موضوع اجرا یا حذف غربالگری جنین بعد از یک هفته از دستورالعمل وزارت بهداشت هنوز نقل محافل است حالا مدیر کل جمعیت این وزارتخانه می‌گوید سامانه تخصصی با نام سلامت مادر و جنین راه اندازی می‌شود.
دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: موضوع حذف غربالگری جنین بهمن ۹۹ هم خبرساز شد و در همان زمان خیلی از پزشکان و متخصصان به شدت با این اتفاق مخالفت کردند و گفتند حذف غربالگری باعث افزایش سقط‌های غیرقانونی می‌شود، این اظهارنظر‌ها چند روزی ادامه داشت تا اینکه فاطمه محمدبیگی نماینده مردم قزوین در مجلس در حاشیه جلسه علنی صراحتا اعلام کرد که موضوع غربالگری به هیچ عنوان در طرح حمایت از خانواده حذف نشده است.
کشمکش‌ها درباره این موضوع چند روزی ادامه داشت تا پنجم آبان ماه ۱۴۰۰ که رئیس اداره ژنتیک وزارت بهداشت با تأکید بر اینکه محدود کردن غربالگری به توسعه جمعیت کمک نمی‌کند، گفت: غربالگری‌ها ابزار‌های شناسایی بیماری‌ها در زمان مناسب هستند و متوقف نمی‌شوند.
زمانی که این مسوول وزارت بهداشت درباره عدم حذف غربالگری سخن می‌گفت چیزی حدود ۱۰ ماه از اظهار نظر‌های قبلی گذشته بود و درباره غربالگری جنین به صورت خاموش خبر‌های مختلفی منتشر می‌شد که اشرف سماوات با رد این مطلب تاکید کرد که من به این مسأله معتقد نیستم و گزارشی مبنی بر اینکه این طرح به صورت خاموش در حال اجرا شدن است، دریافت نکردیم.
بیست و هفتم فروردین ۱۴۰۱ باز هم خبری مبنی بر حدف غربالگری جنین از سوی وزارت بهداشت منتشر شد و همین کافی بود که دوباره موافقان و مخالفان این طرح مقابل یکدیگر بایستند و در رد و تائید آن اظهار نظر کنند.یکی از چالش‌های مهم این طرح که پزشکان و متخصصان زنان و زایمان روی آن تاکید دارند این است که حذف غربالگری یعنی به دنیا آمدن میلیون‌ها فرزندی که از سلامت کافی برخوردار نخواهند بود و این می‌تواند پاشنه آشیل کشور در بحث سلامت و افزایش جمعیت باشد.
سیمین کاظمی پزشک و جامعه‌شناس معتقد است: راهکاری که در قانون جوانی جمعیت برای افزایش جمعیت پیش بینی شده و طی آن، غربالگری ژنتیکی جنین را از سطح یک مراقبت‌های بهداشتی و درمانی حذف کرده‌اند، به شدت خطرناک است.مریم اردبیلی کارشناس خانواده هم تاکید دارد که ما اگر با رویکرد پاک کردن صورت مسئله غربالگری را حذف و امکان چک سلامت جنین را از والدین بگیریم، ممکن است ناخواسته باعث سقط‌های غیر قانونی شویم و این خطر پیش روی ما است.
اما دلیل اصلی طرح حذف غربالگری به قبل و بعد قانون جوانی جمعیت برمی گردد یعنی تا قبل از اینکه قانون جوانی جمعیت تصویب شود غربالگری جنینی از لحاظ ناهنجاری‌های کروموزومی در مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی انجام می‌شد. در این مراکز پزشک عمومی و ماما مستقرند و این خدمت همراه با سایر مراقبت‌های بارداری ارائه می‌شد. آزمایش‌های غربالگری در دو مرحله شامل هفته ۱۱ تا ۱۳ و ۱۵ تا ۱۷ بارداری به مادر توصیه و انجام می‌شد و نتایج در سامانه وزارت بهداشت موسوم به سیب ثبت می‌شد. غربالگری کاملا به صورت اختیاری بود. فقط ماما و پزشک به مادر باردار توضیح می‌دادند که چنین ناهنجاری‌ای ممکن است در جنین وجود داشته باشد و برای تشخیص آن، لازم است آزمایش انجام شود. این آزمایش‌ها تقریبا از شمول بیمه خارج بودند و زن‌هایی که توانایی پرداخت هزینه را داشتند انجام می‌دادند. بسیاری هم که بضاعت مالی نداشتند، انجام نمی‌دادند.
اگر نتایج غربالگری مثبت می‌شد، زن باردار به سطح ۲ مراقبت، یعنی پزشک متخصص ارجاع می‌شد تا ایشان برای آزمایش‌های تکمیلی تصمیم بگیرند و اگر تشخیص ناهنجاری کروموزمی جنین قطعی می‌شد، مادر می‌توانست تا پیش از ۱۹ هفتگی با مجوز پزشکی قانونی سقط قانونی انجام دهد. پس از تصویب قانون جوانی جمعیت، باور بر این شد غربالگری ممکن است باعث شود مادران باردار به صورت غیرضروری جنین خود را سقط کنند و بارداری به انتها نرسد و از دست برود و جمعیت افزایش نیابد. این آزمایش‌ها هرگز اجباری نبوده و در سطح ۱ مراقبت سلامت به زن باردار توصیه می‌شد و او تصمیم می‌گرفت انجام بدهد یا خیر.
در حال حاضر با تصویب قانون جوانی جمعیت، غربالگری ناهنجاری‌های جنین از مراقبت سطح ۱ برداشته شده و پزشک و ماما حق ندارند به مادر پیشنهاد یا آموزش بدهند که ممکن است جنین دچار ناهنجاری باشد. قرار است این کار به سطح ۲ یعنی پزشک متخصص سپرده شود. اما در بسیاری از مناطق به خصوص روستا‌ها و استان‌های محروم، پزشک متخصص وجود ندارد و پزشکان عمومی و ماما‌ها ارائه خدمت می‌دهند، و نیز بخش قابل توجهی از جمعیت توان مراجعه به پزشک متخصص را ندارند تا ببینید غربالگری برایشان لازم است یا خیر.
بیشتر بخوانید: دفاع سازمان نظام پزشکی از افزایش تعرفه ویزیت؛ وزیر هم که خواب است!
مقاومت‌ها برای حذف نشدن طرح غربالگری آنقدر سر و صدا به پا کرد که سبب شد مدیر کل جمعیت وزارت بهداشت با بیان اینکه غربالگری حذف نشده و به جای آن به فکر راه اندازی سامانه‌ای برای مادر و فرزند هستیم تلاش کند کمی تنش‌ها را کم کند البته او روی این موضوع همچنان تاکید دارد که طبق قانون جوانی جمعیت مراقب سلامت، ماما و پزشک عمومی نباید وارد چرخه خدمت تخصصی غربالگری شوند و سامانه تخصصی برای انجام غربالگری به زودی راه اندازی می‌شود! و البته او هیچ توضیح بیشتری درباره روند اجرایی این سامانه ندادند و معلوم نیست چه سرنوشتی را برای زوج‌های آینده رقم خواهد زد.
البته این ساختار در کل دستگاه‌های دولتی و شهری شکل گرفته که مدیران و مسوولان آن مدام در حال ماله کشی روی کار‌های اشتباه یکدیگرند و با جایگزین کردن یک ساختار نامعلوم و به درد نخور تلاش می‌کنند همه چیز را درست و منطقی جلوه دهند، اما همه این روش‌ها فقط ره به ترکستان است و بس.
