دیدارنیوز ـ استاد تاریخ دانشگاه تبریز با بیان اینکه چهره تبریز در طول دوره‌های مختلف تاریخ دچار دگرگونی‌های اساسی شده است، گفت: این تغییرات تا حدی بوده که دیگر از آثار دوره‌های قبل در تبریز چیزی دیده نمی‌شود.
دکتر سیروس برادران شکوهی در نشست اعضای خانه توسعه آذربایجان افزود: تبریز ۱۵۰ سال در دوره قاجاریه ولیعهد نشین بوده، اما اگر اکنون در این شهر بگردیم کمتر آثاری از آن دوره دیده می‌شود و این نشان می‌دهد این شهر تا چه حد سیر قهقرایی طی کرده و این مهم باید مورد توجه مسئولان باشد.
وی با اشاره به اینکه تبریز از زمان سفر مارکوپولو به لحاظ داشتن باغ‌ها شهره آفاق بوده است به معرفی «باغ صفا»ی تبریز پرداخت و گفت: «اوزون حسن» و «سلطان یعقوب» آق‌قویونلو، باغ‌های «هشت‌بهشت» و «عشرت‌آباد» را احداث نمودند و سلسله‌های بعدی و بزرگان و اعیان شهر، ده‌ها باغ بزرگ و کوچک نیز بر باغ‌های موجود افزودند تا زمان قاجاریه که عباس میرزا، نایب‌السلطنه در باغ «عشرت‌آباد» «باغ شمال» عماراتی نو انداخت و «باغ صفا» را در دامنه کوه سرخاب بر باغ‌های موجود افزود.
وی بابیان ویژگی‌های خاص باغ صفای تبریز گفت: باغ صفا چنانکه از نامش پیداست، در دامنه کوه عون بن علی و شمال سرخاب تفرجگاه کوی و شهر ساخته شد و به سبب برخورداری از قنوات «حسن پادشاه» و «شاه چلبی» و «خواجه علی بیگ» و باغ‌های «توتستان»، «باغ پسته» و «زردآلو» و باغ بزرگ و «جوان» که همه به نام «صفا باغی» خوانده می‌شدند، به آن برتری خاصی بخشید، چنانکه نادر میرزا در مورد این باغ می‌نویسد: "چون آنجایی به جهان کمتر بود".
دکتر برادران شکوهی افزود: باغ در شهر تبریز همچون قطعه صدف سبزرنگی است که در دل دشت قرار گرفته و در آن زندگی و تلاش جاری است.
وی ادامه داد: «باغ صفا» در محلی از تبریز احداث شد که بقعه عون بن علی در شمال آن و مجموعه سید حمزه در جنوبش که مجموعه نفیسی از مساجد، مقابر و حجرات و مدفن بزرگان است، قرار دارند؛ به برکت همین عتبات عالیات و اولیای عظام و عرفا بود که موقعیت طبیعی استثنایی محل باغ صفا، دیدارکنندگان را مات و مبهوت می‌ساخت و به‌حق این قسمت تفرجگاه تبریز نیز به شمار می‌رفت و در بهترین نقطه محل که مشرف‌به شهر و دشت بود، احداث‌شده بود.
پژوهشگر تاریخ آذربایجان با یادآوری اینکه تبریز یکی از مشهورترین شهر‌های ایران بوده که بار‌ها از حیث آبادانی و شکوه، سرآمد شهر‌های زمان خود گشته و در آن باغ‌های مشهور و بزرگی وجود داشته است، به برخی دیگر از ویژگی‌های باغ صفا از جمله قنات‌های آن و نیز وجه‌تسمیه آن پرداخت و گفت: وجه‌تسمیه باغ صفا معلوم نیست، شاید خواست نایب‌السلطنه این بود که باغی همنام باغ صفای مدینه منوره احداث کرده و شاید هم نام‌یافته از منظر طبیعی و اشرافی که بر شهر داشت و واقعاً باصفا بود و نیز ایرانی بدون آب جاری صفا نمی‌تواند بکند با احداث قنات شاه جلبی و باوجود جویبار‌ها و حوض‌ها نامی که بر ذهن شعرا و ادبا خطور می‌کرد، جز صفا نبوده است.
وی با تشریح موقعیت جغرافیایی باغ صفای تبریز گفت: حد شمالی بازارچه سیلاب در منتهی الیِ شرق خیابان سرباز شهید و جنوب قبرستان حسینیه (بوستان شقایق) کنونی حدود ۲۰۰ سال پیش ضلع شرقی و جنوبی باغ بود که اراضی ضلع شمالی آن در آن سال‌ها لم‌یزرع و باز و منتهی به دامنه کوه بود؛ گورستان حسینیه و باغ امیرالوزرا از مستحدثات بعدی است چنانکه در نقشه سال ۱۲۹۸ دارالسلطنه، نشانی از آن نیست و گورستان حسینیه حدود ۱۲۰ سل پیش باغی با درختان کم و قسمت‌های شمالی آن لم‌یزرع و رها شده بود تا اینکه مردم بنا به نیاز قسمتی از این باغ را تبدیل به قبرستان کرده‌اند.
دکتر برادران شکوهی یادآوری کرد:در سال ۷۴ این مکان از سوی شهرداری به بوستان شقایق تبدیل‌شده و امروز گلگشت مردم محلات دور و نزدیک خود است و از مقابر اکابر و اعاظم سرخاب و سیلاب جز آرامگاه میرعلی آقا سیلابی، نشانی بر جای نیست؛ البته درگذشته نه‌چندان دور مقابر بزرگان دیگری از جمله میرزاعلی اکبر خان متخلص به مشکوه و مشهور به وقایعی و شخصیت‌های دیگر همه در گورستان صفا مدفون بودند.
وی با تأکید بر اینکه درگذشته در تبریز همه اقدامات از روی برنامه بود، گفت: حتی گورستان‌ها نیز در تبریز مشخص و با برنامه‌ریزی ساخته‌شده بود و مانند وادی رحمت کنونی تبریز همه‌چیز به هم قاتی نشده بود.
دکتر برادران شکوهی بر لزوم توجه جدی مسئولان به حفظ گذشته تبریز تاکید کرد و افزود: باغ صفا قریب به ۷۰ سال از آغاز آبادان بود تا براثر زلزله‌ها و بی‌توجهی‌ها عمارتش فرو ریخت و ۷۰ سال دیگر باغش گرفتار خزان روزگار شد؛ حدود سال‌های۱۳۳۰ شمسی به تدریج زمینش برخلاف ضوابط، تقطیع و تفکیک شد و دیری نپائید قسمتی از خیابان سرباز شهید، کوچه و گذر صفا باغی و قسمتی از باغ حسینیه جایگزین باغ گردید تا جایی که امروز جز نام و خاطره‌ای از آن باقی نمانده است.
