بلند فریاد بزنیم: خودکشی‌دانش آموزان!

دیدارنیوز - سمیه قرنی - هنوز تصویر آن دو دختر از ذهن جامعه پاک نشده بود که خبری جدید به گوش رسید: «خودکشی همزمان سه دانش‌آموز دختر در شهرستان نقده». چندی پیش فیلمی از دو دختر نوجوان در شبکه‌های اجتماعی پخش شد که درباره تصمیم خود مبنی بر خودکشی حرف می‌زنند و می‌خندند و رفتار عجیبی دارند. اخیرا نیز خبری در رسانه‌ها پیرامون خودکشی سه دانش‌آموز شنیدیم که متاسفانه یکی از آنها به فوت منجر شد.

 

سه دانش‌آموز دختر مقطع اول متوسطه در شهرستان نقده به‌صورت همزمان اقدام به خودکشی کردند،‌ یکی از این دانش‌آموزان (ص.پ.) متأسفانه فوت کرد و تشییع جنازه وی برگزار شد. فرد دیگر (پ.ق.) در کما بوده و به بیمارستانی در ارومیه منتقل شده و فرد سوم نیز خوشبختانه در لحظه اقدام به خودکشی منصرف شده است. در برخی اخبار آمده که این عمل به واسطه استفاده از قرص «برنج» انجام گرفته است و هر سه نفر با هم دوست بوده و با هماهنگی قبلی اقدام به این کار نموده‌اند. مشکلات خانوادگی عدیده از دیگر مسائلی است که درباره این دانش‌آموزان به آن اشاره شده است.

آموزش‌وپرورش استان آذربایجان غربی دراین‌باره اطلاعیه‌ای صادر کرده و در این اطلاعیه آمده است:‌ «روز یکشنبه 16 اردیبهشت خبری در برخی کانال‌های خبری با این مضمون منتشر شد؛ «دو نفر از دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه اول در شهرستان نقده، به‌صورت هماهنگ اقدام به خودکشی در منزل شخصی خود کرده‌اند. یکی از این دانش‌آموزان فوت کرده و دانش‌آموز دیگر در یکی از بیمارستان‌های شهرستان ارومیه بستری است». البته در این رابطه ذکر توضیحاتی نیاز است: اقدام به خودکشی و فوت دختر نوجوان نقده‌ای در منزل و خارج از محیط آموزشی صورت گرفته که عوامل مختلفی در این خصوص می‌تواند دخیل باشد لذا با توجه به بروز ناهنجاری‌های اجتماعی در عصر کنونی، نیازمند توجه بیش از پیش خانواده‌ها، نهادهای مرتبط با مسائل اجتماعی و مسئولان برای مواجهه با این ناهنجاری‌ها است. آموزش و پرورش استان آذربایجان غربی نیز با مهم دانستن موضوعاتی همچون مورد ذکرشده برای همکاری با سایر دستگاه‌های ذی‌ربط جهت مقابله با آسیب‌های اجتماعی آمادگی کامل دارد.  لازم به ذکر است آموزش و پرورش همواره به‌عنوان یک دستگاه فرهنگی در راستای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و مراقبت از دانش‌آموزان طرح‌های مختلفی در طول سال تحصیلی جاری اجرا می‌کند. طرح نماد یا «نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان» یکی از طرح‌های ملی در این حوزه است که به‌صورت پایلوت در مدارس آذربایجان غربی در حال اجراست».

این دو اتفاق اما تازگی ندارد. بارها و بارها خبرهایی از این دست در رسانه‌ها مطرح شده است. اسفند ماه سال گذشته دو دانش‌آموز دختر خودشان را از روی پل کابلی تبریز به پایین انداختند که خوشبختانه زنده ماندند. بهمن ماه 96 در استان کهکیلویه و بویراحمد دختری که در مقطع متوسطه اول مشغول به تحصیل بود از بالای ساختمان سه طبقه مدرسه خود را به پایین پرتاب کرد که منجر به فوت وی شد.

هیچ آمار دقیقی از خودکشی‌های موفق و ناموفق دانش‌آموزان وجود ندارد. همچنین اطلاعات دقیقی از انگیزه این اقدامات نیز وجود ندارد. بسیاری از سایت‌ها و خبرگزاری‌ها آماری از این اتفاقات در سال 94 جمع‌آوری کرده‌اند که باید نگاهی به آن بیاندازیم:

شاید نتوان یک جواب واحد برای این اتفاقات پیدا کرد. مشکلات خانوادگی، استرس و فشار مدرسه، عدم آموزش مهارت‌های زندگی و ...  نکاتی کلی است که می تواند علت هر کدام از این اتفاقات باشد اما نکته‌ای که مهم است نقش آموزش و پرورش و خانواده‌ها در این موضوعات است.

پیشگیری کنیم
در تعاریف کلاسیک و جامعه شناسانه از خودکشی آمده است که: به هر اندازه «همبستگی اجتماعی» سست گردد و ارتباط و تعلق فرد به گروه کاسته شود، او آمادگی بیشتری برای پایان دادن به حیات خود پیدا می کند. امیل دورکیم از جامعه شناسان برجسته جهان این نظریه را درباره خودکشی دارد. همچنین دورکیم تبیین های روانشناختی خودکشی را رد می کند. بسیاری از پزشکان و روان‌شناسان که موارد خودکشی را مشاهده کرده‌اند می‌کوشند تبیین‌های روانشناختی یا روان - بیماری شناختی برای آنها پیدا کنند. به عقیده دورکیم، نیرویی که تعیین کننده خودکشی است نیرویی روانشناختی نیست بلکه اجتماعی است.

