با درخواست رسمی فنلاند برای عضویت در ناتو، یکی از کابوس‌های روسیه پس از حمله نظامی گسترده و پرهزینه به اوکراین به واقعیت تبدیل شد. از زمان پایان جنگ جهانی دوم که طی آن فنلاند از سوی اتحاد جماهیر شوروی مورد تهاجم قرار گرفت و با مقاومت سرسختانه در برابر مسکو توانست به عنوان یک کشور مستقل باقی بماند، فنلاند همواره در حوزه نظامی مسیر بی‌طرفی را برگزیده بود.
دیدارنیوز: کمتر از سه ماه پس از آغاز جنگ اوکراین، یکی از بدترین تبعات حمله نظامی روسیه به همسایه شرقی خود نمایان شد و در حالی که روسیه هنوز نتوانسته شکست را بر اوکراین تحمیل کند، رهبران فنلاند روز یکشنبه رسما اعلام کردند که این کشور قصد دارد پس از سال‌ها بی‌طرفی برای عضویت در ناتو درخواست دهد.
سائولی نینیستو، رییس‌جمهور فنلاند روز گذشته در یک کنفرانس خبری این تصمیم را تصمیمی بسیار مهم و روز اعلام آن را «روزی تاریخی» خوانده است: «من می‌خواهم به نحوه کارکرد دموکراسی و کارآمد بودن این سیستم در فنلاند اشاره کنم. مردم عادی به وسیله اعلام نظر مستقیم، احزاب سیاسی، دولت و پارلمان خواسته‌های خود را نشان می‌دهند و در دموکراسی قوی فنلاند، خواسته‌های آن‌ها تحقق می‌یابد. اکنون نیز با این تصمیم تاریخی، فنلاند امنیت خود را افزایش خواهد داد.» سنا مارین، نخست‌وزیر فنلاند نیز تاکید کرد که دولت امیدوار است که «پارلمان طی روز‌های آینده، تصمیم دولت مبنی بر ارایه درخواست عضویت در ناتو را تایید کند.» او اضافه کرد: «ما هنوز فرآیند دریافت تایید پارلمان را پیش روی خود داریم، اما من به پارلمان اعتماد دارم و مطمئن هستم که درباره این مساله تاریخی با مسوولیت‌پذیری به بحث و تبادل‌نظر خواهند پرداخت.» سائولی نینیستو به همراه سانا مارین، نخست‌وزیر فنلاند تاکید کردند که پیوستن به این سازمان «موجب تحکیم امنیت فنلاند خواهد شد.»
روز پنجشنبه هفته گذشته رهبران فنلاند اعلام کرده بودند که خواهان «عضویت بدون تاخیر» در ناتو هستند، اما این موضوع زمانی جنبه رسمی پیدا کرد که طرح درخواست عضویت در ناتو روز یکشنبه به تصویب هیات دولت رسید و برای بررسی به پارلمان ارایه شد. هرچند به دلیل ضرورت تصویب پذیرش درخواست عضویت جدید در پارلمان تمام ۳۰ کشور فعلی عضو ناتو این فرآیند ممکن است طولانی باشد، اما در صورت پذیرفته شدن عضویت فنلاند در ناتو، طول مرز‌های مشترک کشور‌های عضو این پیمان دفاعی با روسیه به بیش از ۱۳۰۰ کیلومتر خواهد رسید.
