دیدار نیوز - اسفندیار عبدالهی - قصهٔ مهریه‌های بالا، این روز‌ها با بالا رفتن بی‌رویه قیمت طلا و سکه پرغصه‌تر هم شده است. یکی از بحث‌های جدی و چالش‌برانگیز در تمام جلسات خواستگاری، بحث تعیین مهریه است؛ یعنی ممکن است زوجین در همه موارد حیاتی دیگر که زندگی زناشویی روی آن بنا می‌شود به توافق کامل رسیده باشند، اما قصه مهریه همه‌چیز را به هم بزند. این وسط جمله‌ای هم هست که پای ثابت تمام این جلسات است «مهریه را کی داده و کی گرفته؟» جمله‌ای که قادر است کلام خانواده عروس را به عددی غیرمعقول بچرخاند و دست‌های داماد را هم ترغیب کند که پای برگه عقدنامه را امضا کند؛ اما بند جرائم غیرعمد در زندان‌های کشور نشان می‌دهد که مهریه را خیلی‌ها می‌گیرند و خیلی‌ها هم می‌دهند.
در همین روز‌های گرانی، حدود 1000 نفر به آمار مردان زندانی مهریه اضافه شده است. حالا سوالی که در این بین مطرح می‌شود این است که مقصر اصلی این وضعیت کیست؟ زنانی که از نظر خودشان حق طبیعی‌شان را مطالبه می‌کنند، مردانی که به همسران خود اعتماد می‌کنند و مهریه‌ای بالاتر از توانشان را قبول می‌کنند یا حاکمیت و قانونی که برای این اوضاع آشفته راهکار درست و درمانی ندارد؟
طبق آمار رئیس ستاد دیه کشور تا امروز 4500 مرد به خاطر عدم پرداخت مهریه در زندان هستند. آمار کشوری هم می‌گوید که زندانیان مهریه بعد از زندانیان چک برگشتی، رتبه دوم زندانیان غیرعمد در کشور را دارند.
سال ۱۳۹۱ قانونی تصویب شد که بسیاری از مردان گرفتار بدهی مهریه را خوشحال کرد. طبق این قانون اگر مردی مهریه بالای ۱۱۰ سکه را پذیرفته باشد و توانایی مالی پرداخت آن را نداشته باشد، به زندان نمی‌رود و فقط میزان ۱۱۰ سکه جهت بازپرداخت برای او قسط بندی خواهد شد.
این قانون در سال ۱۳۹۱ موجب نجات خیلی از آقایان از افتادن به زندان شد؛ اما خیلی‌ها معتقدند این میزان تعیین‌شده هم برای خیلی‌ها زیاد است و قسط بندی آن به مرد فشار مالی می‌آورد. از آن‌طرف با بالا رفتن قیمت سکه در ماه‌های اخیر اگر برفرض مردی موظف بود ماهی یک سکه به‌عنوان مهریه به همسرش پرداخت کند، این رقم برای او یک‌میلیون تومان خرج داشت، اما حالا قیمت سکه ۵ برابر شده و او هم باید ۵ میلیون تومان پرداخت کند. همین وضعیت باعث شده تا این روز‌ها دادگاه‌ها پر از پرونده‌های «درخواست تعدیل» باشند. درخواستی که مرد طی آن از دادگاه می‌خواهد تا با بررسی مجدد وضعیت مالی‌اش تأیید کند که توانایی پرداخت مقدار مشخص‌شده از مهریه را در ماه ندارد و رقم آن را برایش کمتر کند.
مهریه را خیلی‌ها داده‌اند و خیلی‌ها گرفته‌اند
سید اسدالله جولایی؛ مدیرعامل ستاد دیه کشور درباره مسئله مهریه‌های بالا به رسانه‌ها می‌گوید: «تعجب می‌کنم که چرا ما سبک زندگی ائمه را مدنظر خود قرار نمی‌دهیم. مثلاً مطالعه کنیم که با چه شرایطی عقد حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) برقرارشده است.
