قرار گیرد، ولی در این مقطع به این صورت نبود که توافق کنند اگرآمریکا خارج شد روسیه جای او را بگیرد. این قضیه ریشه در سردرگمی ترامپ دارد که آقای اردوغان به عنوان پدر معنوی داعش در جا‌های مختلف با ایران و روسیه به توافق برسد و معادلات سوریه را تعریف کند.
 
وی در پاسخ به این پرسش که نگاه توافق آستانه به موضوع کرد‌ها چگونه بود، گفت: توافق آستانه درباره کرد‌ها و شمال شرق سوریه ورود نکرده بود. این توافق که از اهمیت زیادی برخوردار است در خصوص ادلب بود. آقای بشار اسد از اینکه به مدت هشت سال کرد‌ها شمال سوریه را حفظ کردند زیاد ناراحت نبود و حفظ تمامیت ارضی توسط کرد‌ها برایش کفایت می‌کرد. ادلب برای بشار اسد نقطه مرکزی و اصلی بود. خواسته ترکیه در قرارداد آستانه این بود که ارتش روسیه و سوریه به ادلب که ۳ میلیون جمعیت دارد حمله نکنند که در یک فاصله ۶ ماهه گروه‌های داعش را از آنجا خارج کند، ولی اردوغان این کار را نکرد، به همین دلیل بعد از ۶ ماه ارتش سوریه مجبور شد به صورت هوایی این شهر را بمباران کرده و در نهایت آنجا را تصرف کند.
 
این کارشناس روابط بین الملل خاطرنشان کرد: توافق ۱۰ ماده‌ی اردوغان و پوتین در سوچی هم به نفع دولت سوریه تمام می‌شود و هم به نفع مردمی که زیر بمباران و حمله‌های اردوغان قرار داشتند و خوشحال هستند که این توافق انجام شده است. طبق این توافق شهر‌های منبج و تل رفعت از سران کرد‌ها تخلیه می‌شود و مدیریت آن به دست عرب‌های ارتش آزاد تحت نفوذ اردوغان قرار می‌گیرد. ولی به نظرم در آینده نزدیک پرچم دولت سوریه در آنجا به احتزاز در می‌آید و کرد‌ها به منطقه خود برمی‌گردند.