در شرایطی که نمایندگان مجلس در زمان زعامت ظریف بر هرم دستگاه سیاست خارجی کشور تلاش زایدالوصفی برای ارایه گزارش‌های ۳ ماهه برجامی داشتند، معلوم نیست چرا در دولت سیزدهم نسبت به این گزارش‌ها، کمترین حساسیتی را از خود بروز نداده‌اند
دیدارنیوز: با پایان عمر دولت دوازدهم به نظر می‌رسد، دیگر حساسیت‌های زایدالوصف نمایندگان اصولگرای مجلس برای آگاهی از کم و کیف مذاکرات و اطلاع از روند کلی گفتگو‌ها فروکش کرده که دیگر گزارشی از سوی وزارت امور خارجه در خصوص برجام در صحن علنی مجلس و افکار عمومی ارایه نشده است.
این در حالی است که بر اساس تبصره ۱ «ق» اقدام متناسب و متقابل دولت جمهوری اسلامی ایران در اجرای برجام، وزیر امور خارجه موظف است روند اجرای توافقنامه (و ابعاد و زوایای گوناگون مذاکرات) را هر سه ماه یک‌بار به کمیسیون امنیت ملی مجلس گزارش دهد. اما تکالیف وزارت امور خارجه به همین جا ختم نمی‌شود، در ادامه کمیسیون امنیت ملی نیز موظف است هر ۶ ماه یک‌بار گزارش اجرای برجام را به صحن علنی بهارستان (و متعاقب آن افکار عمومی) ارایه کند تا مهم‌ترین پرونده راهبردی ایران در تیررس افکار عمومی نیز قرار بگیرد.
اما بررسی‌های دقیق از راهرو‌های بهارستان و وزارت امور خارجه نشان می‌دهد که از ۲۱ تیرماه ۱۴۰۰ که آخرین گزارش تاریخی ۳ ماهه محمدجواد ظریف در ۱۴ بند به مجلس یازدهم ارایه شد تا به امروز گزارشی از سوی وزارت امور خارجه در صحن علنی و خروجی رسانه‌های گروهی ارایه و منتشر نشده است.
گزارشی که محمدجواد ظریف در بخش آخر آن با عنوان «وآخر دعوانا» در نامه‌ای از اختلاف‌نظر‌ها در برجام انتقاد کرده و نوشته بود: «اگر به عوض مناقشه و مجادله بر سر اینکه برجام پیروزی قطعی بود یا شکست کامل -که حتما هیچ یک نبود- همگی کوشیده بودیم بیشترین منفعت را از برجام ببریم، چه بسا شرایط به گونه‌ای دیگر رقم خورده بود.» عباراتی که معنای آن امروز و با گذشت یک‌سال از عمر فعالیت‌های دولت اصولگرای سیزدهم بیشتر نمایان شده است. در آن روزگار ظریف با اشاره به این واقعیت که دستاورد‌های امروز را امروز می‌توان احصا کرد «نه ۶ ماه دیگر» به آن دسته از جریاناتی که تصور می‌کردند، می‌توان در چشم‌انداز پیش‌دستاورد‌های افزون‌تری کسب کرد و سند این دستاورد‌های برجامی را نیز به نام دولت تازه بر صدر نشسته نوشت، هشدار داد که «۶ ماه دیگر زمان دیگری است و هنگامه‌ای متفاوت.»
اما در شرایطی که نمایندگان در زمان زعامت ظریف بر هرم دستگاه سیاست خارجی کشور تلاش زایدالوصفی برای ارایه گزارش‌های ۳ ماهه برجامی داشتند، معلوم نیست چرا در دولت سیزدهم نسبت به این گزارش‌ها، کمترین حساسیتی را از خود بروز نداده‌اند، به گونه‌ای که بر اساس اعلام محمد حسن آصفری، عضو هیات رییسه کمیسیون شورا‌ها و امور داخلی طی یک‌سال پس از تشکیل دولت سیزدهم که طبیعتا باید دو گزارش برجامی در اختیار صحن علنی و رسانه‌ها قرار می‌گرفت، هیچ گزارشی از وزارت امور خارجه و کمیسیون امنیت ملی راهی صحن نشده است.
