تدوام و استمرار آلودگی هوا در تهران و دیگر کلانشهرها در تمام روز‌های سال نشان دهنده این است که مدیریت کشور فاصله زیادی با آگاهی از چگونگی رفع این معضل دارد و مشخص نیست که در این میان سهم کدام نهاد بیشتر است؛ شهرداری یا دولت؟
دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: در روز‌های اخیر یکی از خبر‌هایی که مدام در صدر اخبار خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری قرار داشت، بالا رفتن شاخص آلودگی هوا و به دنبال آن تعطیلی مقاطع ابتدایی بود، موضوعی تکراری که بیشتر به جای کمک کردن به حل معضل آلودگی، صورت مساله پاک کردن است؛ از این رو دیدار در گفتگو با بهزاد اشجعی، عضو سابق کارگروه ملی آلودگی هوا دلایل این معضل را بررسی کرد.
اشجعی معتقد است: متاسفانه با وجود این همه آسیب، اثرات مخرب و حساسیت‌هایی که در مورد آلودگی هوا وجود دارد و هر روز هم تشدید می‌شود و اقدام خاصی هم برای تغییر وضعیت انجام نمی‌شود.
او با اشاره به اینکه به‌طور مطلق کاری برای بهبود کیفیت هوا صورت نمی‌گیرد و این جای تعجب دارد، می‌گوید: پرسش مردم هم همین است که دولت فقط به‌طور لفظی اعلام می‌کند که اولویت ما حل مساله آلودگی هواست و جلسه و کارگروه‌های مختلفی برگزار می‌کند، اما چرا تاکنون حاصلی نداشته است.
او با تاکید بر اینکه این قضیه بیشتر به اولویت دولت‌ها برمی‌گردد و گویا هنوز آلودگی هوا برای مسوولان تصمیم‌گیرنده اولویت و جایگاه مهمی ندارد تا اقدامی انجام شود، می‌افزاید: مسائل و مشکلات اقتصادی کشور نیز مزید بر علت شده و بودجه‌های لازم برای اجرای قانون هوای پاک تخصیص نمی‌یابد و به تعویق افتاده است.
این کارشناس و پژوهشگر آلودگی هوا ادامه می‌دهد: اگر اولویت این باشد که آلودگی هوا باید حل شود بودجه آن هم تامین خواهد شد همان‌طور که بودجه برای بسیاری از طرح و پروژه‌هایی که اولویت ندارند، در نظر گرفته می‌شود و حتی در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ برای آن بودجه هم تخصیص می‌دهند.
به گفته این عضو سابق کارگروه ملی آلودگی هوا اگر آلودگی هوا برای مسوولان جایگاهی داشت می‌توانستند از این اعتبار‌ها کم کنند و به مقابله با آلودگی هوا اختصاص دهند. بحق هم باید این اتفاق بیفتد چراکه تضمین سلامت مردم باید در اولویت نگاه مسوولان باشد و، چون آلودگی هوا سلامتی افراد را نشانه رفته، بدیهی است که باید برای آن فکری کرد.
اینطور که این کارشناس توضیح می‌دهد: شاید دلیل اینکه این معضل به شکل اولویت در نیامده این است این باشد که خسارات این بحران غیر مستقیم است در حالیکه خساراتی که ناشی از افت سطح بهداشت، مرگ و میر و تعطیلی‌ها به کشور وارد می‌شود به طور غیر مستقیم هستند بنابراین عده‌ای به اهمیت آن‌ها پی نمی‌برند.
اقداماتی مانند تعطیلی مدارس و ادارات در آئین نامه شرایط اضطرار آلودگی هوا تعیین شده اند. این آئین نامه که وفق تبصره ۳ ماده ۳ قانون هوای پاک تصویب شده است، مشخص می‌کند که اگر آلودگی هوا حادث شد با توجه به شدت آلودگی چه اقداماتی برای حفظ سلامت شهروندان و مدیریت بحران بایستی صورت پذیرد؛ بنابراین این دست اقدامات به هیچ وجه راهکار کاهش آلودگی هوا نیستند، بلکه صرفاً برای مدیریت بحران آلودگی هوا و ایجاد شرایطی برای آسیب حداقلی به سلامت مردم در اثر آلودگی هوا تدوین شده اند.
اشجعی می‌گوید: وقتی شرایط اضطرار آلودگی هوا روی می‌دهد که ما به تکالیف خود در حوزه کاهش آلودگی هوا عمل نکرده باشیم. از همین حیث برخی‌ها تعطیلی مدارس را به نوعی یک آلترناتیو در برابر اجرای قانون می‌دانند درحالی که این اقدامات تأثیر بلند مدتی بر حل مسئله آلودگی هوا ندارد. حال باید از مسئولانی که بین اجرای قانون و تعطیلی مورد دوم را انتخاب باید بپرسیم که آیا هزینه اجرای قانون بیشتر است یا خسارات ناشی از تعطیلی و به خطر افتادن سلامت مردم؟
این کارشناس معتقد است: وزارت بهداشت که مسئول سلامت عمومی است گزارش می‌دهد که آلودگی هوا سالانه ۸.۲ میلیارد دلار از ناحیه مرگ‌های زودرس به کشور خسارت وارد می‌کند. این را بگذارید در کنار سایر خسارات ناشی از به خطر افتادن بهداشت عمومی و همچنین خسارت تعطیلی ها. از طرفی مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش می‌دهد که دولت با بودجه‌ای در حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان یعنی کمتر از ۲ میلیارد دلار می‌تواند مسئله آلودگی هوا را حل کند. خب با این توصیفات کدام یک را باید انتخاب کرد؟ تعطیلی یا اجرای قانون؟ جواب واضح است.
این عضو سابق کارگروه ملی آلودگی هوا یادآور می‌شود: بیشتر اقدامات مربوط به کاهش آلودگی هوا بین یک یا چند دستگاه مشترک است. بعنوان مثال شاید خیلی از افراد فکر کنند که نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی برعهده شهرداری است، درحالی که براساس قانون نیمی از پول اتوبوس را باید دولت بدهد؛ بنابراین اینکه درصد زیادی از قانون هوای پاک اجرا نمی‌شود مسئولیتش به چند نهاد بر می‌گردد. اقدامات مهمی از جمله نوسازی ناوگان عمومی، اسقاط وسایل نقلیه فرسوده، مدیریت ترافیک، الزام به اخذ معاینه فنی و ... در همکاری دو طرفه دولت و شهرداری باید اجرا شود که هرکدام به میزانی قصور داشته اند
بطور کلی می‌توان گفت که قصور دولت در اجرای قانون هوای پاک بیش از شهرداری‌ها بوده است. دولت در طی سال‌های گذشته در خصوص تأمین اعتبار برای اجرای قانون هوای پاک کم کاری کرده است. همچنین قادر نبوده هماهنگی لازم را بین دستگاه‌های مختلف برای اجرای تکالیف قانونی فراهم کند.
