قرار بود که تا پایان شهریور ۵۰ میلیون دز واکسن برکت تحویل داده شود. وعده‌ای که به آن وفا نشد. این گزارش نگاهی دارد به سیل وعده‌ها در مورد تولید انبوه واکسن داخلی. هزار وعده خوبان که یکی وفا نکرد!
دیدارنیوزـ نسرین نیکنام: یکی از بحث‌های مهم و جنجالی از آذرماه گذشته تا امروز موضوع تولید واکسن‌های ایرانی است، واکسن‌هایی که هشت متولی داشت، اما تا به امروز هیچ کدام از آن‌ها نتوانستند در جهت تامین جدی واکسن قدم بردارند؛ مانند کووبرکت که طبق وعده محمد مخبر قرار بود در همین روزهای پایانی شهریور ۵۰ میلیون دز به وزارت بهداشت تحویل دهد، اما مشکلات فروریخته از آسمان و زمین دست به دست هم داد تا به جای ۵۰ میلیون ۶ میلیون دز تحویل دهد و در آخرین اظهار نظری که اواخر مرداد داشت گفت که تولید ۵۰ میلیون دز محقق نشد!
محمد مخبر همزمان هم در جایگاه رئیس ستاد اجرای فرمان امام و هم معاون اولی رئیس جمهور اظهار نظر‌های متفاوتی درباره تولید واکسن برکت زد، نخستین اظهار نظر او ۲۲ آذر در مقام ریاست ستاد فرمان اجرایی است که گفته تجهیزات آماده و خط تولید واکسن کرونا مهیا شده و هفته اول دی تزریق انجام می‌شود و این آغاز وعده‌های او درباره واکسن داخلی است. در همین روزی که مخبر از تولید واکسن داخلی خبر می‌دهد نزدیک به ۴۰۰ نفر جان خود را به دلیل ابتلا به کرونا از دست دادند.
اظهار نظر بعدی مخبر مربوط به ۹ دی ۱۳۹۹ است روزی که حدود ۲۰۰ نفر جان خود را از دست داده بودند که گفت تا دو هفته دیگر این ظرفیت را داریم تا پس از تایید نهایی واکسن ماهیانه بیش از ۵ میلیون دز از آن را تولید کنیم و با افزودن تجهیزات این تعداد به ۱۲ میلیون دز در ماه می‌رسد؛ کاهش آمار فوت شدگان در دهه اول دی ماه به دلیل اعمال محدودیت‌های جدی دولت و ستاد ملی مقابله با کرونا بود که خیلی هم پایدار نماند.
هفتم و بیست و یکم بهمن ماه ۱۳۹۹، جزء مهمترین روز‌هایی بود که رئیس ستاد اجرایی فرمان امام از موضوعاتی صحبت کرد که شاید تاثیر جدی روی واردات واکسن داشت او ابتدا اعلام کرد که تست واکسن کرونا روی داوطلبان مثبت بود و عوارضی هم نداشت و ارزان‌تر از واکسن خارجی هم هست! و دو هفته بعد هم از احداث بزرگترین کارخانه تولید واکسن در خاورمیانه تا پایان سال توسط ستاد اجرایی فرمان امام خبر داد و تاکید کرد: ایران را در تولید واکسن کرونا خودکفا می‌کنیم. کاهش آمار فوتی‌ها ناشی از کرونا در بهمن ماه و دو رقمی شدن آن در بیشتر روزهای بهمن ماه با وعده واکسن‌های داخلی در آن روزها شاید خیال خیلی‌ها را از انجام واردات واکسن راحت کرده بود.
مخبر در اسفند ماه پایه را اینطور بنا نهاد که تولید واکسن به گونه‌ای خواهد شد که دغدغه مردم از بین خواهد رفت؛ او در ۱۲ اسفند از تولید انبوه واکسن در هفته پیش رو صحبت کرد و درست سه هفته بعد یعنی ۱۹ اسفند قول داد تا دو ماه و نیم دیگر مردم هیچ دغدغه‌ای برای واکسن نداشته باشند. رئیس ستاد اجرایی فرمان امام در روزهای آخر اسفند خرداد ماه را ماه پایان دادن به دغدغه‌های مردم در مورد واکسن دانست؛ کاهش تعداد مبتلایان و فوت شدگان در هفته‌های اول اسفند ماه با صحبت‌های مخبر دست به دست هم داد که خیلی‌ها پایان سال ۹۹ را پایان کرونا فرض کنند و سال ۱۴۰۰ را با زندگی بدون کرونا شروع کنند غافل از اینکه ماجرا آن طور که ترسیم شده بود اتفاق نیافتاد و در روزهای آخر اسفند دوباره آمار فوتی‌ها سه رقمی شد و مردم امید خود را از دست دادند.
