ازدواج کودکان همچنان قانونی است (مخالفت شورای نگهبان با طرح مقابله با کودک همسری)

دیدارنیوز ـ ماده 1041 قانون مدني در مورد سن ازدواج اذعان مي‌دارد: «عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن 13 سال تمام شمسی و پسر‌قبل از رسیدن به سن 15 سال تمام شمسی منوط است به اذن ولی به شرط رعایت‌مصلحت با تشخیص دادگاه صالح». اين در حالي است شرط «اذن ولي» در اين ماده راه را براي بسياري از خانواده‌ها باز گذاشته تا با صلاحديد خود، حتي دختر9 ساله‌شان را به عقد مردي چندين ساله درآورند. وقتی کودکی به ازدواج مجبور می‌شود، عملا فرصت‌های تحصیل، اشتغال در آینده و حضور موثر در جامعه نیز از او گرفته می‌شود که در این حالت، نه تنها آینده کودک تباه می‌شود، بلکه جامعه نیز ضرر خواهد کرد و آسیب‌های اجتماعی گسترش می‌یابد. اما مشکل حاد دیگر، ازدواج دختران زیر ۱۳ سال است که يا اصلا ثبت نمي‌شوند و ثبت آن تا به رسيدن دختر و پسر به سن قانوني به تعويق مي‌افتد يا اينكه در برخی دفترخانه‌ها به شکل غیرقانونی ثبت می‌شوند كه هیچ آمار دقیقی از این تخلف وجود ندارد، اما در برخی نقاط محروم کشور، ازدواج دختران زیر ۱۳ سال هم مرسوم است.

هرچند مهم‌ترین دلیل وجود پدیده «کودک همسری»، وجود ساختارهای فرهنگی سنتی در جامعه‌است و براي مثال خانواده‌ها از ترس اینکه فرزندشان به فساد روی نیاورد، آن‌ها را وادار به ازدواج می‌کنند، درحالی که امکان دارد با این کار، کودک را به ورطه سقوط بکشانند، اما یکی دیگر از دلایل اصلی ازدواج کودکان در سنین پایین را می‌توان در نامناسب بودن شرایط اقتصادی افراد جست وجو کرد، چرا که در بسیاری از موارد ازدواج در سنین پایین تنها به‌دلیل شرایط نامناسب اقتصادی خانواده صورت می‌گیرد، تا جایی که حتی در برخی از موارد خانواده‌ها کودک را در ازای بدهی که دارند، به عقد طلبکار خود درمی‌آورند تا از این طریق هم بدهی خود را تسویه کرده باشند و هم اینکه به‌دلیل شرایط نامناسب اقتصادی افراد تحت سرپرست خود را کاهش دهند.

يكي از مهم‌ترين مخاطرات ازدواج كودكان را بايد طلاق و جدايي آن‌هاست. یکي از نمایندگان مجلس تعداد بیوه‌های زیر 18 سال کشور را 24 هزار زن اعلام کرده است، آماری که نشان دهنده ضرورت تغییر فرآیند ازدواج در ایران را تایید می‌کند زيرا ازدواج در سنين كودكي و جدا كردن كودك از خانواده و دنياي كودكيش در حالي كه نمي‌داند چه سرنوشتي در انتظارش است خود مسبب معظلات عديده‌اي براي اين كودكان و جامعه است. از سوي ديگر نيز پزشكان اعتقاد دارند ازدواج و به دنبال آن مادر شدن مي تواند لطمات جبران ناپذيري را به سلامت اين كودكان وارد كند.

اما با توجه به مشكلات عديده كودك همسري فراكسيون زنان مجلس شوراي اسلامي در تلاشند با استفاده از ظرفيت‌هاي فقه پويا و حمايت مراجع تقليد بتوانند سن ازدواج را اصلاح كنند؛ به طوري كه ازدواج زير سن 13 سال براي دختران و 15 سال براي پسران ممنوع شود و در اين راستا نيز اين فراكسيون جلسات متعددي را با مراجع تقليد برگزار كردند تا بتوانند از كمك‌ها و نظرات ‌آنان در اين راه پر نشيب و فراز استفاده كنند كه البته موفق به جلب حمايت مراجعي چون آيت ا... مکارم شيرازي را براي تغيير سن ازدواج شدند.

طرح افزایش حداقل میانگین سن ازدواج

طيبه سياوشي نماینده مجلس در نشست کودک‌همسری، ریشه‌ها، آسیب‌ها، سیاستگذاری‌ها با اشاره به روند تصویب این طرح گفته است: طرح مقابله با کودک همسری با کمک و حمایت نمایندگان مرد با توجه به اینکه آسیب‌های این مساله را کاملا درک کرده بودند، به تصویب رسید و هم اکنون این طرح در دستور کار کمیسیون امور حقوقی و قضایی مجلس قرار دارد. این طرح كه با قید یک فوریت در چهار مهر سال 96 در صحن علنی مجلس به تصویب رسید. اما باوجودي در صحن مجلس رای آورد، در مسیر در صحبت‌های اولیه با شورای نگهبان هم به نتیجه نرسیده‌ایم.

عضو فراکسیون زنان خاطرنشان كرده است: بررسی طرح افزایش حداقل میانگین سن ازدواج که به بحث «کودک همسری» مشهور شده، بیش از یک سال و نیم است که شروع شده و در دستور کار فراکسیون زنان مجلس قرار گرفته است. در اين فراکسیون برای تدوین این طرح از کارشناسان حوزه‌های مختلف از جمله، مردم شناسی، حقوق و ... استفاده کردیم و نتیجه این مشورت‌ها شکل‌گیری یک پرونده قطور در این زمینه است، از طرف دیگر برای غنا بخشیدن و جلب کمک علما، خدمت علما در قم رسیدیم و فتوایی هم در این زمینه به صورت کتبی از آیت‌ا... مکارم شیرازی گرفتیم. با وجود اینکه این پرونده قطور و حمایت‌های مردمی برای ما یک موفقیت بود ولی هنوز به نتیجه مطلوب نرسیده‌ایم.