این در حالی است که بر اساس اعلام شهریار حیدری، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تا به امروز سه گزارش از سوی وزارت خارجه راهی کمیسیون امنیت شده و یک نشست نیز در دفتر وزارت خارجه برای ارایه گزارش‌های برجامی برگزار شده است. اما این گزارش‌ها در وضعیت محرمانه باقی مانده است. خبرنگار ما برای آگاهی از چند و، چون این ماجرا تماسی را نیز با علیرضا بیگدلی، معاون پارلمانی وزارت امور خارجه برقرار کرد تا ابعاد گوناگون موضوع را جویا شود. بیگدلی در شرایطی که به نظر می‌رسید، حتی اطلاعی از اصل موضوع نیز ندارد، پاسخگویی به این امور را ذیل وظایف سخنگوی وزارت امور خارجه ارزیابی کرد. باید دید نمایندگان اصولگرایی که ظریف را به خاطر یک روز تاخیر در ارایه گزارش‌های برجامی به شدت می‌نواختند در برابر این سکوت عمیق دولت و عدم ارایه گزارش خطاب به صحن علنی چه واکنشی از خود بروز خواهند داد؟
چرا گزارش‌های ۶ ماهه به صحن ارایه نشده؟
شهریار حیدری، نایب‌رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در پاسخ به این پرسش که بعد از گزارش تیرماه ۱۴۰۰ محمدجواد ظریف خبری در خصوص گزارش‌های برجامی وزارت امور خارجه منتشر نشده است، آیا وزارت امور خارجه مطابق قانون گزارش‌های ۳ ماهه و ۶ ماهه را ارایه کرده است؟ گفت: «بعد از آخرین گزارش ظریف، امیرعبداللهیان نیز سه بار در کمیسیون حاضر شد و گزارش‌های مرتبط با مذاکرات برجامی را به کمیسیون ارایه کرد. یک جلسه هم نشست در وزارت امور خارجه با حضور نمایندگان برگزار شد. گزارش‌های ارایه شده در خصوص روند مذاکرات، نتایج مذاکرات و پروسه‌های طی شده بوده و به جزییات اشاره نشده بود.»
حیدری در پاسخ به این پرسش که این گزارش‌ها مطابق قانون باید هر ۶ ماه در صحن مطرح می‌شد تا افکار عمومی نیز از آن آگاه می‌شدند، چرا به این ضرورت قانونی توجه نشده و محتوای این گزارش‌ها چه بوده؟ گفت: «محتوا این است که امریکا کماکان دنبال زیاده‌خواهی در مذاکرات است و استراتژی تخریبی گذشته را دنبال می‌کند و مایل نیست برجام به نتیجه برسد. وزیر خارجه به برخی حاشیه‌ها در روند تحقق برجام مثل مسائل منطقه‌ای اشاره کرده است. هرچند اسم عربستان به شفافیت برده نشد، اما امریکایی‌ها معتقدند برخی کشور‌های عربی منطقه که روابط مناسبی با امریکا دارند و اثرگذارند، مایل به تحقق برجام نیستند. باید قبول کرد که رژیم صهیونیستی لابی موثری در امریکا دارد و این لابی‌ها باعث تاخیر در احیای برجام شده است. به هر شکل مذاکرات ادامه دارد و همه امیدواریم بعد از نشست‌های قطر بتوان سرانجامی برای آن تعیین کرد. البته برخی توافق‌های مطلوب در زمان دولت گذشته صورت گرفت، ان‌شاءالله این دولت هم تلاش کند تا این دستاورد‌ها حفظ شود و توافقی به نفع ایران شکل بگیرد.»