خطر برانگیخته شدن خشم روسیه نیز از دیگر مواردی است که از سوی فنلاندی‌ها باید درنظر گرفته شود. براساس بیانیه‌ای که کاخ کرملین روز شنبه منتشر کرد، ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه روز شنبه در یک گفت‌وگوی تلفنی به همتای فنلاندی خود هشدار داده است که کنار گذاشتن بی‌طرفی نظامی و پیوستن به یک ائتلاف نظامی تحت رهبری امریکا اقدامی «اشتباه» خواهد بود. به گزارش نشریه نیوزوویک، «الکسی ژوراولیوف»، معاون دوما نیز که پیش از این اظهاراتش در مورد جنگ با اوکراین و افتخار به توانایی‌های موشکی مسکو خبرساز شده بود، گفته است در صورت پیوستن فنلاند به ائتلاف نظامی ناتو موجودیت این کشور کوچک شمال اروپا به خطر می‌افتد. او اضافه کرده: «دو کشور سوئد و فنلاند به دنبال پیوستن به ائتلافی هستند که هدف آن نابودی روسیه است و بنابراین ما می‌خواهیم در مقام پاسخ آن‌ها را نابود کنیم.» اقدامات روسیه، اما تنها به طرح تهدید‌های کلامی محدود نمی‌شود؛ روسیه جمعه شب صادرات برق به فنلاند را قطع کرد و اپراتور روسی مدعی شد عدم پرداخت بدهی‌های معوقه از سوی فنلاند دلیل اصلی اتخاذ چنین تصمیمی بوده است.
از زمان پایان جنگ جهانی دوم که طی آن فنلاند از سوی اتحاد جماهیر شوروی مورد تهاجم قرار گرفت و با مقاومت سرسختانه در برابر مسکو توانست به عنوان یک کشور مستقل باقی بماند، فنلاند همواره در حوزه نظامی مسیر بی‌طرفی را برگزیده بود تا ضمن برطرف کردن نگرانی‌های امنیتی کرملین و تلاش برای حفظ روابط تجاری خود با مسکو از تحریک روسیه خودداری کند و امنیت خود را به خطر نیندازد. این سیاست و تمامی معادلاتی که به اتخاذ این سیاست منجر شده بود، با آغاز حمله نظامی روسیه به اوکراین در بامداد ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ به کلی تغییر کرد. روز شنبه، سائولی نینیستو، رییس‌جمهور فنلاند در گفتگو با ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه به همین مساله اشاره کرد و گفت: «در پی تهاجم مسکو به اوکراین از روز ۲۴ فوریه (بامداد پنجم اسفند) شرایط امنیتی فنلاند به کلی دگرگون شده است.»
در هفته‌های اخیر، سوئد نیز تمایل خود را برای پیوستن احتمالی به ائتلاف ناتو اعلام کرده است. در حال حاضر هر دو کشور فنلاند و سوئد، بسیاری از معیار‌هایی را که برای عضویت در ناتو مورد نیاز است، شامل داشتن یک سیستم سیاسی دموکراتیک و کارآمد و مبتنی بر اقتصاد بازار، رفتار منصفانه با اقلیت‌ها، تعهد به حل مسالمت‌آمیز مناقشات و داشتن توانایی و تمایل برای مشارکت نظامی در عملیات‌های ناتو، دارا هستند.
در صورت پیوستن آن‌ها به ناتو، تنها چهار کشور از ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا شامل اتریش، قبرس، ایرلند و مالت خارج از ناتو باقی خواهند ماند. همچنین این اتفاق موجب خواهد شد که ۲۴ عضو از ۳۲ عضو مفروض ناتو از اعضای اتحادیه اروپا باشند.
