ازدواج سفید مهمان ناخوانده جامعه اسلامی

دیدارنیوز ـ مجتبی رضائی: برای بررسی یک پدیده اجتماعی و درستی یا نادرستی آن به چند مؤلفه اساسی باید دقت داشت. یکی خاستگاه فرهنگی آن، و دیگری شرائط شکل­‌گیری پدیده، و سوم، نگاه دین درباره آن پدیده. درباره خاستگاه فرهنگی ازدواج سفید، بر کسی پوشیده نیست که این فرهنگ، در جوامعی شکل گرفت که بسیاری از مبانی اخلاقی مربوط به خانواده در آنها، به نیستی و پوچی گرائیده و در قاموس زندگی آنها عملاً معنا و مفهوم رایج و جا افتاده‌­ای به شمار نمی­‌آیند.

در جوامعی که رفتارهای باز جنسی را شاهد هستیم و در این زمینه هیچ مانعی غیر از عدم رضایت زن، مطرح نیست؛ شکل گرفتن چنین ازدواج‌هایی، بسیار طبیعی و منطقی است و خیلی زودتر از اینها باید شاهد آن می­‌بودیم. ولی در جوامعی که بنیان­‌های خانوادگی همچنان قوی هستند و روابط، همچنان بر پایه خانه و خانواده، تنظیم می­‌شوند؛ طرح چنین فضایی، بدون تردید از پشت پرده و اهداف شوم یا لااقل غفلت و غربزدگی طراحان آن خبر می‌­دهد.

از دیگر سو درباره شرائط شکل­‌گیری این پدیده نیز باید دقت داشت که با حاکمیت اقتصاد بر جوامع و تعریف ارزش­‌ها در گرو معیارهای اقتصادی، کم‌کم فضاهای فرهنگی نیز شکل اقتصادی به خود خواهند گرفت و هر فرهنگی که با اقتصاد، همسو باشد، ارزش خواهد یافت و فرهنگ‌ها، برای بقای خود، مجبور به همراهی با جریانات و تبعات دنیای اقتصادی هستند! در دنیای اقتصادی امروز، که در زیر سایه سرمایه­‌داری، پیش می­‌ر‌ود؛ فقر اقتصادی بیشتری، متوجه توده مردم خواهد شد و مردم، زمان استراحت و در کنار یکدیگر بودن کمتری را تجربه خواهند کرد. افراد به جای آنکه برای زندگی، کار کنند؛ برای کار، زندگی می­‌کنند! در این شرائط، مشخص است که روابط را نیز باید به اصطلاح، «ساندویچی» تعریف کرد و به آن بها داد. بنابراین در این شرائط، طرفین، هیچ تعهدی نسبت به یکدیگر و روحیات و عواطف و احساساتشان ندارند مگر آن اندازه که شرائط اقتصادی به آنها اجازه می­‌دهد! روشن است که در این شرائط، انسان­‌ها به صورت نامحسوس، حالتی رباتیک پیدا می­‌کنند و چنین فضایی، بیشترین آسیب را برای قشر بانوان که مظهر احساس و عاطفه و عشق و محبت هستند در پی خواهد داشت.

اما از منظر سوم، نگاه دین به ازدواج، نگاهی سراسر قداست و مسئولیت و رعایت حقوق اجتماعی است. ازدواج از یکسو، امری مقدس است چراکه، باعث آرامش خاطر انسان و فراهم آمدن زمینه برای رسیدگی به مسائل دینی و عبادی وی می‌گردد و ارتباطی که ناشی از چنین نگاهی نباشد، هیچ‌گاه زمینه­‌ساز ارتباط عاشقانه انسان با خدای خویش نخواهد بود. از سوی دیگر، مسئولیت­‌زا است چراکه زوجین را نسبت به یکدیگر و عواقب رفتارهای خود، قابل بازخواست می­‌داند. بنابراین طرفین، نسبت به رفتار خود، هم دقت بیشتری خواهند داشت و هم جانب حق‌الناس را رعایت خواهند کرد. ولی وقتی طرفین از بار مسئولیت نسبت به یکدیگر فرار می­‌کنند، نباید انتظار رعایت هیچ حق و قانونی را نسبت به دیگری داشت و در چنین فضایی باید منتظر بروز انواع و اقسام پیامدهای شوم اجتماعی و پدیدار شدن نوعی فرار از مسئولیت اجتماعی باشیم که شخص را حتی در صورت اقدام به ازدواج، تحت تأثیر فضای خود خواهد نمود. و از سوی سوم، ناشی از احترام به حقوق متقابل است؛ چراکه طرفین با توجه به کمبودهای روحی روانی که دارند و در جهت تکمیل آنها به سراغ برقراری ارتباط با دیگری می­‌روند نه برای داشتن ارتباطی حداقلی و «ساندویچی» که فاقد هرگونه احترام به حقوق متقابل است. بنابراین از سه منظر یاد شده «قداست»، «مسئولیت» و «احترام به حقوق»، ازدواج سفید، مورد امضای دین نیست و به اصطلاح شرعی، «حرام» به شمار می­‌آید. بنابراین رواست تا پیش از آنکه فرصت بگذرد و در عواقب وخیم چنین فضای ناپاکی محصور شویم، برای جلوگیری از شیوع آن به وسیله اهرم­‌های شرعی که از هرسه مؤلفه یاد شده برخوردارند، مثل ازدواج موقت، در جهت داشتن جامعه­‌ای پاک و ایمن اقدام نمائیم.

نکته دیگری که در این زمینه باید به آن توجه داشت اینکه در جامعه اسلامی، زمانی چنین تفکری شکل می‌­گیرد و رواج می‌یابد که افراد، نسبت به گزینه­‌های دینی، تعصب و غیرت بی­جا از خود نشان می­‌دهند. وقتی جامعه ازدواج موقت را پس می­‌زند و آن را امری ناپسند و زشت می‌­داند و مسئولیت‌­پذیری مقدس و موقت را شهوت‌رانی شرعی می­‌خواند؛ باید منتظر تن دادن و استقبال از نمادهای تمدن بشری! همچون ازدواج سفید باشد.