فاصله سن زن و شوهر در ازدواج بیش از 15سال نباشد

سیاوشی با اشاره به برخی مخالفت‌ها با این طرح تاکید کرده‌است: با توجه به این مخالفت‌ها در نشست‌هایی در فراکسیون زنان با اینکه حداقل میانگین ازدواج زنان را 15 و 16سال و برای پسران 18 در نظر گرفته بودیم تاکیدمان را بر دو تبصره از این طرح گذاشتیم که برای دختران ازدواج زیر 13 سال و برای پسران 15 سال را ممنوع کنیم. زيرا در برخی شهرها مشاهده می‌کنیم که دخترانی با سن کم به ازدواج مردان سن بالا در می‌آیند و تلاش داریم که فاصله سن زن و شوهر در ازدواج بیش از 15سال‌نباشد.

وی ادامه داد: با وجود فتوای آیت ا... مکارم شیرازی هنوز مخالفت‌هایی با این طرح مطرح می‌شود، شورای نگهبان هم بحث‌هایی دارد و در داخل مجلس هم برخی مخالف طرح هستند برخي از مخالفان ما را متهم می‌کنند که به دنبال کپی از اسناد بین‌المللی هستیم و مبانی شرعی را مدنظر قرار نداده‌ایم ما هم بر بحث فقه پویا و متقضیات زمان و مکان تاکید کرده‌ایم.

عضو فراکسیون زنان مجلس با اشاره به اینکه اکثر ازدواج‌های در سن پایین در خانواده‌های فقیر اتفاق می‌افتد، گفت: در برخی از شهرهای مرزی مشاهده می‌کنیم که پدری به دلیل اعتیاد یا فقر با دریافت مبلغی دختر خود را به اتباع خارجی می‌دهد.

همراهي برخي از علما از طرح مقابله با كودك‌ همسري

سیاوشی با اشاره به مخالفت‌های فقهی در این حوزه گفت: ما یک روز کاری به قم رفتیم و خدمت علما بحث‌ها را مطرح کردیم و با همراهی آیت‌ا... مکارم شیرازی و برخی علمای دیگر مثل آیت‌ا... صانعی مواجه شدیم که تنها شرط ازدواج را بلوغ جسمی نمی‌دانند اما یکی از علما که از او درخواست فتوا کردیم بر همان 9سال و بلوغ جسمی تاکید کرد.

وی در مورد آخرین تلاش‌های کمیسیون زنان در مورد طرح افزایش حداقل سن ازدواج دختران گفت: با همکاری کمیسیون حقوقی به دنبال اصلاح ماده 1041 قانون مدنی هستیم و به نتایج مثبتی در این زمینه با این کمیسیون رسیده‌ایم اما در صحبت‌های اولیه با شورای نگهبان درباره حداقل سن ازدواج برای دختران که در تبصره 13 این طرح در نظر گرفته‌ایم. به نتیجه نرسیدیم.

سیاوشی گفت: نگرانی ما صرفا مسائل جنسیتی نیست. نگرانی جنسیتی بخشی از این نگرانی‌هاست. بحث ما خانواده و آسیب‌های اجتماعی است که با کودک همسری شاهد آن هستیم.

نماینده مردم تهران با اشاره به تلاش‌های بیرون از مجلس برای آگاه‌سازی مردم گفت: در تلاشیم با آموزش و پرورش ارتباط بگیریم و آگاه‌سازی مردم را از مدرسه شروع کنیم چرا که مدرسه اولین جایی است که دختر با ازدواج در سن کم از آن باز می‌ماند.

وی با اشاره به تلاش‌ها برای آگاه‌سازی خانواده از طریق رسانه ملی گفت: با رسانه ملی به نتیجه نرسیدیم و همکاری موثری در این زمینه شکل نگرفته است.

در خاتمه بايد گفت كارشناسان برای یک انتخاب مناسب در ازدواج پنج مرحله از بلوغ را براي افراد ضروري مي‌دانند، بلوغ جسمی و جنسی، بلوغ فکری، بلوغ عاطفي، بلوغ اجتماعی، بلوغ اقتصادی كه البته مهم‌ترين عوامل در ازدواج بلوغ فكري است زيرا عدم داشتن بلوغ فکری باعث می‌شود که فرد نتواند انتخاب درستی را انجام دهد و خود و طرف مقابل خود را با چالش‌های اساسی در زندگی مواجه کند. اين در حالي است كه كودكاني كه تنها با بلوغ جسمي مجبور به ازدواج مي‌شوند به دليل عدم رسيدن به بلوغ فكري با مشكلات عديده‌اي دست به گريبان شده زيرا آن‌ها نه مي‌توانند همسر خوبي باشند و نه اينكه در صورت بچه‌دار شدن مادر خوبي براي فرزندشان باشند، كه تبعات آن دامن‌گير جامعه نيز خواهد بود؛ در اين زمينه ضمن تقدير از تلاش‌هاي نمايندگان مجلس اصلاح قانون و به نتيجه رسيدن طرح كودك همسري منوط به رايزني‌ها و استفاده از نظرات كارشناسان در اين زمينه است تا بتوانند با جلب نظر شوراي نگهبان اين طرح را به تصويب برسانند.

منبع: قانون/۲۷ آبان ۹۷