تحلیلگران می‌گویند که عضویت این دو کشور در ناتو باعث تقویت این ائتلاف خواهد شد، چراکه طبق داده‌های بانک جهانی، هر دو کشور جزو ثروتمندترین کشور‌های جهان هستند و بودجه نظامی هر دو کشور به‌طور کلی در راستای میانگین‌های اعلام شده از سوی ناتو به عنوان درصدی از تولید ناخالص داخلی اعضا است. النا سیسو، استاد حقوق بین‌الملل در دانشگاه رم در این باره می‌گوید: «این به این معنی است که روابط بین ناتو و اتحادیه اروپا حتی نزدیک‌تر خواهد شد. در نظر بگیرید که معاهده لیسبون اتحادیه اروپا از سال ۲۰۰۹ شامل یک بند در مورد دفاع متقابل و جمعی است همان‌طور که ناتو چنین کاری را انجام می‌دهد.» نیکولای فون اوندارزا، یک کارشناس علوم سیاسی و رییس بخش اتحادیه اروپا در موسسه آلمانی امور بین‌الملل و امنیت گفت: فنلاند و سوئد در مورد مسائل امنیتی هرگز «کاملا بی‌طرف» نبوده‌اند. او متذکر شد، نیرو‌های مسلح آن‌ها سابقه هماهنگ کردن فعالیت‌های خود با نیرو‌های مسلح کشور‌های عضو در ناتو را داشته و تبادل اطلاعاتی کرده‌اند. فون اوندارزا در ادامه افزود: «یکی از نتایج این اتفاق این است که دریای بالتیک عمدتا به یک دریای تحت تسلط ناتو تبدیل خواهد شد. من همچنین فکر می‌کنم در سیاست خارجی و نظامی شاهد تغییری خواهیم بود که تمرکزش را از مدیریت بحران به دفاع ارضی تغییر خواهد داد.»
به گفته کارشناسان، تغییر وضعیت سوئد و فنلاند تبعاتی را نیز در منطقه آرکتیک به همراه خواهد داشت و به گسترش اختلافات روسیه با سایر کشور‌های سهیم در این منطقه منجر می‌شود. حوزه دریای قطب شمال - یک منطقه تقریبا خالی از جمعیت بدون توده زمینی عمده که تصور می‌شود حاوی ۱۶۰ میلیارد بشکه نفت و ۳۰ درصد از ذخایر گاز طبیعی کره‌زمین باشد، در حال حاضر توسط هشت کشور دارای مرز با آنکه پنج تای‌شان عضو ناتو هستند شامل کانادا، دانمارک، ایسلند، نروژ و امریکا اداره می‌شود. هنگامی که فنلاند و سوئد به ناتو بپیوندند، این تعداد از پنج تا به هفت تا خواهد رسید و سبب خواهد شد که از میان آن‌ها تنها روسیه خارج از ائتلاف ناتو باقی مانده باشد. این مساله مهم است زیرا کشور‌های حاکم بر منطقه تحت سلطه ناتو خواهند بود. کشور‌های دخیل موظف به رعایت قوانین توافق شده برای این منطقه در قبال مواردی همچون حقوق مربوط به ماهیگیری گرفته تا آزمایش هسته‌ای هستند، اما آن‌ها همچنان دارای حاکمیت خودشان هستند و دو مورد از آن‌ها بزرگ‌ترین قدرت‌های هسته‌ای جهان به حساب می‌آیند.
ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو که باید پارلمان آن درخواست پیوستن کشور‌های جدید به این ائتلاف نظامی را تایید کند تا سوئد و فنلاند بتوانند عضویت خود را نهایی سازند، از طرح درخواست فنلاند و سوئد برای پیوستن به ناتو ابراز نگرانی کرده است. رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه روز جمعه اعلام کرد که به ایده پیوستن فنلاند و سوئد به اوکراین به عنوان یک «اتفاق مثبت» نگاه نمی‌کند. ترکیه از زمان آغاز جنگ اوکراین کوشیده تا نقش میانجی را میان مسکو و کی‌یف ایفا کند و بر این باور است که گسترش ناتو می‌تواند تلاش‌های دیپلماتیک برای متوقف کردن جنگ را به خطر بیندازد، اما تحلیلگران معتقدند تمایل روسیه به دریافت برخی امتیاز‌ها از فنلاند و سوئد نظیر پایان دادن به حمایت سیاسی از برخی چهره‌های اپوزیسیون به ویژه کرد‌ها و دریافت غلات از این دو کشور عامل اصلی مخالفت آنکارا با پیوستن استکهلم و هلسینکی به ناتو به حساب می‌آید.
محمدحسین لطف‌الهی - اعتماد