اسدالله جولایی ادامه می‌دهد: «باید بیشتر برای بزرگ‌تر‌ها فرهنگ‌سازی بشود. من مواردی را می‌بینم که مثلاً کارگر فصلی که اگر اوضاعش خوب باشد نهایت یک‌میلیون درآمد دارد، مهریه بالای یک میلیارد قبول کرده است. می‌گویم آخر چه کسی گفت: مهریه هزار سکه‌ای قبول کنی؟ می‌گوید بزرگ‌تر‌ها گفتند «مهریه را کی داده و کی گرفته»! آن دسته از خانم‌هایی هم که به طمع گرفتن مهریه، کاشانه‌شان را به هم می‌ریزند، خیلی‌هایشان تحت تأثیر اطرافیان قرار می‌گیرند. مثلاً خانم می‌آید به آن‌یکی می‌گوید تو مهریه چقدر گرفتی؟ می‌دانی این تعداد الآن چقدر پول می‌شود؟ بعد این خانم را به وسوسه می‌اندازند که این پول حق توست و برو بگیر. درحالی‌که آن خانم دارد با دست خودش کاشانه‌اش را ویران می‌کند.»
فتوایی که اجرا نمی‌شود
نکته قابل‌توجه در بحث مهریه این است که بسیاری از مراجع تقلید معتقدند مرد را به خاطر عدم تمکن مالی در پرداخت مهریه نمی‌توان به زندان انداخت.
به‌عنوان‌مثال آیت‌الله صافی گلپایگانی می‌گویند «اگر مرد جهت پرداخت مهریه در معسر باشد، زوجه حق مطالبه ندارد.» آیت‌الله مکارم شیرازی هم در پاسخ به این استفتاء می‌گویند «هیچ‌کس را به خاطر مهریه نمی‌توان زندانی کرد، مگر اینکه توانایی او بر ادای مهر ثابت شود و عمداً خودداری کند.»
با توجه به این فتاوا به نظر می‌رسد راه برای بازنگری در قانونی که مردان را به جهت عدم تمکن مالی برای پرداخت مهریه به زندان می‌اندازد، باز باشد، اما اینکه چرا این مسئله با توجه به شرایط فعلی به‌صورت اضطراری بررسی، قانون‌گذاری و اجرا نمی‌شود جای سؤال است.
چرا سکه پایه و اساس تعیین مهریه شده است؟
اگر بخواهیم در این زمینه فرهنگ‌سازی کنیم اولین سؤالی که باید به آن جواب داده بشود این است که اصلاً چرا سکه؟ چه کسی اولین بار میزان مهریه را با تعداد سکهٔ طلا سنجید و این رسم غلط بدون پشتوانه دینی و عقلی چرا هنوز ادامه‌دار و پابرجاست؟ طبق گفته مهین دخت داوودی معاون قضایی رئیس‌کل دادگستری تهران، نمایندگان در حال تصویب ماده‌واحده‌ای هستند که در آن دفاتر ازدواج از ثبت مهریه بالای بدون پشتوانه منع می‌شوند. یعنی دفتر ازدواج اول باید از تمکن مالی داماد مطمئن بشود و بعد اقدام به ثبت عقد کند.
جلوگیری از ثبت مهریه‌های غیر منطقی و احراز توان مالی داماد توسط مراکز ثبت ازدواج
عضو فراکسیون زنان مجلس به دیدار نیوز گفت: مراکز ثبت ازدواج مکلف می‌شود قبل از جاری شدن عقود ازدواج توان مالی داماد را احراز کرده و از مهریه‌های غیر معمول و خارج از توان مالی داماد جلوگیری کنند.
پروانه مافی در تشریح نشست دوشنبه 12آذرماه فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی از حضور نمایندگان دستگاههای اجرایی کمیته امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی و مسئولینی که باید در حوزه طلاق و کاهش آن مطابق با اصل 104 قانون برنامه ششم توسعه برنامه‌هایی داشته باشند گفت: در نشست امروز فراکسیون پیرامون آسیب‌های اجتماعی ناشی از طلاق و راه‌حل‌های کاهش آن بحث و گفتوگو صورت گرفت.
کاهش 36 درصدی طلاق در شش ماه اول سال 97
عضو فراکسیون زنان مجلس تصریح کرد: در این جلسه بنده گزارشی در خصوص تاثیر مهریه بر افزایش میزان طلاق در سال 96 و کاهش 36 درصدی آن در شش ماهه اول سال 97 و تاثیر طلاق بر افزایش مشکلات جامعه زنان، مردان و فروپاشی خانواده‌ها ارائه کردم. در ادامه این جلسه دستگاههای اجرایی کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی نیز گزارشی در خصوص مهریه، طلاق و آسیب‌های ناشی از آن ارائه کردند که نشان دهنده تلاش و کوشش آنها برای کاهش آمار طلاق در جامعه است.