فروردین ماه که تقریبا همه جا تعطیل و خبر مهمی هم از دولتی‌ها و وعده دهندگان تولید واکسن نبود تا ۵ اردیبهشت که باز هم این مخبر بود که با بیان صحبت جنجالی تولید ۵۰ میلیون دز واکسن برکت تا پایان تابستان به میادین بازگشت و همین وعده او کافی بود که توقعات از او و مجموعه اش به عنوان متولیان تولید واکسن بالا برود، اما مخبر دو هفته بعد تلویحا وعده خود را پس گرفت و در ۲۱ اردیبهشت با بیان اینکه واکسن برکت جزو بهترین واکسن‌های دنیاست گفت تولید انبوه واکسن سرجایش هست، اما نه ۵۰ میلیون، ۳۰ میلیون! و چند روز بعد یعنی ۲۵ اردیبهشت گفت که از آن ۳۰ میلیون دزی که قرار است تا پایان شهریور به وزارت بهداشت تحویل داده شود، ۲۰ میلیون دز آن تیرماه تحویل داده می‌شود. در همین روز‌هایی که رئیس ستاد اجرایی فرمان امام صحبت از تولید ۳۰ میلیونی و ۲۰ میلیونی واکسن می‌کرد، آمار فوت شدگان کرونا سیر صعودی گرفت و از ۱۰۰ فوت شده در اسفند ماه به ۴۰۰ فوت شده در اردیبهشت رسیدیم یعنی در همین مدت کوتاهی که مدیران این فرصت را داشتند که وعده‌های خود را عوض کنند و از عدد ۵۰ میلیون به ۳۰ میلیون برسند کرونا فرصت دیگر یافت و با جولان دادن روزانه جان بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر را می‌گرفت و در یک حساب سر انگشتی می‌توان فهمید که در اردیبهشت ماه بین ۱۰ تا ۱۲ هزار نفر جان خود را از دست دادند.
در خرداد ماهی که مخبر وعده پایان دادن به دغدغه مردم را داده بود هیچ خبری از او و واکسن تولیدی زیر مجموعه اش نبود تا اینکه روز اول تیرماه اظهار نظر عجیبی از او مانند بمب در رسانه‌ها پیچید!
او در گفت و گویی اعلام کرده بود که باید تنوع واکسن‌ها آنقدر زیاد شود که در همه سوپرمارکت‌ها مردم بتوانند هر نوع واکسنی که می‌خواهند بخرند و دو هفته بعد هم گفت که دومین خط تولید واکسن کرونای برکت راه اندازی شد، این در حالی است که او هنوز خبری از تحقق وعده‌های قبلی او نبود.
اگر خاطرتان باشد در ابتدای گزارش به نقل از رئیس ستاد اجرایی فرمان امام گفتیم که قرار است تولید ماهیانه واکسن برکت یک و نیم میلیون دز در ماه باشد او همین صحبت خود را مانند صحبت‌های دیگرش نقض کرد و ۲۲ تیرماه از تحویل هفتگی یک میلیون و دویست دزی واکسن برکت به وزارت بهداشت در مرداد ماه خبر داد و ناگهان ۲۴ تیرماه صحبت از تولید ۵۰ میلیونی واکسن کرونا و تحویل آن به وزارت بهداشت کرد و چند روز بعد یعنی ۲۶ تیرماه که آمار فوت شدگان به نزدیک ۲۰۰ نفر رسید در یک اظهار نظر عجیب گفت که سه میلیون دز واکسن برکت در حال تحویل و خط تولید واکسن برکت هم کاملا فعال است.
نکته قابل تامل اینجاست که اگر مخبر به تنها به یک وعده خود یعنی تولید ماهیانه یک و نیم میلیون دز از دی ماه پارسال عمل می‌کرد در تیرماه حداقل باید حداقل ۹ میلیون دز واکسن تحویل وزارت بهداشت می‌داد نه سه میلیون!