در بعد روانشناسانه خودکشی اغلب به علت یأس صورت می‌گیرد که علت آن اغلب به اختلال روانی نظیر افسردگی، اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی، شکست عشقی، اعتیاد به الکل، یا سوءمصرف دارو نسبت داده می‌شود.

اگر بخواهیم سراغ آمار برویم وضعیت به شدت نگران کننده است. احمد شجاعی، رئیس سازمان پزشکی قانونی در مردادماه ۱۳۹۳ با اشاره به افزایش خودکشی در ایران گفت: «چهار هزار و ۵۵ نفر در سال ۱۳۹۲ در اثر خودکشی جان باخته‌اند.» براساس آمارهای موجود در سال ۱۳۹۱ تهران با ۴۰۹، کرمانشاه با ۲۷۱ و گیلان با ۲۳۱ مورد فوتی، بیشترین و استان‌های خراسان جنوبی با ۱۸، کهگیلویه و بویراحمد با ۲۴ و خراسان شمالی با ۲۵ فوتی کمترین موارد مرگ ناشی از خودکشی را به خود اختصاص داده‌اند که از این میان بیشترین آمار خودکشی به شیوه «حلق آویز» بوده‌است.

 

آمار دقیقی از وضعیت افرادی که اقدام به خودکشی کرده و زیر 18 سال سن دارند وجود ندارد. با کتمان این پدیده و ندیدن آن و عدم ارائه آمار نمی‌توان هیچ کمکی به بهبود شرایط کرد. اینکه فرض کنیم حرف زدن در این باره خود خطر آفرین است فایده‌ای به حال جامعه ندارد. باید به سراغ این پدیده‌ها رفت و بررسی‌های درستی انجام داد. با عدم ارائه آمار هیچ اتفاق مثبتی رخ نمی‌دهد.

فرقی نمی‌کند که این دانش‌آموزان در محیط مدرسه دست به این اقدام زده‌اند یا در جایی دیگر. نکته حائز اهمیت این است که این‌ها همگی در سن و سال دانش‌آموزی به سر می‌برند و مدرسه و مسئولین آن یکی از بخش‌های مهم زندگی آنها به حساب می‌آیند و باید از نقش آنها سوال کرد. با طرح این موضوع که این اتفاق در مدرسه رخ نداده نمی‌توان از مسئولیت شانه خالی کرد.

ساده‌ترین کاری که می‌شود برای مقابله با این اتفاق کرد توجه هر چه بیشتر به دانش‌آموزان است. خانواده‌ها باید بدانند که انسانی که دست به خودکشی می‌زند قبلا علائم اختلالات افسردگی - روانی را از خود نشان داده و با توجه درست می‌توان برای این اقدامات راه‌حلی اندیشید. نقش مشاوران مدرسه در این فرایند خیلی جدی است. مشاوران با دانش و مهارتی که دارند در زمینه پیشگیری از اقداماتی از این دست می‌توانند نقش فعالی در مدرسه داشته باشند. رصد رفتار و علائم دانش‌آموزان در کنار برگزاری آزمون‌های روانشناسی کاری است که مشاوران باید انجام دهند و در صورت مشاهده وضعیتی نامتعارف آن را گزارش کرده و برای آن چاره‌ای بیاندیشند.

توانمندسازی مربیان و مشاوران یکی از اقداماتی است که در این زمینه باید صورت بگیرد. مسعود شکوهی مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش در گفتگو با دیدارنیوز از 30 میلیون نفر ساعت دوره های ضمن خدمت برای مربیان و مشاوران خبر داد. براساس گفته های شکوهی امسال برای پایه های هفتم و هشتم، آزمون سلامت روان برگزار شده که تحلیل‌ها و دسته‌بندی‌هایی پیرامون آن شکل گرفته که در اختیار مسئولین مدرسه و خانواده قرار گرفته است.

مدیرکل امور تربیتی و مشاوره این وزارتخانه از تشکیل پرونده الکترونیکی مشاوره برای متوسطه اول خبر داد و خاطرنشان کرد که همچنان کار زیادی نیاز است که بتوان جلوی این اتفاقات فاجعه بار را گرفت. شکوهی از کمبود بودجه و نیرو گله کرده و می‌افزاید برای جلوگیری از این اتفاقات باید در زمینه توانمندسازی مربیان و مشاوران اقدامات جدی‌تری صورت بگیرد که نیاز به کمک‌های مجلس و دولت دارد.

از هر منظر که به این پدیده نگاه کنیم شنیدن خبر خودکشی یک دانش‌آموز هم قابلیت توجیه ندارد و هم به شدت ناراحت کننده است. دستگاه‌های مختلف اجرایی باید در این زمینه اقدامات لازم را انجام دهند. دیدارنیوز این موضوع را در آینده در قالب گفتگو و میزگرد دنبال خواهد کرد.