ایجاد کارگروه ویژه طلاق در فراکسیون زنان مجلس
عضو هیئت رئیسه کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور مجلس بیان کرد: پرداختن به موضوع طلاق و میزان ارتباط آن با مهریه، نیازمند کارگروه ویژه‌ای است تا بتواند پیشنهاد دستگاههای اجرایی را پیگیری و در صورتی که نیاز به تنظیم و تصویب قانون جدیدی است، آن را عملی تا در صحن علنی مجلس شورای اسلامی به عنوان طرح ارائه شود.
وی افزود: در ادامه جلسه فراکسیون زنان در خصوص مهریه‌های غیرمعمول و غیر منطقی که دختران و پسران جوان بدون توجه به مشکلات ناشی از آن ثبت می‌کند بحث و گفتوگو شد، یکی از مصوبات جلسه امروز احراز توان مالی داماد توسط مراکز ثبت ازدواج بود که بر اساس آن مکلف می‌شود قبل از جاری شدن عقود ازدواج توان مالی داماد را احراز کرده و از مهریه‌های غیر معمول و خارج از توان ملی داماد جلوگیری کنند. این مصوبه باعث می‌شود از ثبت عقود غیرعقلانی و غیر منطقی گرفته شود و زوجین در خصوص تعین مهریه به یک توافق مشترک و عقلانی برسند تا مراکز ثبت ازدواج بتوانند امر عقد را اجرایی کنند.
عضو فراکسیون زنان مجلس اظهار کرد: برای اجرایی شدن مصوبه احراز مالی داماد قبل از عقد توسط مراکز ثبت ازدواج به قوانین مختلفی نیاز داریم تا محاضر رسمی بتوانند بر اساس آن توانایی مالی داماد را احراز کنند و سپس بر اساس آن مهریه تعین و از مهریه های غیر عقلانی و نامربوط با توانایی داماد جلوگیری کند.
عضو هیئت رئیسه کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور مجلس خاطر نشان کرد: جلسات فراکسیون زنان مجلس در خصوص مهریه و کاهش طلاق مرتباً تشکیل خواهد شد تا نرخ طلاق به میزان بیست درصد (20 %) بر اساس ماده 104 برنامه ششم توسعه با همکاری دستگا‌های نظارتی و عملیاتی کاهش پیدا کند، امیدواریم این امر با تلاش فراکسیون زنان به عنوان پرچم داره این حوزه محقق شود.
مهریه: مَهر، شیر بها، پیمان، کابین و آنچه داماد برای نکاح به عروس می دهد
سوالی که باید به آن پاسخ داد این است که هدف از تعیین مهریه در اسلام چه شباهتی به شکل و ساختار کنونی آن دارد؟ با توجه به اینکه قیمت مهریه در ایران برای دختران خانواده های متمکن بسیار بالاتر از خانواده های فقیر است، بحث قیمت گذاری انسان مطرح می شود. مدل بالا شهری-پایین شهری و فقیر و پولدار در تعیین تعداد سکه تاثیر مسقیم دارد.این قصه ذهن را به سمت تعیین قیمت دختران دم بخت بر اساس مدل و شرکت و کشور سازنده می برد، موضوعی که در کالایی چون خودرو محل مصرف دارد.
در دوره ای که بحث برابری حقوق زن و مرد به صورت جدی وجود دارد. به نظر می رسد شان و منزلت زنان در شکل و قالب کنونی موضوع مهریه هدف اسلحه طمع و پول قرار گرفته است. از طرفی زنان در اموری مانند حق سرپرستی و قیمومت بچه، ارث و موارد متعدد دیگر در جایگاه برابر با مردان نیستند. نگاه لایه‌های مختلف جامعه ما به کمیت و کیفیت مهریه نگاهی متفاوت و بسته به شرایط فرهنگی، سطح سواد و تمکن مالی آدمها زاویه نظر افراد تغییر می کند. لذا نیاز امروز جامعه متکثر فرهنگی و مالی ما بررسی و اصلاح قوانین بالا دستی و متناسب سازی کیفیت و کمیت موضوع مهریه با شرایط طرفین ازدواج است.