با تغییر دولت در مرداد ماه خبر‌های مبنی بر رفتن مخبر از ستاد اجرایی فرمان امام به پاستور نقل هر مجلسی بود یک روز این خبر تائید می‌شد و روز دیگر تکذیب تا اینکه ابراهیم رئیسی با دادن حکم معاون اولی به او به همه گمانه زنی‌ها پایان داد و حالا او علاوه بر مدیریت ستاد باید وظایف خود را در مقام معاون اولی را هم پوشش دهد. در مرداد ماه وعده‌های او رنگ و بوی دیگری به خود گرفت و در پنجم مرداد ماه یعنی قبل از رفتن به پاستور روی صحبت‌هایی درباره صادرات واکسن ایرانی به کشور‌های دیکر خط بطلانی کشید و گفت که صادرات واکسن نداریم و در ۲۱ مرداد ماه هم کلا نظرش درباره تولید واکسن ۵۰ میلیونی و تغییر کرد و گفت تا پایان شهریور ۲۰ میلیون دز واکسن وارد می‌کنیم و پس از آن، ۲۵ مرداد هم با لحنی که به نظر نمی‌رسید ندامت و پشیمانی در آن باشد گفت که تولید ۵۰ میلیون دز واکسن برکت تا شهریور محقق نشد!
طبق آخرین آمار رسمی که خبرگزاری ایرنا در مرداد ماه منتشر کرد برکت تنها دو میلیون و ۲۰۰ دز واکسن به وزارت بهداشت تحویل داده و دیگر مسجل است که حتی وعده ۳۰ میلیونی هم محقق نمی‌شود و چرخش معاون اول رئیس جمهور از تولید به واردات موضوعی نیست که اذهان عمومی نسبت به آن بی توجه باشد.
در یک محاسبه ساده اگر بخواهیم آمار فوت شدگان را از آذر ۱۳۹۹ تا شهریور ۱۴۰۰ بررسی کنیم به عدد چندین هزار فوتی می‌رسیم که تعلل در واردات و اهمال کاری‌ها در روند تولید واکسن‌های ایرانی دو دلیل مهم و اساسی این اتفاق است .
امروز ۳۱ شهریور است. روزی که باید وعده تحویل انبوه واکسن‌های تولیدی داخل تحقق پیدا می‌کرد. امروز باید مخبر و مدیران تولید واکسن برکت با افتخار در مقابل رسانه‌ها اعلام می‌کردند که در طول چند ماه توانسته‌اند میلیون‌ها دز واکسن کرونا به کشور تحویل دهند. امروز ما نباید آمار هولناک رسیدن فوتی‌ها به ۶۰۰ نفر را در خاطره جمعی‌مان ثبت می‌کردیم تا روزهای تابستان ۱۴۰۰ یکی از سخت‌ترین مقاطع برای ملت ایران در تاریخ معاصر باشد. روز‌هایی که تعداد کشته شدگان بر اثر کرونا از تعداد شهدای جنگ تحمیلی هم گذشت.
روشن نیست که وعده تولید انبوه واکسن داخلی چه تاثیری بر تصمیم مسئولان وقت وزارت بهداشت و ستاد ملی کرونا داشت. آیا اهمال آن‌ها در واردات واکسن به این وعده‌های انبوه مرتبط بود یا نه. با این حال داستان واکسن برکت باید درس عبرتی برای مسئولانی باشد که معمولا به دادن وعده‌های کلان و اظهارنظر‌های عجیب و غریب در رسانه‌ها توجه افکار عمومی را جلب می‌کنند.
همه آن وعده‌ها به حساسیت وعده تولید واکسن کرونا نیستند. یا حداقل حساسیت آن‌ها به اندازه تولید واکسن کرونا برای مردم ملموس نیست. با این حال آسیب آن وعده‌های بی حساب و کتاب دست کمی از این ۵۰ میلیون دز واکسنی که خبری از آن نشد ندارد.
آن چه در این روزهای مرگبار بهار و تابستان ۱۴۰۰ بر این کشور رفت، فصلی تلخ و طولانی است. نه تلخیش هیچ گاه از کام این ملت خواهد رفت و نه مرهمی برای آن متصور است. در روز‌هایی که هر روز خبر از واکسینه شدن میلیونی مردم در کشور‌های همسایه می‌رسید، عزاداری سکه رایج زندگی مردم ایران بود. با این حال این تلخی شاید عبارتی باشد برای همه مسئولان که یک محاسبه خطا، یک وعده غیرکارشناسی یا حتی دل بستن به تنها یک مسیر برای امور حساس می‌تواند چه پیامدهای فاجعه باری داشته باشد.
