نگاهی به انتصاب اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام

دیدارنیوز ـ حسن بهشتی‌پور: اعضای نهمین دوره مجمع تشخیص مصلح نظام روز سه شنبه ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ از سوی رهبر انقلاب اسلامی منصوب شدند. با نگاهی به اسامی افراد و مقایسه با هشتمین دوره که پنج سال پیش منصوب شده بودند نکات زیر قابل بررسی است ابتدا نگاهی به اسامی داشته باشیم:

الف: رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام: صادق آملی لاریجانی

ب: اشخاص حقوقی

۱-رؤسای سه قوه: ابراهیم رئیسی، محمد باقرقالیباف و محسنی اژه‌ای

۲-فقهای شورای نگهبان: احمد جنتی، محمدرضا مدرسی یزدی، مهدی شب زنده‌دار، علیرضا اعرافی، احمد خاتمی و احمد حسینی خراسانی

۳- رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلّح: سرلشکر محمد باقری به جای فیروز آبادی

۴- دبیر شورایعالی امنیت ملّی: علی شمخانی  

۵-وزیر یا رئیس دستگاهی که موضوع مورد بحث، به آن دستگاه مربوط است:  یک نفر

۶-رئیس کمیسیون متناسب با موضوع بحث از مجلس شورای اسلامی: یک نفر

در مجموع ۱۳ نفر از اعضای مجمع به واسطه مسئولیتی که دارند عضو این مجمع هستند ضمن آنکه در بین آن‌ها شش نفر فقهای شورای نگهبان فقط در مواردی که رسیدگی به تشخیص مصلحت مصوبه مجلس مطرح است، دارای حق رأی هستند. در سایر موارد ملاک رای‌گیری هفت نفر دیگر به اضافه اشخاص حقیقی هستند که در همه موارد حق رای دارند.

پ: اشخاص حقیقی

۱-شش نفر روحانی به ترتیب الفباء: حاج شیخ حسن صانعی، قربانعلی دری نجف‌آبادی، محمود محمدی عراقی، مجید انصاری، غلامرضا مصباحی مقدم و محسن اراکی. روحانیون مجمع قبلا ۱۳ نفر بودند و در دوره جدید، ۷ نفر کاهش داشته است (پنج نفر فوت کردند: شاهرودی، امینی، موحدی کرمانی، مجتهد شبستری) و ناطق نوری حذف شده و به جای او محسن اراکی اضافه شده است. پنج نفر هم از افراد قبل تثبیت شدند (حسن صانعی، دری نجف آبادی، محمدی عراقی، مجید انصاری و مصباحی مقدم). آقایان رئیسی و محسنی اژه‌ای هم به دلیل آنکه رئیس جمهور و رئیس قوه قضائیه شدند، عضویت آن‌ها در مجمع از حقیقی به حقوقی تبدیل شد. حذف حسن روحانی هم که به عنوان رئیس جمهور پیشین عضومجمع بود در بین روحانیون قابل توجه است.

۲- بیست و هشت نفر اعضای حقیقی غیر روحانی به ترتیب الفباء:

غلامرضا آقازاده، علی آقامحمدی، علی‌اکبراحمدیان، محموداحمدی‌نژاد، محمدجواد ایروانی، محمدرضا باهنر، احمدتوکلی، سعید جلیلی، غلامعلی حدادعادل، کمال خرازی، داود دانش جعفری، پرویزداودی، محمدباقر ذوالقدر، محسن رضایی، سیدمحمد صدر، محمد حسین صفار هرندی، محمدرضا عارف، محمد فروزنده، عباسعلی کدخدایی، علی لاریجانی، حسین محمدی، محمد مخبر، حسین مظفر، سید مصطفی میرسلیم، مرتضی نبوی، علی اکبر ولایتی، صادق واعظ‌زاده و احمد وحیدی.

۲۸ نفر اعضای حقیقی غیر روحانی هستند که در دور قبل ۲۵ نفر بودند. در مقایسه با دوره هشتم افرادی که تغییر کردند عبارتند از: دو نفر غیر روحانی (حسن فیروزآبادی، محمد میر محمدی) و پنج نفر روحانی در مجموع ۷ نفر از اعضای دوره قبل فوت کردند که به جای آن‌ها افراد جدید منصوب شدند.