او در پاسخ به این پرسش که در زمان ظریف، اعلام شد که مطالبات ایران از جمله خروج سپاه از لیست تحریم‌ها توسط طرف امریکایی پذیرفته شده، اما این گزاره‌ها در زمان دولت سیزدهم تغییر کرد، فکر می‌کنید دلیل این امر چیست؟ گفت: «منطق گفتگو در زمان ظریف متفاوت بود و دو طرف در زمان مذاکرات به دنبال نتایج مطلوب بودند. در دولت جدید علی باقری مسوول مذاکرات شدند و ایشان اعلام کردند هم نتیجه برای‌شان مهم است و هم اینکه قصد دارند زودتر به توافق دست پیدا کنند. خلئی که ایجاد شده، به دلیل رویکرد امریکا و کشور‌های دیگر است. این تغییرات، برجام را به عقب بازگردانده، آنچه برای ما اهمیت دارد توافقی به نفع مصالح عمومی کشور است. در حال حاضر دیگر مذاکرات فرسایشی و زمانبر شده است. باید سایر کشور‌ها به امریکا فشار بیاورند که زمینه احیای برجام را فراهم کند. یا اینکه اروپا و سایر کشور‌ها مکانیسمی را تدارک ببینند که ایران بتواند منافع برجامی را برداشت کند.» نایب‌رییس کمیسیون امنیت ملی در خصوص اینکه چرا گزارش‌های ۳ ماهه و ۶ ماهه برجامی در صحن علنی قرائت نشده است؟ گفت: «این موضوع به درخواست وزارت امور خارجه بازمی‌گردد. زمانی که گزارش‌های ارایه می‌شود برخی درخواست‌ها ذیل آن مطرح می‌شود، این موضوع را باید از طریق وزارت امور خارجه پیگیری کنید.»
وزارت امور خارجه باید پاسخگوی عدم ارایه گزارش‌ها باشد
یکی دیگر از نمایندگانی که نسبت به موضوع عدم ارایه گزارش‌های برجامی توسط وزارت خارجه به صحن علنی و افکار عمومی واکنش نشان می‌دهد، محمد حسن آصفری، عضو کمیسیون شورا‌ها و امور داخلی مجلس است. او در این زمینه می‌گوید: «این موضوع به کمیسیون خاصی ارتباطی ندارد و همه نمایندگان و افکار عمومی باید در جریان ریز مذاکرات قرار بگیرند. بر اساس قانون، وزارت خارجه باید هر ۳ ماه به کمیسیون امنیت و هر ۶ ماه به صحن گزارش دهد و مجلس را در جریان ریز مذاکرات قرار دهد. این گزارش‌ها طی یک‌سال گذشته ارایه نشده و از این منظر دولت و وزارت امور خارجه کوتاهی کرده است. باید مشخص شود آیا غرب به تعهدات خود عمل کرده است یا نه و مذاکرات در چه وضعیتی قرار دارد؟»
آصفری در ادامه خاطرنشان کرد: «اینکه مجلس در جریان قرار نگرفته، تخطی از قانون است. شخصا موضوع را از طریق کمیسیون شورا‌ها و هیات رییسه پیگیری می‌کنیم و چنانچه کوتاهی در این زمینه صورت گرفته باشد، دولت و وزارت خارجه باید پاسخ دهند. البته باید توجه داشت برجام در تابوت قرار گرفته است و دیگر باید رسما مرگ آن را اعلام کرد.»
این نماینده در پاسخ به پرسشی در این زمینه که آیا فکر نمی‌کنید، تقویت تیم مذاکره‌کننده می‌تواند اثرات مطلوب‌تری داشته باشد؟ گفت: «برخی ادعا می‌کنند ظریف توانسته بود مطالبات ایران برای بیرون بردن نام سپاه از لیست گروه‌های تروریستی را محقق کند. این ادعا درست نیست، حداقل من چیزی در این زمینه نشنیدم. اتفاقا بخشی از مشکلات ناشی از آن است که مذاکره‌کنندگان قبلی نتوانستند، ضمانت‌های لازم برای اجرای برجام را اخذ کنند. اما در کل عدم ارایه گزارش به صحن و مردم خطایی است که دولت و وزارت خارجه مرتکب شده‌اند و باید در خصوص آن پاسخگو باشند.»
گفتنی است، خبرنگار ما برای آگاهی از دیدگاه‌های وزارت خارجه تماسی را با علیرضا بیگدلی، نماینده پارلمانی وزارت خارجه برقرار کرد تا دیدگاه او را درباره چرایی عدم ارایه گزارش‌های ۳ ماهه و ۶ ماهه جویا شود. بیگدلی که گویا از اصل موضوع بی‌خبر بود در پاسخ به پرسش‌ها اعلام کرد که باید موضع از طریق سخنگوی وزارت خارجه دنبال شود و حاضر به اطلاع‌رسانی در این زمینه نشد. «اعتماد» آماده است تا در فرصت‌های آینده توضیحات وزارت خارجه در این زمینه را منعکس کند.
