در یازدهمین شماره ستون از سعدآباد تا توپکاپی رضا قنبری به سراغ موضوع بحث‌برانگیز هفته‌های اخیر یعنی ساخت دیوار مرزی ایران و ترکیه پرداخته است. انگیزه‌های دولت ترکیه و مختصات این دیوار چیست؟
دیدارنیوز ـ رضا قنبری*: ترکیه در حال احداث دیواری ۱۴۴ کیلومتری در مرز مشترک با ایران است. همانطور که قبل از این دیواری ۶۰۰ کیلومتری در مرز مشترک با سوریه احداث کرده بود. برنامه‌‌ای که بعد از این هم در مرز عراق و ارمنستان ادامه خواهد یافت.
پروژه‌ای بلند مدت برای جدا سازی اتحادیه اروپا از خاورمیانه که جرقه‌ی آن در سال ۲۰۱۵ زده شد؟! زمانی که ۶ میلیون آواره سوری، ایرانی و افغانستانی با پای پیاده از خاورمیانه گریختند. خانواده‌هایی که تنها با یک کوله پشتی سفری بی بازگشت را از مسیر ترکیه و به سوی اروپا آغاز کردند و ناگهان غرب خود را در مواجهه با میلیون‌ها انسان بی پناه یافت.
فایل صوتی این یادداشت را بشنوید
معیار‌های حقوق بشری از حمایت و پشتیبانی از این آورگان می‌گفت، اما محدویت‌های اقتصادی و اختلافات فرهنگی همه را به دردسر انداخت. همین حالا هزاران پناه‌جو در کمپ‌های مرز‌های اروپایی شرقی سرگردان هستند و حدود سه میلیون آواره عمدتا سوری در ترکیه زندگی می‌کنند. برآورد‌های سازمان ملل از جابجایی حدود هشت میلیون مهاجر غیر قانونی در سال ۲۰۱۵ سخن می‌گوید و حالا پس از ساخت حدود ۶۳ کیلومتر از دیوار حایل، جنگ داخلی افغانستان و دستگیری مهاجران غیر قانونی در مرز ایران و ترکیه موضوع ساخت دیوار به سرخط خبر‌ها بازگشته است.
هرچند قاچاق انسان فقط بخشی از مشکلات مرزی ترکیه با همسایگان است. در چند سال اخیر و بعد از ظهور گروه‌های مافیایی در ترکیه که از راه قاچاق و ترانزیت مواد مخدر به نیرو‌های تاثیرگذار بدل شده اند نگاه دولت به قاچاق مواد مخدر جدی‌تر از پیش است. همین حالا افشاگری‌ها سدات پکر یکی از همین پدر خوانده‌ها درباره ارتباط با مقامات دولتی، به دردسر جدی بدل شده و وزیر کشور را به در خروجی دولت نزدیک کرده است. اتحادیه اروپا و آمریکا هم نسبت به کرویدور مواد مخدر افغانستان-ایران-ترکیه-اروپا مشهور به «مسیر بالکان» دولت اردوغان را تحت فشار قرار داده اند. هرچند نمی‌توان از حجم مواد مخدر جابجا شده اطلاعات دقیقی به دست آورد، اما آمار‌های سازمان ملل از تردد حدود چهل درصد از تولیدات مخدر افغانستان از مسیر بالکان می‌گوید. حجمی که با توجه به تولید حدود هشت هزار تن تریاک در افغانستان به رقم‌های نجومی ختم می‌شود.
بیشتر بخوانید: سایه مافیا بر سیاست ترکیه
ایجاد مانع در مسیر نیرو‌های پ ک ک هم از دیگر دلایل ساخت دیوار است. فقط در سال اخیر میلادی ترکیه در چهار عملیات بزرگ نظامی ده‌ها تن از نیرو‌های خود را در مبارزه با پ ک ک از دست داده و به همین دلیل اردوغان از دیوار به عنوان «کمربند امنیتی» یاد می‌کند.
در واقع ترکیه که در شمال عراق و سوریه به راحتی با بمباران هوایی پ ک ک را تحت فشار گذاشته با ساختن این دیوار حایل، از حرکت آن‌ها به سمت ایران جلوگیری خواهد کرد. هرچند فعالان مدنی کرد با انتقاد از دولت ترکیه هدف این دیوار را مانعی تازه در وحدت فرهنگی-اجتماعی استان‌های کردنشین خاورمیانه می‌دانند.
بیشتر بخوانید: ادامه حضور نظامی ترکیه در افغانستان؛ چالش جدید اردوغان
سلیمان سویلو وزیر کشور با نظرات مستقیم بر پروژه از جدیدترین روش‌های محافظتی در ساخت دیوار استفاده کرده است. دیوار بتنی سه متری که در عمق ۱۵ متری خاک ترکیه ساخته شده و به وسیله خندق‌های در برخی از مناطق حمایت می‌شود. طول مسیر برای استفاده بهتر دوربین‌ها به وسیله برجک‌های دیدبانی که در فاصله ۳۰۰ متری از هم قرار گرفته روشن می‌شود و حس گر‌های حراراتی که در کمک ۱۱۰ میلیون دلاری اتحادیه اروپا به ترکیه تحویل شده امکان نظارت بر دیوار را از راه دور فراهم می‌سازد. در مسیر دیوار ۱۵ درب ضد گلوله برای عبور عابران پیاده و وسایل نقیله در موارد اضطرای در نظر گرفته شده است.
دولت امیدوار است سه پیمانکار خصوصی کار را تا پایان سال میلادی تحویل دهند. دیواری که ایران، اتحادیه اروپا، آمریکا و نیرو‌های داخلی کشور با هدف‌های متفاوت از آن حمایت می‌کنند و همین یک دلیل برای موفقیت آن کافی بنظر می‌رسد.
*روزنامه‌نگار و کارشناس مسائل ترکیه