شش نفر هم افراد جدید به جای دو نفر از اعضای قبلی که حذف شدند به لیست اضافه شده‌اند که عبارتند از: علی اکبر احمدیان (زاده ۱۳۴۰ شهربابک) فرمانده نظامی و دندان‌پزشک که از سال ۱۳۸۶ تاکنون ریاست مرکز راهبردی سپاه پاسداران را برعهده دارد. وی از ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۹ فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران بود و در فاصله سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۶ ریاست ستاد مشترک سپاه پاسداران را برعهده داشت.

کمال خرازی (رئیس شورای راهبردی سیاست خارجی)، محمد باقر ذوالقدر (دبیر جدید مجمع تشخیص مصلحت نظام که دو سال پیش با حکم آملی لاریجانی رئیس مجمع منصوب شد)، عباسعلی کدخدایی (از حقوق‌دانان شورای نگهبان)، علی لاریجانی (رئیس پیشین مجلس) و محمد مخبر (معاون اول رئیس جمهور)

ت: جمع آراء مجمع تشخیص مصلحت نظام

با توجه به آنکه در مجموع افراد حقیقی و حقوقی این مجمع به علاوه رئیس آن در مجموع در زمان  رسیدگی به قوانین ارجاع داده شده از سوی مجلس شورای اسلامی به مجمع، ۴۳ نفر حق رای دارند و در زمان رسیدگی به سایر موارد شش نفر از این تعداد کم می‌شود و ۳۷ نفر دارای حق رای هستند.

ث: تغییرات قابل توجه در مقایسه با دوره قبل

۱- تعدادی از افرادی حقوقی در دوره هشتم مانند آیت الله جنتی جزو افراد حقیقی هم بودند یعنی تنها به واسطه عضویت در شورای نگهبان در مجمع عضو نبود، اما این بار هیچکدام از افراد حقوقی مجمع درفهرست اسامی افراد حقیقی نیستند.

۲- حذف افرادی مانند اکبر ناطق نوری و حسن روحانی که به دیدگاه‌های هاشمی رفسنجانی نزدیک بودند به معنای کنار گذاشتن باقی مانده همفکران هاشمی از مجمع است. شاید هم در عمل باید کار آن‌ها را از لحاظ کنشگری سیاسی پایان یافته تلقی کرد گر چه حسن روحانی برخلاق ناطق نوری هنوز عضو مجلس خبرگان است و به همین دلیل می‌توان گفت کنشگری سیاسی او هنوز به پایان نرسیده است. اما علت حذف آن‌ها را می‌توان مواضع سیاسی سال‌های اخیر آن‌ها دانست که از رهبری فاصله گرفته بودند.

۳- تمدید عضویت احمدی نژاد در مجمع تشخیص مصلحت با وجود انتقاد‌های شدیدی که از زمان رد صلاحیت برای کاندیداتوری در انتخابات سال ۱۳۹۴ مطرح کرد و در سال ۱۴۰۰ به اوج خود رسید می‌تواند تحت تاثیر دو عامل باشد یکی اینکه او هنوز انعکاس دهنده دیدگاه‌های بسیاری از همفکرانش در طبقات محروم جامعه است و یکی دیگر اینکه او تحمل می‌شود تا همچنان به عنوان یک مخالف درون نظام باقی بماند و بیشتر از این از رهبری فاصله نگیرد.

ج: طیف‌ها و جریان‌های سیاسی موجود در مجمع

شاید بتوان گفت در عمل ۴۳ نفر افراد دارای حق رأی به جز دو نفراز هیات وزیران و مجلس شورای اسلامی که متناسب با موضوع مورد بررسی تغییر می‌کنند، ۴۱ نفر دیگر به سه جریان قابل تقسیم هستند:

۱- اصول‌گرایان نزدیک به رهبری، ۲۱ نفر

۲- اصلاح‌طلبان میانه‌رو وفادار به نظام، هفت نفر

۳- تکنوکرات‌های عمل گرا، سیزده نفر